ប្រធានការិយាល័យឧត្តមស្នងការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សបានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា តុលាការកំពុងតែបកស្រាយខុសអំពីបទល្មើសនៃអំពើញុះញង់នៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ដោយនាំឲ្យមានការរឹតបន្តឹងសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងការផ្តន្ទាទោសយ៉ាងអយុត្តិធម៌មកលើអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល។
ថ្លែងក្នុងឱកាសបើកសិក្ខាសាលាមួយមានរយៈពេលពីរថ្ងៃធ្វើឡើងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដោយផ្តោតជាសំខាន់លើការអនុវត្តក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ដែលត្រូវបានអនុម័តនាពេលថ្មីៗនេះ លោក ជេម ហ៊ីនែន (James Heenan) តំណាងឧត្តមស្នងការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា វាពិតជាសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ដែលក្រមព្រហ្មទណ្ឌគួរត្រូវបានអនុវត្ត ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ដើម្បីឲ្យស្របតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក ហ៊ីនែន លើកឡើងក្នុងសុន្ទរកថាព្រាងទុកជាមុន ដើម្បីថ្លែងទៅកាន់បណ្តាប្រធានតុលាការ ព្រះរាជអាជ្ញា ចៅក្រម និងមន្ត្រីនគរបាលជាតិ ដែលចូលរួមក្នុងសិក្ខាសាលានោះថា “ ករណីបកស្រាយខុស ឬប្រើប្រាស់ក្រមព្រហ្មទណ្ឌមិនបានត្រឹមត្រូវ អាចបណ្តាលឲ្យមនុស្សទទួលការផ្តន្ទាទោសយ៉ាងអយុត្តិធម៌ ឬរួចទោសដោយខុសច្បាប់ ហើយអាចនឹងឈានដល់ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សទៀតផង”។
លោកមានប្រសាសន៍ទៀតថា“ ដូច្នេះហើយវាសំខាន់ណាស់ ដែលយើងទាំងអស់គ្នាមានការយល់ដឹងច្បាស់អំពីបទប្បញ្ញត្តិមួយៗនៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ហើយបទប្បញ្ញត្តិទាំងនេះត្រូវបកស្រាយឲ្យបានសមស្របទៅតាមបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ”។
លោក ហ៊ីនែន បានបន្តថា សិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិត្រូវបានជ្រើសរើសជាប្រធានបទមួយក្នុងចំណោមប្រធានបទសំខាន់ៗ នៅក្នុងសិក្ខាសាលានេះ ពីព្រោះបទប្បញ្ញត្តិថ្មីៗ នៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ទ ដែលចូលធរមាន កាលពីឆ្នាំ២០១០នេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទញុះញង់ និងបទបរិហារកេរ្តិ៍ ត្រូវបានបកស្រាយខុស។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “យើងជ្រើសរើសប្រធានបទនេះ ពីព្រោះបទប្បញ្ញត្តិមួយចំនួនក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌនេះអាចប៉ះពាល់ដល់សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ”។ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌអនុម័តកាលពីឆ្នាំ២០១០នេះរួមមានមាត្រាចំនួនបួនពាក់ព័ន្ធនឹងបទញុះញង់ និងមួយចំនួនទៀតដែលគ្របទៅលើបទបរិហារកេរ្តិ៍ ប្រមាថ និងការជេរប្រមាថ។
បណ្តាអ្នកជំនាញខាងច្បាប់ និងបុគ្គលិកអង្គការសិទ្ធិមនុស្សបាននិយាយថា មាត្រាទាំងនេះបាននាំឲ្យមានការឃុំខ្លួនបុគ្គលិកអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិងអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល។ លោកចៅក្រម គ្រីស្ទ័រ ថេលីន (Krister Thelin) សមាជិកមួយរូបនៃគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សសហប្រជាជាតិ ដែលមានវត្តមានក្នុងសិក្ខាសាលាកាលពីម្សិលមិញដែរ បានបញ្ចេញយោបល់ផ្ទាល់ខ្លួនលោកពីរបៀបដែលប្រទេសកម្ពុជា គួរប្រើប្រាស់ច្បាប់របស់ខ្លួនអំពីបទញុះញង់។
យោងតាមលោក អំ សំអាត អ្នកគ្រប់គ្រងបច្ចេកទេសនៅអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានឲ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីក្រមនេះត្រូវបានអនុម័តរួចមក បទចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ជាង១០ករណី ត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីប្រឆាំងបុគ្គលិកអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស សមាជិកគណបក្សនយោបាយ និងអ្នកកាសែត។
ករណីមួយក្នុងចំណោមករណីប្លែកៗ ពាក់ព័ន្ធនឹងលោក មឿង សុន ប្រធានមូលនិធិអរិយធម៌ខ្មែរ ដែលត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញរកឃើញពិរុទ្ធភាពកាលពីឆ្នាំ២០០៩ពីបទផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតជុំវិញការអះអាងរបស់លោកថា ការដាក់អំពូលភ្លើងក្នុងប្រាសាទអង្គរវត្ត អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រាសាទនេះ។កាលពីឆ្នាំមុន សាលាឧទ្ធរណ៍បានតម្កល់សាលក្រមនេះ ប៉ុន្តែក្រោយមកក៏បានកែប្រែបទចោទប្រកាន់នេះមកជាបទញុះញង់ ដែលមានទោសជាប់ពន្ធនាគារច្រើនឆ្នាំវិញ ដោយមិននឹកស្មានដល់។
បណ្តាបុគ្គលិកអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិងអ្នកកាសែត ក៏ត្រូវបានសំដៅផងដែរ ដែលមានការចោទប្រកាន់ជាច្រើនខដូចជា ករណីលោកប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ មន្ត្រីសម្របសម្រួលរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ប្រចាំខេត្តរតនគិរី និងលោក ឆាយ ធី អ្នកស៊ើបអង្កេតរបស់អង្គការអាដហុក រួមជាមួយលោក អ៊ូរ វីរៈ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា និងលោក សុខ រដ្ឋា អ្នកយកព័ត៌មានឲ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរីផង សុទ្ធតែត្រូវបានតុលាការកោះហៅទៅសាកសួរជុំវិញពាក្យបណ្តឹងពីបទបទញុះញង់ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ដែលប្តឹងដោយមេឃុំម្នាក់ឈ្មោះ គិត ចែម មកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោក គិតចែម ដែលជាមេឃុំបាតាងខេត្តរតនគិរី របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចោទប្រកាន់ថា បុរសទាំងបួននាក់នេះបានបរិហារកេរ្តិ៍ និងញុះញង់ឲ្យក្រុមអ្នកភូមិជនជាតិភាគតិចទំពួន ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងវិវាទដីធ្លីមួយជាមួយក្រុមហ៊ុនឌីអឹម គ្រុប (DM Group) ដែលជាក្រុមហ៊ុនកសិឧស្សាហកម្មដ៏មានឥទ្ធិពលមួយ ឲ្យនាំគ្នាតវ៉ាដោយហិង្សា។
ខណៈដែលបណ្តាបុគ្គលិកអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថា បទចោទប្រកាន់ញុះញង់កំពុងត្រូវបានតុលាការប្រើប្រាស់តាមការបង្គាប់ពីរដ្ឋាភិបាល និងបង្កើតឡើងដើម្បីរឹតបន្តឹងសំឡេងប្រឆាំងនោះ លោក អង្គ វង្សវឌ្ឍានារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ដែលបានចូលរួមថ្លែងក្នុងវេទិកានេះ មានប្រសាសន៍ថា “ ចំណុចខ្វះខាតបែបេនះ” ដោយសារតែខ្វះការយល់ដឹងអំពីច្បាប់នេះឲ្យបានទូលំទូលាយ។លោកបន្តថា “ យើងចាំបាច់ត្រូវយល់ដឹងពីស្មារតីនៃច្បាប់នេះ។យើងត្រូវមានទស្សនវិស័យសម្រាប់ពេលអនាគតថា តើយើងអាចអនុវត្តច្បាប់នេះដោយរបៀបណា”។
ប៉ុន្តែ លោក អំ សំអាត មកពីអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ចាំបានថា ករណីមួយនៅក្នុងចំណោមករណីដំបូងៗពាក់ព័ន្ធនឹងបទញុះញង់ បន្ទាប់ពីក្រមព្រហ្មទណ្ឌនេះត្រូវបានអនុម័តភ្លាម គឺបទពាក់ព័ន្ធនឹងលោក សេង គុណាកា បុគ្គលិកកម្មវិធីអង្គការស្បៀងអាហារពិភពលោក ដែលត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទចែកចាយខិត្តប័ណ្ណរិះគន់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងត្រូវបានចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេលប្រាំមួយខែ ពោលគឺប្រាំបីថ្ងៃបន្ទាប់ពីក្រមព្រហ្មទណ្ឌនេះចូលជាធរមាន។
លោក អំ សំអាត បន្តថា “ ច្បាប់ ឬក្រមនេះគឺជាអាវុធមុខពីរ។នៅពេលប្រើខុស វាធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់រងទុក្ខ។ មិនថាច្បាប់នេះល្អប៉ុណ្ណាឡើយ។បញ្ហានៅត្រង់ថា តើតុលាការឯករាជ្យប៉ុណ្ណា។នៅពេលតុលាការមិនឯករាជ្យ ការបកស្រាយមាត្រានីមួយៗនៅក្នុងក្រមនេះ នឹងមិនត្រូវបានធ្វើឡើងឲ្យបានត្រឹមត្រូវឡើយ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ប្រជាប្រិយភាពនៃការចោទប្រកាន់បទញុះញង់យ៉ាងច្រើនករណីបង្ហាញថា ចៅក្រមមិនបានបកស្រាយច្បាប់នេះឲ្យបានត្រឹមត្រូវទេ។ លោកបន្តថា “ ជាមូលដ្ឋាន វាត្រូវបានបកស្រាយដោយគ្មានគោលការណ៍ត្រឹមត្រូវ ដែលនាំឲ្យមានចន្លោះប្រហោងដ៏ធំមួយនៃអំពើអយុត្តិធម៌ និងអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងខ្លាំង”។
លោក សុក សំអឿន នាយកប្រតិបត្តិក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថាការបកស្រាយច្បាប់នៅមិនត្រឹមត្រូវ ដោយសារកង្វះខាតនៃការយល់ដឹងអំពីសិទ្ធិ និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។លោកមានប្រសាសន៍ទៀតថា “ ខ្ញុំគិតថាបញ្ហាមិនពាក់ព័ន្ធនឹងឥទ្ធិពលនយោបាយខ្លាំងទេ ប៉ុន្តែ គឺដោយសារសមត្ថភាព និងការយល់ដឹងអំពីសិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងគោលការណ៍មួយចំនួននៃច្បាប់នេះ”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ គុច ណារ៉េន)
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម