លោកស្រី ហ៊ីលឡារី គ្លីនតុន (Hillary Clinton)រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក កាលពីម្សិលមិញ បានជំរុញឲ្យស្វែងរកដំណោះស្រាយពហុភាគី ចំពោះជម្លោះដ៏តានតឹងកាន់តែកើនឡើង ជំុវិញការទាមទារសិទ្ធិត្រួតត្រាលើ តំបន់សម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
សេចក្ដីអត្ថាធិប្បាយរបស់លោកស្រីដែលធ្វើឡើងអំឡុងសន្និសីទកាសែតមួយ នៅឯខុទ្ទកាល័យរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាននៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ គឺរំលោភយ៉ាងជាក់ស្តែងមកលើសេចក្ដីប្រាថ្នារបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង ក្នុងការចង់រក្សាជម្លោះដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួនមិនឲ្យធ្លាក់ចូលក្នុងរបៀបវារៈប្រជុំរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានមួយនៅសប្ដាហ៍នេះ ដើម្បីទុកដោះស្រាយទ្វេភាគីវិញ។
ការប្រជែងទាមទារសិទ្ធិកាន់កាប់របស់ចិន ជាមួយនឹងប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ីហ្វីលីពីន និងប្រទេសវៀតណាម មកលើតំបន់ដែលសម្បូរដោយធនធានប្រេង និងឧស្ម័ននៅក្នុងសមុទ្រនេះ កាន់តែក្ដៅគគុកឡើងថែមទៀតក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែនេះដោយធ្វើឲ្យមានការព្រួយបារម្ភ អំពីការប្រឈមមុខដោយអាវុធនៅក្នុងតំបន់ ដែលអាមេរិកកំពុងយកចិត្តទុកដាក់។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានធ្វើឲ្យក្រុងប៉េកាំងខឹងសម្បានៅឯកិច្ចប្រជុំអាស៊ានកាលពីពីរឆ្នាំមុន ដោយចាត់ទុកសមុទ្រចិនខាងត្បូងថា ជាចំណែកនៃ “ផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួន” ហើយនៅឆ្នាំមុន បានប្រកាសយុទ្ធសាស្ត្រដ៏ទូលំទូលាយ ដើម្បី “ធ្វើជាស្នូល”ក្នុងគោលនយោបាយក្រៅប្រទេស ចំពោះតំបន់អាស៊ីបាស៊ីហ្វិក តាមរយៈការបង្កើនវត្តមានយោធារបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងតំបន់នេះ។
កាលពីម្សិលមិញលោកស្រី គ្លីនតុនបានសម្រាលវោហាសាស្ត្របន្ដិចបន្តួចដែរ។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ សហរដ្ឋអាមេរិក ពុំមានការទាមទារយកដែនទឹកនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងទេ ហើយយើងមិនកាន់ជើងនៅក្នុងជម្លោះអំពីព្រំដែនគោកឬព្រំដែនទឹកនោះដែរ”។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ក៏ប៉ុន្ដែយើងគ្រាន់តែមានប្រយោជន៍រួមមួយ គឺសេរីភាពក្នុងការធ្វើនាវាចរ ការរក្សាសន្ដិភាព និងស្ថិរភាព ការគោរពច្បាប់អន្ដរជាតិ និងពាណិជ្ជកម្មស្របច្បាប់ពុំមានការរារាំង។
ហើយយើងជឿថា បណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់នេះ គួរតែសហការគ្នាតាមរយៈការទូត ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះ ដោយគ្មានការបង្ខិតបង្ខំ គ្មានការបំភិតបំភ័យ គ្មានការគំរាមកំហែងនិងគ្មានការប្រើកម្លាំងយោធា”។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍មុននេះ សភាវៀតណាម បានអនុម័តច្បាប់មួយ ដើម្បីដាក់ប្រជុំកោះ ដែលខ្លួនទាមទារក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងស្ថិតនៅក្នុងដែនទឹករបស់ខ្លួន ហើយប្រទេសហ្វីលីពីន បានលើកឡើងថា ខ្លួនកំពុងពិចារណាទិញយន្ដហោះស៊ើបការណ៍ពីអាមេរិកដើម្បីហោះល្បាតលើតំបន់ទាមទារត្រួតស៊ីគ្នាជាមួយចិន។ ស្របពេលនោះដែរ ចិនបានប្រកាសអំពីការចាប់ផ្ដើមត្រៀមនាវាប្រយុទ្ធ ដើម្បីល្បាតក្នុងសមុទ្រនេះ ព្រមទាំងបានបង្កើតទីក្រុងថ្មីមួយឈ្មោះថា ហ្សានហ្សា (Shansa) ដោយមានវិសាលភាពគ្របដណ្តប់ភាគច្រើនបំផុតមកលើៃដែនសមុទ្រនេះ។
លោកស្រី គ្លីនតុន បានលើកឡើងថា“គ្មានប្រទេសណាមិនអាចព្រួយបារម្ភអំពីភាពតានតឹង ដែលកាន់តែកើនឡើង ការដំឡើងសរសៃកដាក់គ្នា និងការខ្វែងគំនិតគ្នា ទាមទារធនធានធម្មជាតិ”។ លោកស្រីបានជំរុញឲ្យបណ្តាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន
និងចិន អនុម័តក្រមប្រតិបត្តិមួយ សម្រាប់ដោះស្រាយជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ក្រមប្រតិបត្តិនេះ ផ្ដោតលើការបង្កើត
ឯកសារផ្លូវច្បាប់សម្រាប់គ្រប់គ្រងសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសមុទ្រនេះ និងរកវិធីដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្ដិវិធី។
កាលពីថ្ងៃច័ន្ទបណ្ដារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ព្រមព្រៀងចំពោះ“ចំណុចសំខាន់ៗ” នៅក្នុងក្រមប្រតិបត្តិនេះ ហើយបានលើកឡើងថា ខ្លួននឹងចាប់ផ្ដើមបើកកិច្ចប្រជុំជាមួយប្រទេសចិន ដោយសង្ឃឹមថា ប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់នៅអាស៊ីមួយនេះ នឹងយល់ព្រមតាមលក្ខខណ្ឌចែងនៅក្នុងក្រមនេះ។
លោក ហ្វូ៊ យីង អនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន បានលើកឡើងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយចេញកាលពីម្សិលមិញថា ក្រុងប៉េកាំង “ មានបំណងចង់ពិចារណា” អំពីយោបល់ និងស្វែងរកលទ្ធភាពចូលរួមការពិភាក្សាអំពីបញ្ហានោះ “ នៅពេលសមស្របណាមួួយ”។
លោកស្រី គ្លីនតុន និងលោក យ៉ាង ជៀឈីរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន បានជួបប្រជុំគ្នានៅក្រៅកិច្ចប្រជុំកំពូលកាលពីម្សិលមិញ ដោយបានពិភាក្សាគ្នាជាទេ្វភាគី បើទោះជាអ្នកទាំងពីរមិនបានពិភាក្សាអំពីជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងក៏ដោយ។ ក្រោយមក នៅពេលសួរថា តើលោកស្រីគិតថា មានផលវិបាកអ្វីខ្លះដែលនឹងអាចកើតមានឡើង បើសិនជាអាស៊ាន និងចិនមិនអាចព្រមព្រៀគ្នា ចំពោះក្រមប្រតិបត្តិនោះ លោកស្រី គ្លីនតុន បានលើកឡើងថា បញ្ហានេះគឺឆាប់ពេកហើយ ដែលយើងត្រូវធ្វើការសន្និដ្ឋានអំពីបរាជ័យ។
លោកស្រីបានបន្ដថា “ការពិភាក្សា គឺកំពុងតែបន្ដ និងកំពុងតែតឹងតែង ដូច្នេះយើងនឹងបានដឹងលទ្ធផលជាមិនខាន”។ លោកស្រីបានចាត់ទុកបំណងរបស់អាស៊ាន ក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយអំពីជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺបង្ហាញឲ្យឃើញនូវការខិតខំប្រឹងប្រែង។
មិនមានប្រទេសសមាជិកអាស៊ានណាមួយក្រៅពីប្រទេសហ្វីលីពីននោះទេ ដែលបានជំរុញប្រទេសចិនជាងគេ ដើម្បីឲ្យចិនយល់ព្រមទទួលយកក្រមប្រតិបត្តិ ដែលជាជំហរមួយធ្វើឲ្យមានការលំបាកដល់បណ្តាប្រទេសជាសមាជិកទាំង១០ពិបាកធ្វើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម ដើម្បីសង្ខេបលទ្ធផលនៃកិច្ចប្រជុំ។ប្រទេសហ្វីលីពីន បានទាមទារឲ្យមានការបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ ពីបញ្ហាជាប់គាំងក្នុងដែនទឹកជាមួយនឹងប្រទេសចិនមកលើប្រជុំកោះ Scarborough Shoal ប្រឆាំងនឹងបំណងរបស់ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត។