នៅពេលប្រទេសកម្ពុជាមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះជម្លោះដែនទឹកនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង អំឡុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ានរយៈពេលមួយសប្ដាហ៍ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីដើមខែនេះ វាបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវរឿងដ៏កម្រមួយ ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាហា៊នប្រឆាំងទៅនឹងប្រទេសវៀតណាម ដែលជាប្រទេសជិតខាង និងជាសម្ពន្ធមិត្តរបស់ខ្លួននៅលើឆាកអន្ដរជាតិ។
អ្នកអង្កេតការណ៍និងអ្នកវិភាគមួយចំនួនបានលើកឡើងថា ភាពប្រេះឆានេះជាសញ្ញាថ្មីបំផុតនៃឥទ្ធិពលធ្លាក់ចុះរបស់ប្រទេសវៀតណាម ចំពោះប្រទេសដែលខ្លួនធ្លាប់បានជួយ ប៉ុន្ដែ គេរំពឹងថា ទំនាក់ទនងរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀតណាម នឹងអាចប្រសើរឡើងវិញ។
លោកខាលថាយ័រ (Carl Thayer) អតីតសាស្ត្រាចារ្យនៅឯសាកលវិទ្យល័យញូវសៅវេលស៍ (New South Wales) របស់បណ្ឌិត្យសភាកងទ័ពការពារជាតិអូស្ត្រាលី លើកឡើងថា “ ប្រទេសវៀតណាមពិតជាមិនសប្បាយចិត្តសោះ ដោយសារតែកម្ពុជាបានជំទាស់មិនព្រមចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម”។ ទោះបីជាយ៉ាងណាលោកបានបន្ថែមថា “ ភាគីទាំងពីរមានរចនាសម្ពន្ធរឹងមាំសម្រាប់ស្តារទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរបស់ខ្លួន ដែលនឹងអាចទ្រាំទ្រនូវភាពតានតឹងថ្មីៗនេះបាន”។
ភាពតានតឹងទាំងនោះធូរស្បើយឡើងវិញ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា នៅពេល ដែលកិច្ចប្រជុំរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានបានទទួលបរាជ័យក្នុងការសង្គ្រោះកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួន ក្នុងការខកខានមិនបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម ដែលជាបរាជ័យលើកដំបូងបង្អស់ក្នុងរយៈពេល៤៥ឆ្នាំ នៃប្រវត្តិកិច្ចប្រជុំរបស់ខ្លួន។
ប្រទេសហ្វីលីពីន ចង់ឲ្យចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមដើម្បីបញ្ជាក់ការពិត អំពីការប្រឈមមុខដាក់គ្នានៅក្នុងដែនសមុទ្រ កាលពីពេលថ្មីៗជាមួយនឹងប្រទេសចិន ជុំវិញជម្លោះនៅតាមប្រជុំកោះមួយចំនួន នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាកន្លែងសម្បូរទៅដោយធនធានប្រេង និងឧស្ម័ននោះ។រីឯប្រទេសវៀតណាមដែលកំពុងតែប្រកួតប្រជែង និងកំពុងតែមានភាពតានតឹងកើនឡើង ចំពោះការទាមទារសិទ្ធិកាន់កាប់ក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាមួយនឹងប្រទេសចិនដែរនោះ ក៏បានគាំទ្រទង្វើនេះដែរ។ប៉ុន្ដែប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាប្រធានអាស៊ាន ក្នុងឆ្នាំនេះ បានបដិសេធថា មិនបានបរាជ័យនៅក្នុងការចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមនោះទេ។
ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញបានច្រានចោលយ៉ាងដាច់អហង្ការ ចំពោះការលើកឡើងមួយចំនួនថា ខ្លួនកំពុងតែបម្រើប្រទេសចិន ដែលជាអ្នកបានផ្ដល់ជំនួយយ៉ាងច្រើនដល់កម្ពុជា និងមិនចង់ឲ្យកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន លើកយកជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងមកពិភាក្សាក៏ដោយក៏ប្រទេសកម្ពុជានៅតែទទួលងការរិះគន់ជាច្រើនពីសាធារណៈជន។
ប្រទេសវៀតណាមប្រហែលជាបរាជ័យនៅក្នុងការលើកយកជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង មកពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ។ប៉ុន្ដែលោកថាយ័របានមានប្រសាសន៍ថារដ្ឋាភិបាលទីក្រុងហាណូយ បានប្រើវិធីសាស្ត្រ “ជាក់ស្ដែង” បន្ថែមទៀត ដើម្បីរក្សាទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសកម្ពុជា និងជាមួយប្រទេសលាវ។
លោកលើកឡើងថា “ ប្រទេសវៀតណាមមើលឃើញថា ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនមកលើប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសលាវបានធ្លាក់ចុះបើប្រៀបធៀបជាមួយនឹងឥទ្ធិពលរបស់ប្រទេសចិន ដែលកំពុងតែកើនឡើងនោះ។ប៉ុន្ដែ ប្រទេសវៀតណាមមិនបានបង្ហាញថាទំនាក់ទំនងទាំងនេះបានធ្លាក់ចុះដល់ចំណុចសូន្យនោះទេ”។លោកបានបន្ដថា“ប្រទេសវៀតណាមមានតួនាទីសំខាន់ណាស់មកលើប្រទេសទាំងពីរនេះ។ ប្រទេសវៀតណាមមានការព្រួយបារម្ភខ្លាំង ចំពោះសកម្មភាពជាក់ស្តែងរបស់ប្រទេសចិន នៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង ច្រើនជាងការព្រួយបារម្ភចំពោះឥទ្ធិពលប្រទេសចិនមកលើប្រទេសកម្ពុជា”។
លោក ថាយ័រ ក៏បានគូសបញ្ជាក់ផងដែរថាទំនាក់ទំនងបែបជិតខាងរបស់ប្រទេសនេះមិនសូវបានល្អ ចាប់តាំងពីមានការប្រឆាំងដោយពាក្យសម្តីចំពោះប្រទេសវៀតណាម ពីសំណាក់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច នៅពេលគណបក្សនេះ ចង់មានប្រៀបជាមួយដៃគូចម្រុះនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល និងការព្យាយាមម្ដងហើយម្ដងទៀតរបស់គណបក្សប្រឆាំង ក្នុងការធ្វើឲ្យមានភាពតានតឹងជុំវិញបញ្ហាព្រំដែន។
លោក ប៉ាវិន ឆាឆាវ៉ាល់ប៉ុងពុន (Pavin Chachavalpongpun) សាស្ត្រាចារ្យមកពីមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ផ្នែកអាស៊ីអាគ្នេយ៍របស់សាកលវិទ្យាល័យក្យូតូ (Kyoto University) បានលើកឡើងថា ប្រទេសកម្ពុជាពិតជាបានធ្វើកិច្ចការមួយយ៉ាងល្អដោយធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពនៃទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងធំពីររបស់ខ្លួនហើយលោក ហេង សំរិន ប្រធានរដ្ឋសភាជាតិដែលបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមក្នុងសប្ដាហ៍នេះ ទំនងមានន័យថាដើម្បីធ្វើឲ្យអារម្មណ៍តានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរបានធូរស្រាលឡើងវិញ។
បន្ទាប់ពីផ្ដួលរំលំរបបខ្មែរក្រហមភ្លាមប្រទេសវៀតណាម បានលើកបន្តុបលោកហេង សំរិនដែលជាអ្នកគេចចេញពីរបបខ្មែរក្រហម ឲ្យធ្វើជាមេដឹកនាំនៃរបបថ្មី។មន្ត្រីកម្ពុជា និងមន្ត្រីវៀតណាមបានលើកឡើងថា ដំណើររបស់លោក ហេង សំរិន ទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម គឺផ្ដោតលើកិច្ចពិភាក្សាអំពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម។
លោក ប៉ាវិន បានមានប្រសាសន៍ថា “ ប៉ុន្ដែ[នៅពេលនេះ] គេបានដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា ការធ្វើដំណើររបស់លោក ហេង សំរិន ទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម គឺដើម្បីជួយបកស្រាយការយល់ច្រឡំរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ មួយសប្ដាហ៍បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំបានទទួលបរាជ័យ ដោយមិនអាចចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមបាន រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ទីបំផុតបានរៀបចំចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយ ដែលមានប្រាំមួយចំណុច ស្ដីអំពីជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើម្បីជួយបញ្ជៀសនូវភាពចម្រូងចម្រាស ជុំវិញជម្លោះនៅតាមប្រជុំកោះជាច្រើន។
នៅក្នុងអត្ថបទមួយស្ដីអំពីទំនាក់ទំនងការបរទេស ដែលសរសេរដោយលោកចូសូគឺឡានហ្សិក (Joshua Kurlantzick)សាស្ត្រាចារ្យប្រចាំតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍បានលើកឡើងថា សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមនេះមិនមានអ្វីប្លែកទេព្រោះវាមិនបានដាក់បញ្ចូលនូវជម្លោះនៅតាមប្រជុំកោះនោះឡើយ។
លោកបានលើកឡើងថាពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងប្រទេសចិន និងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានគេរំពឹងថា នឹងកើនឡើងទ្វេដងក្នុងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំក្រោយ។ លោកបានបន្ថែមនៅក្នុងអុីម៉េលថារដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ មិនសង្ឃឹមថាអាចប្រកួតប្រជែងនឹងជំនួយពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានឡើយ។
លោកអៀន ស្តរី(Ian Storey)សាស្ត្រាចារ្យជាន់ខ្ពស់មួយរូបនៅវិទ្យាស្ថានសម្រាប់ការសិក្សាអំពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី បានលើកឡើងថា នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ានខែនេះ ប្រទេសកម្ពុជាច្បាស់ណាស់បានចាត់ទុកប្រទេសចិនសំខាន់ជាងប្រទេសវៀតណាម។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថាយើងអាចនិយាយបានថា ប្រទេសវៀតណាមពិតជាខឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែនឥតឧបមាហើយបញ្ហានេះនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី។វាអាចបង្ហាញឲ្យឃើញថា ឥទ្ធិពលរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយមកលើកម្ពុជាបានធ្លាក់ចុះ”។
ស្របពេលរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ និងរដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ បានព្យាយាមចៀសវាងការចង្អុលមុខគ្នាជាសាធារណៈជុំវិញជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង លោកបានលើកឡើងថាបរាជ័យនៃទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសទាំងពីរ អាចនឹងកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនថែមទៀត។ លោកបានបន្ថែមថា “ ចូរកុំភ្លេចថា បញ្ហានេះវាមិនទាន់ចប់នៅឡើយទេ”។ លោកបានលើកឡើងថា បញ្ហាជម្លោះក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងនឹងអាចលេចឡើងម្ដងទៀតនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ានលើកក្រោយ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅខែវិច្ឆិកា ខាងមុខនេះ ដោយមានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ធ្វើជាអធិបតីភាពដោយផ្ទាល់។ ហើយកិច្ចប្រជុំដ៏សំខាន់នេះនឹងធ្វើឲ្យគេចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង