យោងតាមការស្រាវជ្រាវថ្មី ដែលអំពាវនាវឲ្យមានការពិចារណាឡើងវិញនូវផែនការសង់ទំនប់មួយចំនួន បានឲ្យដឹងថា ផែនការសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតាមដៃទន្លេមេគង្គ ជាពិសេសទំនប់សេសានក្រោម២ (Lower Sesan 2) នឹងមានផលប៉ះពាល់ “ដ៏មហន្តរាយ”ដល់ធនធានត្រី នៅទូទាំងប្រទេស។
ដោយចងក្រងជាឯកសារដោយអ្នកស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិមួយក្រុម និងមានការចូលរួមពីអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តម្នាក់ មកពីរដ្ឋបាលជលផល ការសិក្សា ដែលផ្សព្វផ្សាយ កាលពីថ្ងៃច័ន្ទនៅក្នុងនីតិវិធី នៃការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្រ្តជាតិបានផ្តល់នូវភស្តុតាងដ៏រឹងមាំបំផុត អំពីហានិភ័យបង្កឡើងដោយទំនប់សេសាន២។ ការសិក្សានេះបន្ថែមទៅនឹងបរិមាណនៃការសិក្សាដែលកាន់តែកើនឡើងថា ទំនប់នេះនឹងមានការបំផ្លាញព្រៃឈើ ព្រមទាំងមានផលប៉ះពាល់រហូតដល់ជលផលជីវចម្រុះ និងជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋរាប់មុឺននាក់។
ខណៈដែលមានការយកចិត្តទុកដាក់កាន់តែខ្លាំងឡើង ក្នុងប៉ុន្មានខែថ្មីៗនេះចំពោះវិបត្តិទំនប់សាយ៉ាបូរីនៅក្នុងប្រទេសឡាវ ផែនការសង់ទំនប់ទីមួយ សម្រាប់ខ្សែទឹកមេ របស់ទន្លេមេគង្គ ត្រូវបានក្រុមអ្នកបរិស្ថាន និងជំនាញការជលផល បានវែកញែកជាយូរមកហើយថា ទំនប់តូចៗកាត់ដៃទន្លេសេសាននេះអាចមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះ។
ការស្រាវជ្រាវចុងក្រោយបំផុតនេះទំនងជាគាំទ្រចំពោះការលើកឡើងនេះ។ ដោយបង្ហាញតួលេខ នៃការបម្លាស់ទី របស់ត្រី ដោយដោយប្រៀបធៀប ទៅនឹងផលចំណេញបានមកពីថាមពល នៅតាមទីតាំង ដែលនឹងសាងសង់ ក្រុមនេះបានសន្និដ្ឋានថាទំនប់ជាច្រើននឹងផលិតថាមពលបានតិចជាងផលប៉ះពាល់ផ្នែកបរិស្ថាន។
ការសិក្សានេះកត់សម្គាល់ថា“យើងយល់ឃើញថា ការសាងសង់ទំនប់កាត់ដៃទន្លេសេសានទាំងអស់៧៨កន្លែង ដោយមិនរាប់បញ្ចូលទំនប់តាមខ្សែទឹកមេ ដែលនឹងផលិតថាមពលបានតិច តែអាចបង្កផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់បរិស្ថានខ្លាំងជាងទំនប់ខ្សែតាមទឹកមេខាងលើចំនួន៦កន្លែង នៅតាមទន្លេមេគង្គក្រោម”។
ក្នុងចំណោមទំនប់កាត់ទន្លេសេសានទាំងអស់ ដែលស្ថិតក្នុងផែនការនៅឡើយនោះផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរបំផុត គឺទំនប់សេសាន២របស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវប៉ាន់ប្រមាណថានឹងបណ្តាលឲ្យមានការធ្លាក់ចុះ៩,៣ភាគរយ នៃទិន្នផលត្រីតាមដងទន្លេមេគង្គទាំងមូល។ លទ្ធផលនេះឲ្យដឹងថាទំនប់ទី២ និងទី៣ នៅក្នុងប្រទេសឡាវ នឹងបង្កប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដែលគេគិតថា អាចបង្កឲ្យទិន្នផលត្រីធ្លាក់ចុះពី២,៣មកនៅត្រឹម០,៩ ភាគរយ។
លោក ហ្គុយ ហ្ស៊ីវ (Guy Ziv) អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកបរិស្ថាន នៅសាកលវិទ្យាល័យស្តេនហ្វត(Standford) បានសរសេរក្នុងអីុម៉េលមួយថា“ការវិភាគលើកឡើងថា ការប្រៀបធៀបរវាងថាមពល និងជីវម៉ាស់ (ការរស់នៅផ្តុំគ្នា)ការប្រៀបធៀបរវាងថាមពលនិងជីវចម្រុះ បានឲ្យដឹងថាទំនប់ទន្លេសេសាន២ បង្កផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរបំផុត។ យើងទទូចនឹងតម្រូវការផ្នែកថាមពលកើនដល់ទៅ [២២៨០មេហ្គាវ៉ាត់ក្នុងមួយឆ្នាំ] គឺត្រូវសង់ទំនប់ផ្សេងទៀត ជំនួសថែមពីលើទំនប់សេសាន២”។
ពេលនេះប្រទេសកម្ពុជា កំពុងប្រើប្រាស់ថាមពល ប្រហែល៥៨០មេហ្គាវ៉ាត់ក្នុងមួយឆ្នាំ ចំណែកឯធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ប៉ាន់ប្រមាណថា តម្រូវការនឹងកើនឡើងជាងបួនដង ស្មើនឹង២.៤០០មេហ្គាវ៉ាត់គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២០។
លោកអាឡាន ប្រ៊ូកស៍ (Alan Brooks) នាយកមជ្ឈមណ្ឌលមច្ឆជាតិពិភពលោក ដែលជាអ្នកចងក្រងរបាយការណ៍ថ្លែងថា ការសិក្សានេះអាចមានឥទ្ធិពលលើអ្នកបង្កើតគោលការណ៍។
លោកបានសរសេរតាមរយៈអីុម៉េលថា“ការស្រាវជ្រាវបង្ហាញច្បាស់នូវសារៈសំខាន់នៃការជ្រើសរើសទីតាំងឲ្យបានត្រឹមត្រូវសម្រាប់សាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ដោយពិចារណា អំពីតុល្យភាពរបស់វារវាងជីវចម្រុះនិងសុវត្ថិភាពចំណីអាហារ ជាពិសេសអំពីជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន ដែលពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើការនេសាទត្រី”។
កាលពីម្សិលមិញនៅក្នុងតំបន់ក្បែរទំនប់ ដែលគ្រោងនឹងសាងសង់ ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិនិងអ្នកភូមិ បានលើកឡើងថាពួកគេជឿថាការស្រាវជ្រាវចុងក្រោយបំផុតនេះ គឺដើម្បីបង្ហាញអំពីក្តីព្រួយបារម្ភរបស់ពួកគេ ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។
លោក ចាន់ ថុន តំណាងឲ្យភូមិមកពីឃំុស្រែគរ នៅក្នុងស្រុកសេសាន ខេត្តស្ទឹងត្រែងបាននិយាយថា “យើងយល់ស្របជាមួយរបាយការណ៍នេះទាំងស្រុង។ ទំនប់សាងសង់បានបង្កផលប៉ះពាល់ដល់គុណភាពទឹក និងជីវចម្រុះរួចទៅហើយ”។
ការវាយតម្លៃរបស់រដ្ឋាភិបាល ពីផលប៉ះពាល់លើបរិស្ថានបានប្រមាណថា អ្នកស្រុកចំនួន៥.០០០នាក់ នៅស្រុកសេសាន នឹងត្រូវផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ រីឯអ្នកស្រាវជ្រាវជឿថាអ្នកស្រុកចំនួន១០០.០០០នាក់ និងរងប៉ះពាល់ដោយសារការបាត់បង់ត្រីនិងធនធានទឹក។
លោក ចាន់ថុនបាននិយាយថា“យើងមិនមែនជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រឬជំនាញផ្នែកជីវចម្រុះនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែយើងជាអ្នកភូមិដែលធ្លាប់មានបទពិសោធន៍រស់នៅជាយូរមកហើយតាមដងទន្លេមេគង្គ។ យើងបានកត់សម្គាល់ថា ទាំងជីវិតមនុស្ស និងជីវិតសត្វនៅក្នុងទឹក ក៏ត្រូវបាត់បង់ទីជម្រក និងកន្លែងស្នាក់នៅដូចគ្នាដែរ”។
លោក មាច មាន អ្នកសម្របសម្រួល របស់អង្គការបណ្តាញទន្លេ៣នៅក្នុងខេត្តរតនគិរីបានអះអាងថា ផលប៉ះពាល់ដំបូង គឺត្រី។លើសពីនេះ មានការផ្លាស់ប្តូរលំនៅថ្មី និងការបាត់បង់ស្បៀងអាហារ និងចំណូលពីជលផលដែលកាន់តែខើចទៅៗ ចំណែកអ្នករស់នៅខ្សែទឹកខាងក្រោមត្រូវជួបប្រទះនឹងទឹកកខ្វក់ និងបញ្ហាសុខភាព អស់រយៈពេលច្រើនឆ្នាំមកេហើយ។
ក៏ប៉ុន្តែលោក ប៊ូ កែវសុវណ្ណ អភិបាលស្រុក សេសាន បាននិយាយការពារគម្រោងនេះ ដោយលោកមានជំនឿថា រដ្ឋាភិបាលនឹងអាចទទួលបាន “ផលប្រយោជន៍ច្រើនជាងផលប៉ះពាល់ឆ្ងាយ”។ លោកបានថ្លែងថា “ចំពោះគម្រោងសាងសង់ទំនប់សេសាន២ រដ្ឋាភិបាល និងក្រុមហ៊ុន បានធ្វើការសិក្សាទាំងផលប៉ះពាល់ផ្នែកបរិស្ថាន និងសង្គមរួចអស់ហើយ”។លោកបន្ថែមថា ការព្រួយបារម្ភអំពីគុណភាពទឹក និងការផ្លាស់ប្តូរលំនៅថ្មីគឺមិនត្រឹមត្រូវឡើយ។
លោកកែវសុវណ្ណ បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “រដ្ឋាភិបាល នឹងមិនចាប់ផ្តើមអនុវត្តគម្រោងណាមួយ ដែលមានផលប៉ះពាល់ខ្លាំងទៅលើមច្ឆជាតិ ឬគុណភាពទឹកឡើយ”។
លោកតែ ណាវុធអគ្គលេខាធិការនៃគណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនអាចធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីការសិក្សានេះបានទេ ពីព្រោះគណៈកម្មាធិការនេះ បានដោះស្រាយតែទំនប់ខ្សែទឹកមេប៉ុណ្ណោះ ហើយលោកបានបង្វែរសំនួរនេះទៅក្រសួងឧស្សាហកម្មរ៉ែ និងថាមពលវិញ។ មន្ត្រីរបស់ក្រសួងឧស្សាហកម្ម រ៉ែ និងថាមពលនិងក្រសួងបរិស្ថានមិនអាចទាក់ទងបានទេ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវប៊ុននី