រយៈពេលតែមួយសប្តាហ៍ប៉ុណ្ណោះបន្ទាប់ពីមិនបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររយៈពេល៤៥ឆ្នាំ របស់កិច្ច្ប្រជុំអាស៊ាន រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានរំពឹងថា នឹងចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយនៅថ្ងៃនេះស្តីពីបញ្ហាជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោក ហោ ណាំហុង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសបានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មាន កាលពីម្សិលមិញនៅក្រសួងការបរទេសថា “ បណ្តារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសព្រមព្រៀងលើគោលការណ៍ជាមូលដ្ឋានមួយចំនួន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ខ្ញុំបានស្នើឲ្យមានការព្រមព្រៀងពីរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន អំពីចំណុចជាគោលការណ៍មូលដ្ឋានទាំងនេះ។ យើងនឹងបញ្ជូនចំណុចទាំងនេះទៅរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនានា ហើយខ្ញុំសង្ឃឹមថា ត្រឹមថ្ងៃស្អែក យើងនឹងទទួលបានការយល់ព្រមពីរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានទាំងអស់”។
អំឡុងកិច្ចប្រជុំកាលពីសប្ដាហ៍មុន នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ប្រទេសហ្វីលីពីន ដែលទាមទារចំណែកដែនទឹកក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង រួមជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាម ព្រុយណេ និងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី បានស្ដីបន្ទោសកម្ពុជា ដែលធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន ចំពោះការបរាជ័យមិនអាចចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមនេះ។ ក្រុមអ្នកការទូតបានលើកឡើងថា មានការខ្វែងគំនិតគ្នាមួយជុំវិញបញ្ហាថា តើត្រូវលើកឡើងអំពីឧបទ្ទវហេតុក្នុងជម្លោះជាមួយចិនដូចជាការធ្វើសមយុទ្ធយោធាថ្មីៗនេះ នៅក្បែរប្រជុំកោះScarborough Shoal។
នៅក្នុងសន្និសីទកាសែត កាលពីម្សិលមិញបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំមួយរវាងលោក ហោ ណាំហុង និងលោក ម៉ាទី ណាតាឡេហ្គាវ៉ា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូណេសុី ដែលលោកទាំងពីរនៅមានចំណុចស្រពេចស្រពិលអំពីសេចក្ដីលម្អិតនៃមតិរួម។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី លោកទាំងពីរបានខិតខំប្រឹងប្រែងបន្ធូរបន្ថយការខ្វែងគំនិតគ្នា កាលពីសប្ដាហ៍មុន រវាងសមាជិក អាស៊ាន។
លោក ណាតាឡេហ្គាវ៉ា បន្ថែមថា“ អាស៊ាននៅតែអាចបន្តរួបរួមគ្នាបានដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះការព្រួយបារម្ភរបស់បណ្តាប្រទេសជាសមាជិក”។ លោក ណាតាឡេហ្គាវ៉ា ចំណាយពេលពីរថ្ងៃ ដើម្បីពិគ្រោះយោបល់ដ៏ល្អិតល្អន់ជាមួយបណ្តារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ដោយក្ដីសង្ឃឹមថា នឹងទទួលបាននូវមតិរួមមួយ។
លោក កៅ គឹមហួន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេស ថ្លែងថា “ កាលមុន យើងបានដើរហួសពីសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមហើយ ឥឡូវយើងកំពុងតែឈានទៅមុខ”។ លោកបានបន្ថែមថា រដ្ឋមន្ត្រីទាំងអស់បានយល់ព្រមជាគោលការណ៍ចំពោះសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយ ដែលគេរំពឹងថា នឹងត្រូវប្រកាសនៅថ្ងៃនេះ បន្ទាប់ពីមានការសម្រេចយល់ព្រម។
លោក គឹមហួន បានបញ្ជាក់ថា សេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ នឹងលើកឡើងអំពីការព្រួយបារម្ភនៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង ក៏ប៉ុន្ដែ នៅពេលសួរថា តើវានឹងនិយាយពីបញ្ហាតានតឹងក្នុងប្រជុំកោះ Scarborough Shoal ឬយ៉ាងណានោះ លោករដ្ឋលេខាធិការបានថ្លែងថា លោកមិនអាចអត្ថាធិប្បាយអំពីហេតុការណ៍នេះឡើយ។លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា “ ជាការពិត បណ្តារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនឹងចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយ នេះឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញថា យើងទាំងអស់គ្នាកំពុងតែសហការគ្នា ពួកគេបាននិងកំពុងតែសហការគ្នា ហើយពួកគេនឹងបន្តធ្វើការជាមួយគ្នា”។
ក៏ប៉ុន្ដែ បើទោះជាក្រុមមន្ត្រីបញ្ជាក់ថា សាមគ្គីភាពរបស់អាស៊ាន នៅតែមិនត្រូវរ៉ូវគ្នាដោយសារតែការបរាជ័យកាលពីសប្ដាហ៍មុននោះ សាធារណជននៅតែបន្ដរិះគន់ ហើយកម្ពុជាបានស្វះស្វែងរកវិធីការពារដែរ។ កាលពីម្សិលមិញ ក្រសួងការបរទេសបានធ្វើការបញ្ជាក់អំពីសេចក្ដីរាយការណ៍របស់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Reuters អំពីកិច្ចប្រជុំនេះ ដែលចេញផ្សព្វផ្សាយនៅសប្ដាហ៍នេះដោយដកស្រង់សម្តីអ្នកការទូតអនាមិក ដែលបានរិះគន់ដល់តួនាទីជាប្រធានរបស់កម្ពុជា ហើយចោទប្រកាន់កម្ពុជាថា ត្រូវបានចិនទិញ។
លោក កុយ គួង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសបានលើកឡើងថា“ ចាប់តាំងពីសារព័ត៌មាន Reuters បានធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍ពីក្រុងម៉ានីលមក វាមិនមែនជារឿងភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ ដែលផ្អែកលើប្រភពម្នាក់មិននិយាយអ្វីជាវិជ្ជមាន តែលាបពណ៌តួនាទីប្រធានអាស៊ាន របស់កម្ពុជា”។
លិខិតប្រៀបធៀបមួយត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាសែត ឌឹណេសិន កាលពីថ្ងៃអង្គារ តាមរយៈលោកស្រី យូ អយ ឯកអគ្គរាជទូតកម្ពុជាប្រចាំប្រទេសថៃ បន្ទាប់ពីមានអត្ថបទរិះគន់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាមួយទៀត ចេញផ្សាយនៅក្នុងសារព័ត៌មាននេះ។ លោកស្រីលើកឡើងថា “ កម្ពុជាសោកស្ដាយបំផុត ដែលខ្លួនមិនអាចចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមបាន ដោយសារតែការទាមទារពីប្រទេសហ្វីលីពីន និងពីប្រទេសវៀតណាមឲ្យដាក់បញ្ចូលបញ្ហាប្រជុំកោះ Scarborough Shoal និងការទាមទាររបស់វៀតណាម ចំពោះតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស និងតំបន់ឆ្នេរទឹករាក់។
វាជាការមិនអាចទទួលយកបានសម្រាប់អាស៊ាន នៅពេលសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមនេះ ក្លាយជាចំណាប់ខ្មាំង ព្រោះតែការទាមទារពីប្រទេសហ្វីលីពីននិងប្រទេសវៀតណាម នៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង”។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះដែរ ប្រទេសហ្វីលីពីន បានផ្ដល់នូវការឆ្លើយតបយ៉ាងរហ័ស។ នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសដ៏វែងមួយ របស់ក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីនកាលពីម្សិលមិញ មន្ត្រីម្នាក់បានលើកឡើងអំពីការបរាជ័យនៃកិច្ចប្រជុំនេះ ហើយបានស្ដីបន្ទោសទៅលើជំហររបស់កម្ពុជា។
ដោយគិតថា ជា “ រឿងប្រឌិត” មួយដែលប្រទេសហ្វីលីពីន បានខំបង្កឲ្យមានភាពតានតឹងកាន់តែកើនឡើង អំឡុងការចរចា តែលោកស្រីអនុរដ្ឋមន្ត្រី អឺលីនដា បាស៊ីលីយ៉ូ (Erlinda F.Basilio) បានពោលសង្កត់ថា ការបរាជ័យក្នុងការចរចានេះ មិនមែនជាកំហុសដោយសារគោលជំហររបស់ក្រុងម៉ានីលទេ។
លោកស្រីបានលើកឡើងថា “ ភាពតានតឹង ដែលលើកឡើងដោយអាស៊ាន មិនមែនចាត់ទុកថា មកពីប្រទេសហ្វីលីពីនទេ ក៏ប៉ុន្ដែ តាមសេចក្ដីរាយការណ៍ថា គឺដោយសារតែការបរាជ័យរបស់ប្រធានអាស៊ាន ក្នុងការស្វែងរកមតិរួមមួយ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា នឹងបង្ហាញទិដ្ឋភាពពិតប្រាកដ អំឡុងកិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីតាមទស្សនមតិរបស់ជនជាតិហ្វីលីពីនម្នាក់ ហើយក្នុងដំណើរការនេះ ត្រូវកែតម្រូវកំហុសធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបង្កឡើងដោយអ្នកខ្លះដែលមិនមានវត្តមានក្នុងកិច្ចប្រជុំទាំងនោះ”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ផន បុប្ផា)
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវ ប៊ុននី