ស្រុកចិត្របុរី, ខេត្តក្រចេះ - អង្គុយនៅឯប៉ុស្តិ៍យាមរបស់ខ្លួន ដោយសម្លឹងមើលទៅទឹកទន្លេមេគង្គ លោក ឌៀប គុយ នៅចាំបានអំពីឧប្បត្តិហេតុមួយ កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនដែលពេលនោះអ្នកនេសាទបានគំរាមចង់វាយគាត់ ប្រសិនបើហាមពួកគេមិនឲ្យរាយមងនៅជុំវិញកោះខ្សាច់នៅតាមទន្លេទីនេះ ក្នុងឃុំសម្បុក។
ប៉ុស្តិ៍យាមនៅមាត់ទន្លេមេគង្គ ដែលមានទំហំធំជាងខ្ទមសង់ពីឈើបន្តិច គឺជាប៉ុស្តិ៍មួយក្នុងចំណោមប៉ុស្តិ៍យាមទាំង១៥ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងខេត្តក្រចេះ និងខេត្តស្ទឹងត្រែង សម្រាប់ឲ្យឆ្មាំគ្មានអាវុធសរុប៧៧នាក់ យាមតាមដងទន្លេ និងត្រួតពិនិត្យតាមដានសហគមន៍អ្នកនេសាទនៅក្នុងមូលដ្ឋាន ដើម្បីការពារសត្វផ្សោតទឹកសាប ដែលជិតនឹងដាច់ពូជ។
លោក ឌៀប គុយ គឺជាអ្នកស្រុកម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកស្រុកបីនាក់នៅក្នុងភូមិកាំពីដែលធ្វើការឲ្យរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីល្បាតតាមទឹកនៅទីនេះ រៀបរាប់ថា “ នៅពេលយើងចុះទៅបញ្ឈប់ពួកអ្នកនេសាទ អ្នកខ្លះមានកាន់ពូថៅ និងកាំបិត រួចជេរប្រមាថពួកយើង”។,លោកនិយាយថា “ពួកគេមិនដែលវាយប្រហារយើងទេ ប៉ុន្តែយើងខ្លាចណាស់”។
ខណៈដែលអ្នកខ្លះអាចវែកញែកថា ការសង្គ្រោះសត្វផ្សោតក្នុងទន្លេមេគង្គ ជាហេតុមួយ ដែលក្រុមអ្នកនេសាទក្នុងស្រុកមួយចំនួននិយាយថា កម្មវិធីអភិរក្សសត្វផ្សោតកំពុងជំរុញពួកគេឲ្យធ្លាក់ទៅក្នុងភាពក្រីក្រ ហើយឆ្មាំយាមតាមទន្លេនិយាយថា ពួកគេកំពុងតែទទួលរងការថ្នាំងថ្នាក់ពីអ្នកស្រុក។
មានឆ្មាំយាមតាមទន្លេយ៉ាងតិចបីនាក់ កំពុងបំពេញការងារជារៀងរាល់ថ្ងៃ នៅតាមប៉ុស្តិ៍ក្នុងភូមិកាំពី ដែលមានសត្វផ្សោតប្រមាណ៥០ក្បាល កំពុងរស់នៅទីនោះ។ ចាប់តាំងពីខែធ្នូមក ពួកគេចាប់ផ្តើមល្បាតពេលយប់ ដើម្បីបញ្ឈប់អ្នកភូមិមិនឲ្យនេសាទនៅពេលយប់។
លោក ឌៀប គុយ បានមានប្រសាសន៍ថា “ នៅក្នុងទឹក ជាធម្មតាស្ងាត់ណាស់ ហើយយើងអាចចរចាគ្នា និងយល់គ្នាទៅវិញទៅមក។ ប៉ុន្តែ នៅពេលយើងត្រឡប់មកលើគោកវិញ ប្រជាពលរដ្ឋមិនចូលចិត្តយើងទេ។ ជួនកាល ប្រសិនបើយើងចង់ទិញត្រីពីផ្សារ ពួកគេមិនចង់លក់ឲ្យយើងទេ”។
ចំនួនសត្វផ្សោតពិតប្រាកដ ដែលនៅសេសសល់តាមដងក្នុងទន្លេមេគង្គក្នុងទឹកដីខេត្តក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង មិនទាន់ដឹងច្បាស់ទេ។
លោក ទូច សៀងតាណា ប្រធានគណៈកម្មការសម្រាប់ការអភិរក្សសត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គ និងដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ទេសចរធម្មជាតិរបស់រដ្ឋាភិបាល បានបា៉ន់ប្រមាណថា មានសត្វផ្សោតចំនួន១៨០ក្បាល។ អង្គការមូលនិធិការពារ សត្វព្រៃពិភពលោក(Word WildlifeFund) បានប៉ាន់ប្រមាណថា មានសត្វផ្សោតនៅសេសសល់តែ៨០ក្បាលប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងខែកញ្ញា រដ្ឋាភិបាលអនុម័តអនុក្រឹត្យមួយ ដើម្បីកំណត់ព្រំតំបន់អភិរក្សសត្វផ្សោត ដែលប្រវែង១៨០គីឡូម៉ែត្រ ចាប់ពីខេត្តក្រចេះទៅដល់ព្រំប្រទល់ឡាវ។ ឧបករណ៍នេសាទ មានដូចជាមង និងទ្រូ លប និងឧបករណ៍ផ្សេងទៀត ដែលប្រើដើម្បីឆក់ត្រី ត្រូវបានហាមប្រាមយ៉ាងតឹងរុឹងនៅក្នុងតំបន់ការពារនេះ។
លោក សៀង តាណា មានប្រសាសន៍ថា ជាពិិសេស មងកំពុងតែគំរាមដល់ជីវិតសត្វផ្សោត ពីព្រោះមងក្រឡាធំៗរាយតាមដងទន្លេនៅពេលយប់ និងអាចជាប់ប្រភេទត្រីធំៗរាប់ទាំងសត្វផ្សោតផងដែរ។ កាលពីថ្ងៃទី១៥ខែតុលា អ្នកស្រុករកឃើញសត្វផ្សោតមួយក្បាលជាប់មងងាប់ខាងក្រៅតំបន់អភិរក្ស។ជារួម មងបង្កឲ្យងាប់សត្វផ្សោតយ៉ាងតិចប្រាំមួយក្បាល បើគិតមកទល់ពេលនេះ។
លោក មួង កែ អ្នកនេសាទក្នុងស្រុកម្នាក់ បាននិយាយថា គាត់មិនអាចនេសាទនៅក្នុងទន្លេមេគង្គបានឡើយ ដោយសារតែឆ្មាំទន្លេយាមល្បាតច្រើនពេក។ ពេលនេះ គាត់ត្រូវធ្វើដំណើរទៅរកត្រពាំងបឹងបួតូចៗវិញ ដែលគាត់មិនអាចចាប់ត្រីបានច្រើនទេ។
លោក មួង កែ បានមានប្រសាសន៍ នៅពេលគាត់ជួសមងរបស់គាត់ថា “ មុនមានតំបន់អភិរក្ស និងមានការល្បាត យើងប្រើមងច្រើនប្រភេទ ហើយយើងអាចចាប់ត្រីបាន១០គីឡូក្រាមក្នុងមួយថ្ងៃ។បច្ចុប្បន្ននេះ យើងអាចចាប់ត្រីបានតែប្រហែលបួនទៅប្រាំគីឡូក្រាមប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយថ្ងៃ”។
មុនមានការហាមប្រាមក្នុងឆ្នាំ២០០៦ លោក មួង កែ ចាប់ត្រីដោយប្រើវិធីសាស្ត្រឆក់ និងមងវែងៗ។ ពេលនេះ លោកងាកទៅប្រើឧបករណ៍នេសាទបែបប្រពៃណី និងសន្ទូចវិញ។
លោកបាននិយាយថា “ នៅពេលពួកគេចាប់ផ្តើមដើរល្បាត យើងនៅតែនេសាទ ហើយអ្នកយាមរឹបអូសមងរបស់យើង។ ខ្ញុំខឹងណាស់ ប៉ុន្តែខ្ញុំគ្មានអំណាចតបតវិញទេ។ យើងបានត្រឹមតែឈឺចាប់បុ៉ណ្ណោះ”។
បងប្រុសរបស់លោក មួង កែ ឈ្មោះ មួង កុកលាង អាយុ៥២ឆ្នាំ មានប្រសាសន៍ថា គាត់មានឱកាសល្អជាង ដោយបាននាំភ្ញៀវទេសចរជិះទូកកម្សាន្តដើម្បីមើលសត្វផ្សោត ហើយអាចរកប្រាក់បានប្រហែល១០.០០០រៀលទៅ២០.០០០រៀលក្នុងមួយថ្ងៃ។ គាត់ធ្វើការនេសាទបន្តិចបន្តួចនៅតាមមាត់ច្រាំង ប៉ុន្តែបរិមាណនៃការចាប់ត្រីបានធ្លាក់ចុះពី១០គីឡូក្រាម មុនការហាមប្រាម មកនៅត្រឹមមួយគីឡូក្រាមប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយថ្ងៃ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកទទួលស្គាល់ថា គ្មាននរណាម្នាក់អាចឈប់ពីការនេសាទ ដើម្បីទៅចាប់របរជាអ្នកនាំភ្ញៀវទេសចរបានទេ ពីព្រោះគ្រួសារភាគច្រើន គ្មានទូក។
នៅក្នុងឃុំថ្មគ្រែ លោក យន់ លីវ៉េង អាយុ៤២ឆ្នាំ ប្រធានក្រុមល្បាតតាមទន្លេនៅក្នុងឃុំនេះ មានប្រសាសន៍ថា លោកនៅតែតស៊ូពន្យល់អ្នកស្រុកអំពីមូលហេតុ ដែលលោករឹបអូសឧបករណ៍របស់ពួកគាត់។ ពេលទៅផ្សារ ដើម្បីទិញម្ហូបអាហារ លោកតែងជួបបញ្ហាប្រឈម ពីព្រោះពេលខ្លះអាជីវករព្រួតគ្នាវាយគាត់ ហើយបង្កជាអំពើហិង្សា។
ប៉ុន្តែ លោក លីវ៉េង មានជំនឿថា ការជួយសង្គ្រោះសត្វផ្សោត អាចនាំមកនូវការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់តាមរយៈតែវិស័យទេសចរណ៍។លោកមានប្រសាសន៍ថា “ ការការពារត្រីផ្សោតគ្មានផលប្រយោជន៍ដល់អ្នកនេសាទទេ ប៉ុន្តែវាជាការងាររបស់យើង ហើយវាជាការល្អសម្រាប់ប្រទេស”។
យោងតាមក្រសួងទេសចរណ៍បានឲ្យដឹងថា ភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិជាង១៧.០០០នាក់បានទៅលេងកម្សាន្តក្នុងខេត្តក្រចេះនាឆ្នាំ២០១១ ស្មើនឹង២៦ភាគរយ បើធៀបនឹងឆ្នាំមុន។ ចំនួនភ្ញៀវទេសចរដែលត្រូវបានកត់ត្រាទុកក្នុងរយៈពេលប្រាំបួនខែដំបូងនៃឆ្នាំ២០១២ គឺកើនឡើង១០ភាគរយក្នុងរយៈពេលដូចគ្នានាឆ្នាំ២០១១។
អ្នកស្រី អ៊ុក ស្រីនិត អាយុ២២ឆ្នាំ ដែលគ្រួសាររបស់គាត់ធ្លាប់់នេសាទត្រី ដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវភាព បាននិយាយថា ពេលនេះអាចរកប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពបាន៣០០ដុល្លារទៅ៦០០ដុល្លារក្នុងមួយខែ ពីការលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ សត្វផ្សោតឆ្លាក់ពីឈើឲ្យទៅភ្ញៀវទេសចរ។
អ្នកស្រី ស្រីនិត បានមានប្រសាសន៍ថា“ ពីមុន ពួកយើងភាគច្រើនជាអ្នកនេសាទ ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីពួកគេបានបង្កើតគណៈកម្មការអភិរក្សសត្វផ្សោតរួចមក យើងទទួលបានការលើកទឹកចិត្តឲ្យចាប់ផ្តើមលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ ដើម្បីជួយទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ។ វាល្អសម្រាប់ខ្ញុំ និងគ្រួសាររបស់ខ្ញុំពេលនេះ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវ ប៊ុននី