មន្ត្រីការក្រសួងបរទេសកម្ពុជាមួយរូបបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា កិច្ចព្រមព្រៀងដែលចងក្រងឡើងតាមផ្លូវច្បាប់រវាងប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន និងប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានធ្វើឡើង ដើម្បីបញ្ចៀសជម្លោះដែនទឹក នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងនឹងមិនត្រូវអនុម័តអំឡុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននៅខែនេះឡើយ។
ថ្លែងបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ រវាងមន្ត្រីការបរទេសជាន់ខ្ពស់មួយចំនួនមកពីប្រទេសសមាជិអាស៊ាន និងប្រទេសចិន លោកស្រី សឿង រ័ត្នចាវី រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងការបទេស បានមានប្រសាសន៍ថា វាមិនទាន់ប្រាកដឡើយចំពោះការគិតថា ក្រមប្រតិបត្តិសម្រាប់ដែនទឹកដែលសម្បូរទៅដោយធនធានប្រេង និងឧស្ម័ន នឹងត្រូវអនុម័តអំឡុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ានខែនេះនោះ។
លោកស្រី រ័ត្នចាវី បានមានប្រសាសន៍ថា “ ទេ” នៅពេលដែលគេបានសួរថា តើក្រមប្រតិបត្តិនឹងត្រូវអនុម័តនៅពេលបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំអាស៊ានដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី១៥ដល់ថ្ងៃទី២០ នៅក្នុងខែវិច្ឆិកានេះឬ។ លោកស្រីបានថ្លែងថា “ ឥឡូវនេះក្រមប្រតិបត្តិនៅមិនទាន់ចេញសេចក្ដីព្រាងនៅឡើយទេ។ វាស្ថិតនៅក្នុងការពិភាក្សានៅឡើយ ក្រមប្រតិបត្តិ គឺស្មុគស្មាញណាស់”។
លោកស្រី រ័ត្នចាវី លើកឡើងថា ភាគីទាំងអស់នៅតែតាំងចិត្តរក្សាសន្ដិភាពនៅក្នុងតំបន់មានជម្លោះ និងនៅតែតាំងចិត្តធ្វើគោលការណ៍អនុវត្ត ដែលជាគោលការណ៍ណែនាំមួយសម្រាប់សន្ដិភាព ដែលត្រូវបានចុះហត្ថលេខាក្នុងឆ្នាំ២០០២ ប៉ុន្ដែ វាមិនបានចងក្រងឡើងតាមផ្លូវច្បាប់ឡើយ។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ យើងបានពិភាក្សាជាមួយគ្នាត្រង់ទៅត្រង់មក។ អ្នកចូលរួមនឹងអ្នកសម្របសម្រួលបានផ្លាស់ប្ដូរទស្សនគ្នាដោយត្រង់ៗអំពីការអនុវត្តតាមគោលការណ៍អនុវត្ត”។
ក្ដីរំពឹងថា ក្រមប្រតិបត្តិនឹងត្រូវអនុម័តអំឡុងពេលប្រទេសកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំអាស៊ានឆ្នាំនេះ គឺមានភាពវិជ្ជមានតាំងពីដើមឆ្នាំមកម្លេ៉ះ។អ្នកវិភាគជឿជាក់ថា ក្រមប្រតិបត្តិនេះ នឹងត្រូវអនុម័ត ដោយសារតែទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសចិន ក៏ដូចជាតួនាទីរបស់ខ្លួនក្នុងការជំរុញគោលការណ៍អនុវត្តឲ្យឆ្ពោះទៅមុខ អំឡុងពេលប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ សម្រាប់កិច្ចប្រជុំអាស៊ានលើកចុងក្រោយក្នុងឆ្នាំ២០០២។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានកាលពីខែកក្កដា ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញបានបញ្ចប់ទៅដោយភាពជូរចត់ និងការស្ដីបន្ទោស ដោយសាររដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនបានអះអាងថា ដើម្បីផ្គាប់ចិត្តប្រទេសចិន ប្រទេសកម្ពុជាបានរារាំងដល់ការរីកចម្រើននៃក្រមប្រតិបត្តិ ។
កាលពីខែកក្កដា ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានបានបរាជ័យនៅក្នុងការចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រវត្តិកិច្ចប្រជុំអាស៊ានរយៈពេល៤៥ឆ្នាំរបស់ខ្លួនដោយសារតែការមិនចុះសម្រុងគ្នារវាងប្រទេសហ្វីលីពីន និងប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រទេសហ្វីលីពីនបានទទូចឲ្យដាក់បញ្ចូលការប៉ះទង្កិចគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំង និងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងម៉ានីល នៅតាមប្រជុំកោះស្កាបារ៉ាស់ សូល (Scarborough Soal) តែប្រទេសកម្ពុជាបានបដិសេធ ដោយជំទាស់ថា បញ្ហានេះគួរតែត្រូវដោះស្រាយទ្វេភាគីរវាងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំង និងប្រទេសដែលទាមទារសិទ្ធិនីមួយៗ។ប្រទេសកម្ពុជាបានបដិសេធថា ខ្លួនមិនមែនកំពុងទទួលរងឥទ្ធិពលពីប្រទេសចិនដោយសារបញ្ហាក្រមប្រតិបត្តិឡើយ។
មន្ត្រីមួយចំនួនមកពីប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន និងប្រទេសចិនបានជួបប្រជុំគ្នានៅទីក្រុងផាត់ថាយ៉ា (Pattaya) កាលពីដើមសប្ដាហន៍នេះ ដើម្បីចាប់ផ្ដើមពិភាក្សាគ្នាអំពីក្រមប្រតិបត្តិ អំឡុងកិច្ចប្រជុំផ្លូវការរបស់រដ្ឋមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អាស៊ាន-ចិន។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកចូលរួមបានចាកចេញពីកិច្ចប្រជុំដោយគ្មានក្ដីសង្ឃឹមថា ក្រមប្រតិបត្តិនឹងត្រូវព្រមព្រៀងនៅក្នុងឆ្នាំនេះឡើយ ថ្វីបើប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់មានការព្រមព្រៀងគ្នាយ៉ាងដូច្នេះក្ដី។
កាលពីម្សិលមិញ លោក ណូប៉ាឌុល ហ្គោណាវីប៊ុល (Nopadol Gunavibool) លេខារងអចិន្ត្រៃយ៍របស់ក្រសួងការបរទេសថៃ ដែលជាអ្នកសម្របសម្រួលរវាងទំនាក់អាស៊ាន-ចិន ក៏មិនបានមានក្ដីសង្ឃឹមចំពោះក្រមប្រតិបត្តិ អំឡុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននៅក្នុងខែនេះក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដែរ។
លោក ណាប៉ាឌុល បានថ្លែងថា “ មនុស្សជាច្រើនមានក្ដីរំពឹងខ្លាំងណាស់ថា យើងនឹងអាចអនុម័តក្រមប្រតិបត្តិនៅពេលជាក់លាក់ណាមួយ។ ប៉ុន្ដែ ខ្ញុំគិតថា បញ្ហាទាំងមូល គឺស្ថិតនៅត្រង់ដំណើ់រការនៃការកសាងទំនុកចិត្តនិងការជឿជាក់គ្នា”។ លោកបានបន្ដថា “ ខ្ញុំមិនគិតថា យើងនឹងព្យាយាមរង់ចាំរហូតដល់ពេលក្រមប្រតិបត្តិទទួលបានជោគជ័យនៅពេលជាក់លាក់ណាមួយនោះឡើយ។
លោកក៏បានមានប្រសាសន៍ដែរថា ការពិភាក្សាគ្នាដោយយកចិត្តទុកដាក់ជាងមុនអំឡុងកិច្ចប្រជុំនៅក្នុងខែនេះជាមធ្យោបាយមួយដើម្បីជៀសវាងកុំឲ្យមានភាពប្រេះស្រាំផ្នែកការទូតកើតឡើងច្រំដែលដូចកិច្ចប្រជុំកាលពីខែកក្កដា ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
លោកបានថ្លែងថា “ ជាលើកចុងក្រោយ សម្រាប់បទពិសោធដែលយើងទទួលបាន គឺជាមេរៀនមួយសម្រាប់យើង ហើយនៅលើកនេះ យើងនឹងត្រូវជៀសវាងនូវបទពិសោធទាំងនេះ។ តាមរយៈការពិគ្រោះគ្នាជាច្រើន ការប្រើពេលវេលា យើងនឹងអាចជៀសវាងកុំឲ្យមានខ្វះការព្រមព្រៀងគ្នាបែបនោះទៀត”។
លោក ហោ ណាំហុង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសបានមានប្រសាសន៍នៅពេលបើកកិច្ចប្រជុំកាលពីម្សិលមិញថា ភាគីទាំងអស់នឹងបន្ដធ្វើការរួមគ្នាលើក្រមប្រតិបត្តិនេះ។
លោក ហោ ណាំហុង បានមានប្រសាសន៍នៅក្នុងពេលថ្លែងមុនកិច្ចប្រជុំថា “ខ្ញុំគិតថា ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន និងប្រទេសចិនគួរតែបន្ដធ្វើការរួមគ្នាឲ្យបានជិតស្និទ្ធ ដើម្បីចូលរួមពិភាក្សាគ្នាដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានជាបណ្ដើរៗមួយ ដែលអាចនាំទៅរកការអនុម័តក្រមប្រតិបត្តិពិតប្រាកដ។។
លោក ប៉ាវីន ឆាឆាវ៉ាលពុងពុន (Pavin Chachavalpongpun) សាស្ត្រាចារ្យមួយរូបនៅឯសាកលវិទ្យាល័យតូក្យូទទួលបន្ទុកផ្នែកការសិក្សាតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ មានប្រសាសន៍ថា ការអនុម័តក្រមប្រតិបត្តិ ឬក៏ការអនុវត្តដ៏តឹងរុឹងនៃគោលការណ៍អនុវត្តតម្រូវឲ្យមានឆន្ទៈនយោបាយ។លោកបានថ្លែងថា “ នៅពេលប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដែលជាអ្នកទាមទារសិទ្ធិចង់នាំប្រទេសចិនទៅកាន់តុចរចា ហើយចង់ទទួលបានជ័យជម្នះនោះ
នៅពេលនោះប្រទេសចិនប្រាកដជាមិនព្រមឡើយ ឬក៏នឹងទុកបញ្ហានេះរហូតដល់ពេលវេលាណាមួយ។និយាយឲ្យចំទៅ ចិននៅតែត្រូវការប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ហើយប្រទេសសមាជិកអាស៊ានក៏ត្រូវការប្រទេសចិនវិញដែរ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ សា៊ ស៊ុយឈាង