ការប្រមូលសារព័ត៌មានភាសាបារំាងដែលបកស្រាយពីរឿងរ៉ាវតាំងពីឆ្នាំ១៨៧៥ហើយពេលនេះកំពុងត្រូវបានដាក់តាំងពិព័រណ៍នៅឯហាងលក់វត្ថុសិល្បៈ ម៉េក មៀក(Make Maek) ក្នុងក្រុងបាត់ដំបងនោះបានកើតឡើងនៅពេលលោក ម៉ាធាវ ដំពើរ៉ុង(Matiev Damperon) កំពុងរើកកាយសារព័ត៌មាននិងសៀវភៅលោកតារបស់លោកនៅក្នុងបន្ទប់ដែលសុទ្ធតែធូលីក្នុងហាងមួយនៅបារាំង។
ខណៈដែលកំពុងរើកកាយនោះ លោក ដំពើរ៉ុង បានប្រទះឃើញសារព័ត៌មានភាសាបារាំង “ឡឺប៉ឺទីត ហ្ស៊កណាល់ (Le Petit Journal)”ចេញផ្សាយក្នុងឆ្នាំ១៩០៦ដែលមានរូបថតយ៉ាងកម្ររបស់ក្រុមរបាំព្រះរាជទ្រព្យកម្ពុជាដែលកំពុងសម្ដែងនៅភូមិគ្រឹះប្រធានាធិបតីបារាំង អេលីសេ (Elysee) អំឡុងពេលព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជាព្រះ បាទស៊ីសុវត្ថិបំពេញព្រះរាជទស្សនកិច្ចទីនោះ។
ការប្រទះឃើញនេះបានជំរុញឲ្យលោក ដំពើរ៉ុងស្រាវជ្រាវរកច្បាប់ដើមនៃសារព័ត៌មាន ឡឺប៉ឺទីត ហ្ស៊កណាល់ ដែលនិយាយអំពីកម្ពុជាបន្ថែមទៀត។លោកបានជួលអ្នកប្រមូលសារព័ត៌មានពីរនាក់នៅក្នុងប្រទេសបារាំងឲ្យស្វែងរកនៅក្នុងឃ្លាំងរបស់ពួកគេដោយបានរកឃើញសារព័ត៌មាននេះដែលចេញផ្សាយតាំងពីឆ្នាំ១៨៧៥សរសេរបកស្រាយអំពីអង្គរវត្តជាច្រើនទំព័រពេញៗ។
ដោយមានចំណងជើងថា“ព័ត៌មានអំពីកម្ពុជា ដែលខ្ញុំចាំបាន”ពិព័រណ៍នេះមានដាក់តាំងច្បាប់ដើមរបស់សារព័ត៌មាន “ឡឺប៉ឺទីត ហ្ស៊កណាល់” កម្រាស់១៥ទំព័របោះពុម្ពផ្សាយចន្លោះពីឆ្នាំ១៨៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៣០ដែលមានរឿងរ៉ាវអំពីកម្ពុជា។
លោកដំពើរ៉ុងបានមានប្រសាសន៍ថា “ យា៉ងហោចណាស់ក៏រឿងរ៉ាវទាំងនោះអាចបង្ហាញអ្នកអានសារព័ត៌មានភាសាបារាំងនេះថាតើអច្ឆរិយវត្ថុនេះមានសារៈសំខាន់ប៉ុណ្ណាចំពោះមនុស្សជាតិទាំងមូល។
ដោយបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៨៦៣ក្នុងទីក្រុងបា៉រីសសារព័ត៌មាន “ឡឺប៉ឺទីតហ្ស៊កណាល់”គឺជាសារព័ត៌មានមួយក្នុងចំណោមសារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនាំមុខគេនៅក្នុងប្រទេសបារាំង រហូតដល់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ដែលការចេញផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាននេះប្រសើរជាងសារព័ត៌មានបារាំងដទៃទៀតអំឡុងឆ្នាំ១៨៩០ដែលអាចលក់បានរហូត១លានច្បាប់។សារព័ត៌មាននេះបានបញ្ឈប់ការចេញផ្សាយរបស់ខ្លួននៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៤។
ចន្លោះពេលដែលសារព័ត៌មាននេះរៀបរាប់ពីសម័យអង្គរក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៧០ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការចាប់អារម្មណ៍ដែលប្រជាជនបារាំងមានមកលើប្រាសាទនេះតាំងពីមានការចុះផ្សាយនៅឆ្នាំ១៨៦៣អំពីដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ហិនរីមូហត់ (Henri Mouhot) មកកាន់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលបានធ្វើឲ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសបារាំង។
រឿងរ៉ាវរបស់លោកមូហត់និងការពិតអំពីកម្ពុជាត្រូវបានសរសេរក្នុងសារព័ត៌មាននោះចាប់តាំងពីប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្រោមសន្ធិសញ្ញាអាណានិគមជាមួយបារាំងក្នុងឆ្នាំ១៨៦៣មកហើយរដ្ឋាភិបាលបារាំងបានបង្កើតរដ្ឋបាលអាណានិគមបារាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារហូតដល់ថ្ងៃទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំងក្នុងឆ្នាំ១៩៥៣។
រឿងរ៉ាវក្នុងឆ្នាំ១៨៧៥ក្នុងសារព័ត៌មាន “ឡឺប៉ឺទីត ហ្ស៊កណាល់”បានមកស្រាយអំពីទិដ្ឋភាពនៃការដ្ឋានសាងសង់ប្រាសាទក្នុងសម័យអង្គរដែលមានមនុស្សរុញផ្ទាំងថ្មធំៗនិងមានជំនួយពីសត្វដំរី។ នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩០០ សារព័ត៌មាននេះបានចេញផ្សាយរូបថតអង្គរពិតៗពណ៌សខ្មៅដែលអាចទស្សនាបាននៅពិធីតាំងពិព័រណ៍។អត្ថបទអំពីការតាំងពិព័រណ័នោះត្រូវបានសង្ខេបជាភាសាបារាំងនិងអង់គ្លេស។
លោក ដំពើរ៉ុង មានការចាប់អារម្មណ៍មកលើប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីជាងមួយទសវត្សរ៍មុននោះម្លេ៉ះហើយនៅពេលនោះ លោក និង ចាន់ សុធី ប្រពន្ធខ្មែររបស់លោក បានទៅលេងស្រុកកំណើតនៅបាត់ដំបងដើម្បីស្វែងរកសមាជិកគ្រួសាររបស់គាត់ ហើយគាត់បានភៀសខ្លួនពីរបបខ្មែរក្រហមក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ និងបាននិរទេសទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសបារាំងក្នុងឆ្នាំ១៩៨២។តំាងពីពេលនោះមក ពួកគាត់បានបើកផ្ទះសំណាក់និងភោជនីយដ្ឋានមួយក្នុងក្រុងបាត់ដំបង ហើយជាធម្មតាពួកគាត់ដាក់តាំងសារព័ត៌មាន “ឡឺប៉ឺទីត ហ្ស៊កណាល់”នៅទីនោះ។ ពិព័រណ៍នៅឯហាងលក់វត្ថុសិល្បៈ ម៉េក មៀក ដែលស្ថិតនៅផ្លូវ២.៥នឹងបន្ដរហូតដល់ថ្ងៃទី៦ ខែធ្នូ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ហម សុផាណ្ណា