បើតាមការរកឃើញរបស់គណៈកម្មការសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធ៌មនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថាខុមហ្វ្រែលបានឲ្យដឹងថា មានភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួនបានកើតឡើងជាទូទៅ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយធំៗបានសមគំនិតគ្នាប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់បោះឆ្នោតក្នុងអំឡុងពេល១៥ថ្ងៃ នៃយុទ្ធនាការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ដែលបានបញ្ចប់ជាផ្លូវការ កាលពីថ្ងៃសុក្រ មុនការបោះឆ្នោតឈានមកដល់នៅថ្ងៃអាទិត្យនេះ។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតបាននិយាយថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងត្រូវបានធ្វើឡើងដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា គ.ជ.ប ដើម្បីឲ្យអនុវត្តតាមបទបញ្ជា និងសេចក្តីណែនាំនានាសម្រាប់ការផ្សាយអំពីគោល នយោបាយរបស់គណបក្សនីមួយៗ ដែលបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់។ប៉ុន្តែគណៈកម្មាធិការនេះបានរកឃើញផងដែរ ថា ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួន ដូចជាស្ថានីយទូរទស្សន៍ស្ថានីយវិទ្យុ និងកាសែតខ្លះ មិនបានអនុវត្តតាមបទបញ្ជារបស់គ.ជ.ប នោះទេ ដែលបានចែងថា គ្រប់គណបក្សនយោបាយទាំងអស់ត្រូវទទួលបាននូវម៉ោងការផ្សាយដោយយុត្តិធម៌។
អង្្គការខុមហ្វ្រែល បានថ្លែងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ដែលបានចេញផ្សាយនៅឯសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយ កាលពីថ្ងៃសុក្រ នារាជធានីភ្នំពេញ ជាទីដែលលទ្ធផលនៃការរកឃើញរបស់ខ្លួនត្រូវបានចែកចាយនោះ បានលើកឡើងថា “ទូរទស្សន៍ឯកជនគ្រប់ប៉ុស្តិ៍ គឺនៅតែលម្អៀងទៅរកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហើយបានរិះគន់គណបក្សប្រឆាំងចាប់តាំងពីមុន និងអំឡុងពេលការធ្វើការឃោសនាបោះឆ្នោត”។
លោក ធន សារាយ នាយកក្រុមប្រឹក្សាភិបាលរបស់អង្គការខុមហ្វ្រែលបានមានប្រសាសន៍ថា ការផ្សាយរបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសោតទស្សន៍ គឺខកខានមិនបានរក្សាភាពយុត្តិធម៌ និងអព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួនទេ ក្នុងពេលការឃោសនាបោះឆ្នោត។
លោកបានថ្លែងបន្តទៀតថា “ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ គឺមិនមានភាពស្មើគ្នា សម្រាប់គ្រប់គណបក្សនយោបាយទាំងអស់នោះទេ។ វាមិនអព្យាក្រឹត្យសោះ ជាពិសេសស្ថានីយទូរទស្សន៍ ដែលកាន់ជើងគណបក្សកំពុងកាន់អំណាច”។
លោក សោមឆាយា អគ្គនាយករងរបស់ស្ថានីយទូរទស្សន៍ស៊ីធីអិន ដែលជាស្ថានីយផ្សព្វផ្សាយសាធារណៈគ្រប់គ្រងដោយអ្នកជំនួញក្នុងស្រុកម្នាក់គឺលោក គិត ម៉េង ហើយដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងរឹងមាំជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះ បានថ្លែងថា ការផ្សាយព័ត៌មាន គឺជាបញ្ហាមួយដ៏សាមញ្ញរបស់គណបក្សមានអំណាច។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្សកំពុងកាន់អំណាចមានប្រៀបលើគណបក្សផ្សេងៗទៀត ដោយសារអំណាចរបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះ គណបក្សមិនកាន់អំណាច ត្រូវខំព្យាយាមយកឈ្នះក្នុងការបោះឆ្នោត ដើម្បីគ្រប់គ្រងអំណាច”។
តាមរបាយការណ៍របស់អង្គការខុមហ្វ្រែលបានឲ្យដឹងដែរថាយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតរបស់គណបក្សប្រឆាំងមានបញ្ហាប្រឈមនឹង “ការបំភិតបំភ័យ ការគំរាមកំហែង ភាពមិនប្រក្រតី និងការប្រឆាំងជំទាស់”មិនឲ្យធ្វើការឃោសនា។
របាយការណ៍នេះបានលើកឡើងទៀតថា “ ករណីទាំងនោះមាន [ប្រហែល] ១០០ករណី ដូចជាការហែកខិត្តប័ណ្ណឃោសនាការទិញសន្លឹកឆ្នោតការរំខាននិងការប្រឆាំងជំទាស់នឹងសកម្មភាពឃោសនាបោះឆ្នោតការទម្លាក់បដានិងស្លាកសញ្ញាគណបក្ស”។
របាយការណ៍ក៏លើកឡើងថា “ អង្គការខុមហ្វ្រែលបានសង្កេតឃើញមានការប្រព្រឹត្តហិង្សាពីរករណី ដោយពួកក្មេងទំនើងមួយក្រុមបានវាយស្ត្រីជាសកម្មជនគណបក្ស សមរង្ស៊ីនិងភរិយារបស់មន្ត្រីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាម្នាក់បានទះកំភ្លៀងសកម្មជនគណបក្ស ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច នៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង។ចំណែកអ្នកប្រព្រឹត្តបទល្មើសទាំងអស់ភាគច្រើនគឺជា សកម្មជនមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាហើយជនរងគ្រោះគឺជាសកម្មជនគណបក្ស សមរង្ស៊ីនិងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស”។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អង្គការខុមហ្វ្រែលបានកត់សម្គាល់ថាចំនួននៃឧប្បត្តិហេតុនិងភាពមិនប្រក្រតី ដែលបានកើតឡើង គឺបានធ្លាក់ចុះចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់លើកមុនក្នុងឆ្នាំ២០០៧។ របាយការណ៍ដដែលនេះ ក៏បានលើកឡើងដែរថា “ បញ្ហាដែលបានកើតឡើងចំពោះសកម្មជនគណបក្សនយោបាយ និងប្រជាពលរដ្ឋមានកម្រិតស្មើនឹងប្រាំមួយដងក្នុងមួយថ្ងៃ បើធៀបទៅនឹងការបោះឆ្នោត កាលពីលើកមុន ដែលនៅពេលនោះមានរហូតដល់ទៅ១០ករណីឯណោះក្នុងមួយថ្ងៃក្នុងឆ្នាំ២០០២ និងប្រាំបីករណីក្នុងមួយថ្ងៃកាលពីឆ្នាំ២០០៧”។
លោកទេពនីថាអគ្គលេខាធិការនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បានថ្លែងថាពាក្យបណ្ដឹងដែលបានទទួលទាំងអស់មានចំនួន៧៨ករណីប៉ុន្តែ មានតែ១០ករណីប៉ុណ្ណោះមិនទាន់បានដោះស្រាយ។
អង្គការខុមហ្វ្រែលបានលើកឡើងថាយោងតាមទិន្នន័យរបស់ គ.ជ.ប ចេញផ្សាយ កាលពីថ្ងៃអង្គារ បានបញ្ជាក់ថា ពាក្យបណ្ដឹងទាំងអស់ ភាគច្រើនជាបណ្ដឹងរបស់គណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស ហើយគណបក្សទាំងពីរ មិនពេញចិត្តនឹងវិធីដោះស្រាយឲ្យពួកគេទេ ពីព្រោះមន្ត្រីដោះស្រាយ បណ្ដឹងនោះ ជាមនុស្សមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។អង្គការខុមហ្វ្រែលបានឲ្យយោបល់ថាគ.ជ.ប និងក្រសួងមហាផ្ទៃ ត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែង
យា៉ងណា ដើម្បីការពារកុំឲ្យមានអំពើហិង្សាកើតឡើងក្នុងរយេះពេលពីបីថ្ងៃខាងមុខទៀតហើយថាគ.ជ.ប. ត្រូវពិនិត្យបទបញ្ជារបស់ខ្លួនឡើងវិញដើម្បីធានាដល់អព្យាក្រិតភាពនៃមន្ត្រីរាជការ ឲ្យបានសមស្របតាមច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយ។អង្គការខុមហ្វ្រែលក៏បានលើកឡើងផងដែរថាគ.ជ.ប. គួតែពិនិត្យឲ្យច្បាស់អំពិទឹកថ្នាំណាដែលអាចប្រើក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃអាទិត្យ។ ឆ្លើយតបទៅនឹងអនុសាសន៍នោះ លោកទេពនីថាបានមានប្រសាសន៍ថាគ.ជ.បបានអនុវត្តតាមនិតិវិធីនោះរួចរាល់ហើយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា”អ្វីដែលពួកគេបានលើកឡើងហាក់បីដូចជាពួកគេមានការសង្ស័យលើគ.ជ.បអ៊ីចឹង។ឧទាហរណ៍ការប្រើប្រាស់ទឹកខ្មៅជាដើមដែលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍កន្លងមកនេះគ.ជ.ប. បានធ្វើសន្និសីទកាសែតមួយដើម្បីប្រកាសអំពីការប្រើប្រាស់ទឹកខ្មៅ និងគុណភាពរបស់វាសម្រាប់ប្រើក្នុងពេលបោះឆ្នោត។យើងបានសាកល្បងគុណភាពវារួចហើយ។គ.ជ.ប. បានរៀបចំគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទាំងអស់សម្រាប់ការបោះឆ្នោត”។
លោកបានសារភាពថាមិនមែនគ្រប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាួទាំងអស់សុទ្ធតែយុត្តិធម៌នោះទេប៉ុន្តែ លោកបានប្រសាសន៍ថាវាមិនស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកទេ។ លោកទេពនីថាបានថ្លែងថា”យើងមានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់រដ្ឋ និងឯកជនហើយយើងមិនអាចគ្រប់គ្រងបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយដូចយើងចង់បាននោះទេ”៕
ប្រែសម្រួលដោយឃិនណៃ