នៅពេលសហគមន៍អន្តរជាតិ បានដាក់សម្ពាធឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហមកាលពីឆ្នាំ២០០១ ដើម្បីផ្តន្ទាទោស មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់មួយចំនួននៅរបបខ្មែរក្រហម ពេលនោះសហគមន៍អន្តរជាតិសង្ឃឹមថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួន នឹងអាចបង្កើតតុលាការគំរូនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលតុលាការនៅក្នុងប្រទេសនេះតែងតែស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនយោបាយ និងពោរពេញដោយអំពើពុករលួយនោះ។
សហគមន៍អន្តរជាតិបានលើកឡើងថា កេរដំណែលរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហម នឹងធ្វើជាគំរូសម្រាប់តុលាការកម្ពុជា។ លោក ស្ទេហ្វិន រ៉ាប (Stephen Rapp) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតគោចរសហរដ្ឋអាមេរិក ទទួលបន្ទុកផ្នែកតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ បានមានប្រសាសន៍ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីសប្តាហ៍មុនថា “នៅពេលយើងនិយាយអំពីកេរដំណែលតុលាការខ្មែរក្រហម គឺយើងនិយាយអំពីតុលាការនេះបានត្រួសត្រាយផ្លូវ ដែលអាចជួយបង្កើតច្បាប់ក្នុងប្រទេសមួយនេះ”។
អំឡុងពេលទស្សនកិច្ចរបស់លោក ស្ទេហ្វិនរ៉ាប សហរដ្ឋអាមេរិកបានសន្យាផ្តល់ជំនួយជាទឹកប្រាក់ចំនួន៥លានដុល្លារថែមទៀត ដល់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា។
ប្រាំឆ្នាំបន្ទាប់ពីសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមដំណើរការ និងបន្ទាប់ពីមានជំនួយជាទឹកប្រាក់ចំនួនជាង១៦០លានដុល្លារនោះ លោក ម៉ម សូណង់ដូ ម្ចាស់ស្ថានីយវទ្យុឯករាជ្យត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល២០ឆ្នាំកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានចាត់ទុករឿងក្តីរបស់លោក ម៉ម សូណង់ដូ ជារឿងក្តីមួយក្នុងចំណោមរឿងក្តីជាច្រើនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ ដ៏រសើបក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ហើយបណ្តាប្រទេសដែលបានផ្តល់ជំនួយដល់តុលារការខ្មែរក្រហម ក៏បានថ្កោលទោសចំពោះសាលក្រមផ្តន្ទាទោសលោក ម៉ម សូណង់ដូ ដែរ។
លោក រូភើត អាបត់ (Rupert Abbott) អ្នកស្រាវជ្រាវអំពីតំបន់អាស៊ីរបស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិប្រចាំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ថ្លែងថា ក្រៅពីធ្វើជាគំរូដ៏ល្អ តុលាការខ្មែរក្រហមអាចនឹងធ្វើអ្វីៗខុសគេ។
លោក អាបត់ បានមានប្រសាសន៍ថា ឧទាហរណ៍បែបនេះគឺថា នៅពេលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីឆ្នាំ២០១០បានប្រាប់លោក បាន គីមូន (Ban Ki-moon) អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅពេលមកបំពេញទស្សនកិច្ចក្នុងប្រទេសកម្ពុជាថា លោកនឹងមិនអនុញ្ញាតឲ្យសំណុំរឿង០០៣ និង០០៤នៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាដំណើរការទៅមុខឡើយ។
លោក អាបត់ បានលើកឡើងថា “ សារដ៏គ្រោះថ្នាក់ទី១នោះ គឺការគ្រប់គ្រងដោយនយោបាយ ហើយសារគ្រោះថ្នាក់ទី២ គឺនិទណ្ឌភាព”។ លោកបានបន្តថា “ យុត្តិធម៌គឺអាស្រ័យលើរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋាភិបាលចង់ឲ្យអ្នកណាមានយុត្តិធម៌ អ្នកនោះនឹងទទួលបានយុត្តិធម៌។
លោកថ្លែងចំពោះកេរដំណែលតុលាការខ្មែរក្រហមវិញថា “ នៅពេលយើងឃើញរឿងក្តីដូចរឿងក្តីរបស់លោក ម៉ម សូណង់ដូ និងរឿងក្តីដែលកំពុងតែកំពុងកើតឡើងជាច្រើនទៀត ក្នុងប្រទសកម្ពុជាដែលតុលាការមិនអាចសម្រេចដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ប្រជាជននោះ ខ្ញុំគិតថាបញ្ហាបែបនេះនឹងកើតឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសម្រាប់រយៈពេលយូរអង្វែងទៀត”។
សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានចោទប្រកាន់ លោក ម៉ម សូណង់ដូ ពីបទចោទចំនួនប្រាំមួយកាលពីថ្ងៃច័ន្ទពាក់ព័ន្ធនឹងការញុះញង់ឲ្យមានចលនាអបគមន៍នៅក្នុងតំបន់ជនបទមួយកន្លែង ដែលមានជម្លោះយ៉ាងរាុំរ៉ៃជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូមួយក្នុងខេត្តក្រចេះ។
ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីកាត់ក្តីរយៈពេលចំនួនបួនថ្ងៃកាលពីខែមុន អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ដែលធ្វើអ្វីៗតែទៅតាមនីតិវិធី បានច្រានចោលភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុកមកលើ លោក សូណង់ដូ ហើយរឿងចោទប្រកាន់លោកថា បានញុះញង់ឲ្យមានចលនាអបគមន៍នោះគឺជារឿងគួរឲ្យអស់សំណើច។
លោកស្រី គ្លែ ដាហ្វី (Clair Duffy) អ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តីខ្មែរក្រហម របស់អង្គការគំនិតផ្តួចផ្តើមយុត្តិធម៌សង្គមសាធារណៈដែលមាននៅបុរីញូវយ៉ក បានមានប្រសាសន៍ថា កេរដំណែលរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមនឹងត្រូវផ្តល់ផលប្រយោជន៍ច្រើននៅថ្ងៃអនាគត។
លោកស្រី ក្លែ ដាហ្វី មានប្រសាសន៍ថា ថ្វីបើសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានជួយបង្កើនជំនាញដល់ចៅក្រម និងមេធាវីក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្តី តែប្រពន្ធតុលាការនៅតែមិនអាចផ្លាស់ប្តូរដដែល។
លោកស្រីបានលើកឡើងថា “ពាក់ព័ន្ធនិងបញ្ហាឯករាជភាពរបស់តុលាការ និងបញ្ហាចែករំលែកអំណាច នៅក្នុងតុលាការកម្ពុជាវាលំបាកនឹងរីកចម្រើនណាស់ ថ្វីបើមានតុលាការខ្មែរក្រហមជាគំរូក្តី”។
លោកស្រីលើកឡើងថា មិនថាចៅក្រមឬក៏មេធាវីដ៏មានជំនាញឬក៏មិនមានជំនាញនោះទេ។ អ្វីៗទាំងអស់គឺសម្រាប់តែបម្រើឆន្ទះនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះ។ឯករាជភាពរបស់តុលាការ និងការដាក់តុលាការឲ្យដាច់ពីអង្គនីតិប្រតិបត្តិគឺវាអាស្រ័យលើឆន្ទះនយោបាយទាំងស្រុង។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “សូមមើលប្រវត្តិរបស់សំនុំរឿង០០៣ និង០០៤។ មិនថា អ្នកមានសិទ្ធិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ព្រះរាជអាជ្ញារ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ចៅក្រមរបស់េអង្គបុរជំនុំជម្រះនោះទេ គឺមិនមានសិទ្ធិជំទាស់នឹងឆន្ទះសាធារណៈស្តីពីរឿងក្តីទាំងនេះរបស់រដ្ឋានោះឡើយ”។
លោកស្រីបានថ្លែងថា “សាលក្រមរបស់លោក ម៉ម សូណង់ដូ បង្ហាញថា ការចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តុលាការនៅតែបម្រើឲ្យឆន្ទះនយោបាយ”។
លោក ជាម ចន្នី សមាជិកសភាមកពីគណកប្សប្រឆាំង គឺគណបក្ស សម រង្ស៊ី មានប្រសាសន៍ថា លោកត្រូវបានគេរំឭកអំពីការជាប់ពន្ធនាគាររបស់លោកកាលពីឆ្នាំ២០០៥ ដោយតុលាការយោធា។
តុលាការយោធាបានផ្តន្ទាទោសលោក ជាម ចន្នី ឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលប្រាំពីរឆ្នាំ ពីបទចោទថា បានប៉ុនប៉ងជ្រើសរើសកងទ័ពដោយខ្លួនឯង។ លោក ជាម ចន្នី បានរំលឹកថា លោកគ្រាន់តែទទួលបន្ទុកក្រសួងមួយក្នុងចំណោមក្រសួងស្រមោលមួយចំនួនរបស់បក្ស ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យការពារជាតិ ដែលនេះជាការងារធម្មតារបស់គណបក្សប្រឆាំងនីមួយៗ។
នៅពេលនោះអង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានថ្កោលទោសសាលក្រម ដោយឡើងអំពីបញ្ហាជាក់ស្ដែងមួយចំនួន ដែលថាតុលាការយោធាមិនមានយុត្ដាធិការនៅក្នុងបណ្ដឹងស៊ីវិលឡើយ ចំណែកឯរដ្ឋសភាបានដកអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់លោក ជាម ចន្នី ហើយមេធាវីរបស់លោកត្រូវបានរារាំងមិនឲ្យសួរដេញដោលសាក្សីរបស់អយ្យការ និងរារាំងមិនឲ្យកោះហៅសាក្សីមួយចំនួនមកឆ្លើយដោះបន្ទុកកូនក្ដីរបស់លោកឡើយ។
លោក ជាម ចន្នី បានមានប្រសាសន៍ថា អ៊ីចឹង “តុលាការ គឺនៅតែស្ថិតក្រោមសម្ពាធរបស់រដ្ឋាភិបាល”។
ប្រទេសជប៉ុន ដែលជាម្ចាស់ជំនួយដ៏ធំបំផុតរបស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមតាំងពីយូរមកហើយ ដែលបានផ្ដល់ជំនួយ៧៦លានដុល្លារនោះបានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីការផ្តន្ទាទោសលោក ម៉ម សូណង់ដូ ឬក៏មិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីកេរដំណែលរបស់តុលាកាខ្មែរក្រហមឡើយ។ ប្រទេសជប៉ុនក៏មានជាប់ពាក់ព័ន្ធយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការ និងប្រព័ន្តច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជាដែរ។
សហភាពអឺរ៉ុប ដែលតែងតែជួយផ្ដល់ហិរញ្ញវត្ថុដល់តុលាការខ្មែរក្រហម បានលើកឡើងថា ខ្លួននៅតែសង្ឃឹមថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួននឹងធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូ។
លោក សង់ហ្វ្រង់ស័រ គូតាំង (Jean-Francois Cautain) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថា “សហភាពអឺរ៉ុបជឿជាក់ថា ការងាររបស់តុលាការខ្មែរក្រហមអាចជួយផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌និទណ្ឌភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបញ្ហានេះសហភាពអឺរ៉ុប និងប្រទេសជាសមាជិកបន្តគាំទ្រអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញនៅក្នុងតុលាការកម្ពុជា”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង