កម្រងផ្កាបុណ្យសព និងរូបថតរបស់បុរសពាក់វែ៉នតាវ័យកណ្តាលមួយរូប បានក្លាយជារូបនៅលើក្របមុខនៃរបាយការណ៍មួយរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ស្តីពីការសម្លាប់ក្រៅច្បាប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងជាអ្វីដែលអង្គការនេះបានហៅថា ជាវប្បធម៌និទណ្ឌភាព ដែលស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
បុរសដែលនៅលើក្របមុខនៃរបាយការណ៍នេះ គឺលោកឱមរាដ្ឋសាឌី អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដែលត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ទាំងកណ្តាលថ្ងៃត្រង់ នៅពេលលោកកំពុងទទួលទានអាហារថ្ងៃត្រង់ជាមួយមិត្តភក្តិមួយចំនួនក្នុងភោជនីយដ្ឋាន នៅតាមបណ្តោយផ្លូវដ៏មមាញឹកមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ អំឡុងពេលជិតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោតជាតិកាលពីឆ្នាំ២០០៣។
សាក្សីដែលស្ថិតក្នុងហេតុការណ៍ពេលនោះប្រាប់ថា ខ្មាន់កាំភ្លើងបានបាញ់សម្លាប់លោកឱមរាដ្ឋសាឌីយ៉ាងកៀកបំផុត ហើយបន្ទាប់មកបានរត់ទៅជិះម៉ូតូ ដែលកំពុងរង់ចាំមួយគ្រឿង ប៉ុន្តែ បានរត់ត្រឡប់មករកសពលោក ឱមរាដ្ឋសាឌីដើម្បីកញ្ឆក់យកទូរស័ព្ទដៃតម្លៃថោកមួយគ្រឿងពីលើតុក្នុងភោជនីយដ្ឋាននោះ។
ការរត់មកយកទូរស័ព្ទដៃ ដែលមានតម្លៃថោកពីទីប្រឹក្សារបស់គណបក្ស ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចវិញនេះ គឺចង់បញ្ជាក់ឲ្យឃើញថានេះ គឺជាអំពើប្លន់ មិនមែនជាការធ្វើឃាតនោះទេ។អាជ្ញាធរបានលើកឡើងថា នេះជាអំពើប្លន់ហើយនគរបាលបានចាប់ខ្លួនបុរសពីរនាក់ហើយបុរសទាំងពីរនាក់នោះត្រូវបានផ្តន្ទាទោសភ្លាមៗឲ្យជាប់ពន្ធនាគារក្នុងម្នាក់ៗរយៈពេល២០ឆ្នាំ។
បុរសទាំងពីរនាក់នេះ ដែលសុទ្ធតែជាកងពលឆត្រយោងបានលើកឡើងថាពួកគេបានសម្លាប់អ្នកនយោបាយរូបនេះដើម្បី
ប្លន់យកទូរស័ព្ទរបស់លោក ដែលនេះគឺជាមូលហេតុពិបាកនឹងពន្យល់នោះ ពួកគេទាំងពីរនាក់ បន្ទាប់មកបានបោះទូរស័ព្ទនេះចូលទៅក្នុងទន្លេ។ គ្មាននរណាម្នាក់ក្នុងគណបក្សរាជានិយមហ្វុ៊នសុិនបុិច ជឿជាក់ថាការលើកឡើងនេះជាការលើកឡើងផ្លូវការនោះទេ អំឡុងពេលនោះ។
លោកឱមរាដ្ឋសាឌីគឺជាបុរសដែលមានអត្តចរិតរឹងមាំមួយរូប ដែលគេតែងតែកោតសរសើរពីភាពឆ្លាតវៃ និងការប៉ិនប្រសប់ក្នុងការបង្កើតយុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយរបស់លោក។ អំឡុងធ្វើឃាតលោក លោកបានជួយគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះមួយរវាងអ្នកអង្គម្ចាស់នរោត្តមវជរ៉ាដែលជាសមាជិកសភាមួយរូប មកពីគណបក្សរាជា និយមជាមួយ លោកនាយករដ្ ឋមន្ត្រីហ៊ុនសែន។
អ្នកអង្គម្ចាស់ បានគំរាមប្តឹងលោកហ៊ុនសែន ពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ ដោយសារតែបានគំរាមចាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ដាក់ពន្ធនាគារអំឡុងកិច្ចប្រជុំប្រចាំសប្តាហ៍របស់គណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ជាការសងសឹកលោកហ៊ុនសែនបានមានប្រសាសន៍ថា លោកកំពុងរៀបគម្រោងប្តឹងប្រឆាំងអ្នកអង្គម្ចាស់វិញ។
ប្រហែលជារឿងដ៏កម្រនៅក្នុងនយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា លោកឱមរាដ្ឋសាឌី មិនធ្លាប់ទទួលរងការរិះគន់ថាបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ឬក៏ធ្វើឲ្យមានបានដល់ខ្លួនឯងនោះទេ។ការធ្វើឃាតលោកមានការប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់អ្នកនយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំងអំឡុងពេលនោះ ហើយការចងចាំនៃការធ្វើឃាតលោកនៅតែស្ថិតក្នុងវប្បធម៌ធ្វើឃាតពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សដែលមាន៦៨ទំព័រស្ថិតក្រោមចំណងជើងថា “ ប្រាប់ពួកគេថា ខ្ញុំចង់សម្លាប់ពួកគេ”នៅក្នុងពីរទសវត្សរ៍នៃនិទណ្ឌភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោកហ៊ុនសែន។ប៉ុន្តែករណីធ្វើឃាតលោកឱមរាដ្ឋសាឌីគឺគ្រាន់តែជាឧទាហរណ៍មួយក្នុងចំណោមសកម្មភាពសម្លាប់ក្រៅច្បាប់រាប់រយករណី ដែលបានកើតឡើងចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩១មក ដែលជាពេលត្រូវបានចុះហត្ថលេខាកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនថា“មនុស្សជាង៣០០នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការវាយប្រហារពាក់ព័ន្ធនឹងហេតុផលនយោបាយចាប់តាំងពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសមក។វាស្ទើរតែគ្មានការរីកចម្រើនទាល់តែសោះនៅក្នុងការលុបបំបាត់និទណ្ឌភាពក្នុងរយៈពេលជាងពីរទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ។ផ្ទុយទៅវិញ ឧក្រិដ្ឋជនត្រូវបានដំឡើងឋានៈ និងត្រូវបានគេការពារ”។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានចោទប្រកាន់នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនថាអ្នកកាសែត មេដឹកនាំសហជីពអ្នកនយោបាយមកពីគណបក្សប្រឆាំងសកម្មជនការពារព្រៃឈើនិងសូម្បីស្រីចម្រៀងខារ៉ាអូខេវ័យក្មេងក៏ក្លាយជាជនរងគ្រោះដោយសាររដ្ឋាភិបាលតាមរយៈការសម្លាប់ដោយមានការអនុញ្ញាតឬក៏ការប៉ុនប៉ងសម្លាប់ អង្គការនេះបានបញ្ជាក់ថាតុលាការមិនដែលបានស៊ើបអង្កេត និងផ្តន្ទាទោសឧក្រិដ្ឋជនពិតប្រាកដឡើយ។
របាយការណ៍នេះបានលើកឡើងបន្តថា“អំពើរំលោភបំពាន មានដូចជាការសម្លាប់ក្រៅច្បាប់ ការធ្វើទណ្ឌកម្មការចាប់ខ្លួនដោយគ្មានហេតុផលច្បាស់លាស់ និងការចាប់យកដីសុទ្ធតែមិនដែលទទួលបានជោគជ័យក្នុងការផ្តន្ទាទោសឧក្រិដ្ឋជនឡើយនិងសុទ្ធតែមិនបានចាប់ឧក្រិដ្ឋជនដាក់ពន្ធនាគារទេ ប្រសិនបើឧក្រិដ្ឋជននោះនៅក្នុងជួរកងរាជអាវុធហត្ថនគរបាលជាតិ ឬក៏ជាអ្នកស្ថិតក្នុងជួរអ្នកនយោបាយនោះ”។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយនៅពេលចេញផ្សាយរបាយការណ៍របស់ខ្លួន កាលពីម្សិលមិញថានៅក្នុងការមកបំពេញទស្សនកិច្ចក្នុងរាជធានីភ្នំពេញរបស់លោកនៅសប្តាហ៍ក្រោយ ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននិងអាស៊ីបូព៌ាលោកបារ៉ាក់អូបាម៉ា (Barack Obama) ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកគួរតែអំពាវនាវជាសាធារណៈឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើកំណែទម្រង់ជាប្រព័ន្ធ និងបញ្ចប់វប្បធម៌និទណ្ឌភាពរបស់មន្ត្រីរំលោភច្បាប់។
មន្ត្រីសន្តិសុខជាន់ខ្ពស់ជាច្រើនមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលមានឈ្មោះនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរួមមានលោកម៉ក់ជីតូដែលឥឡូវជាឧត្តមសេនីយ៍ឯកនគរបាលក្រសួងមហាផ្ទៃលោកសុខផលឧត្តមសេនីយ៍ឯកនៅក្នុងក្រសួងមហាផ្ទៃនិងជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃគណៈកម្មាធិការកណ្តាលបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងលោកឧត្តមសេនីយ៍ឯកហីុងប៊ុនហៀងប្រធានអង្គភាពកងអង្គរក្សផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុនសែន។
ពេលទាក់ទងតាមទូរស័ព្ទកាលពីម្សិលមិញឥស្សរជនទាំងបីរូបសុទ្ធតែបដិសេធថាការចោទប្រកាន់ទាំងអម្បាលមា៉ននៅក្នុងរបាយការណ៍នេះសុទ្ធតែជាការចោទប្រកាន់ខុស។ លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯកសុខផល បានមានប្រសាសន៍ថា“ ខ្ញុំមិនទាន់បានអានរបាយការណ៍នេះនៅឡើយទេ ប៉ុន្តែ ប្រហែលជារបាយការណ៍នេះមិនត្រឹមត្រូវទេ។ខ្ញុំមិនដែលសម្លាប់នរណាទេ”។
លោកឧត្តមសេនីយ៍ ប៊ុនហៀង បានមានប្រសាសន៍ថា “ បើទោះជាពួកគេសរសេរដូច្នេះក៏ដោយក៏ខ្ញុំមិនខ្វល់ដែរ”។ ចំណងជើងរបាយការណ៍ “ ប្រាប់ពួកគេថា ខ្ញុំចង់សម្លាប់ពួកគេ” ត្រូវបានរាយការណ៍ដោយចេញឈ្មោះ បន្ទាប់ពីមានការធ្វើអត្ថាធិប្បាយមួយរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍ប៊ុនហៀង ចំពោះអ្នកយកព័ត៌មាន បន្ទាប់ពីការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកឆ្នាំ១៩៩៧
ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប៊ុនហៀង បានមានប្រសាសន៍គំរាមអ្នកកាសែត ដែលសរសេរអត្ថបទដោយភ្ជាប់អង្គភាពកងអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលលោកជាអ្នកបញ្ជាផ្ទាល់ទៅនឹងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកនៅឆ្នាំនោះ
ទៅលើក្បួនបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី ដែលបានធ្វើឲ្យមនុស្ស១៦នាក់ស្លាប់ និងជាង១០០ដោយចេញឈ្មោះ បន្ទាប់ពីមានការធ្វើអត្ថាធិប្បាយមួយរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍ ប៊ុនហៀង ចំពោះអ្នកយកព័ត៌មាន បន្ទាប់ពីការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកឆ្នាំ១៩៩៧ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯកប៊ុនហៀង បានមានប្រសាសន៍គំរាមអ្នកកាសែត ដែលបានសរសេរអត្ថបទដោយភ្ជាប់អង្គ្គភាពកងអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលលោកជាអ្នកបញ្ជាផ្ទាល់ ទៅនឹងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកនៅឆ្នាំនោះទៅលើក្បួនបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី ដែលបានធ្វើឲ្យមនុស្សចំនួន១៦នាក់ស្លាប់ និងជាង១០០នាក់ទៀតរបួស។
មកដល់ពេលនេះមិនទាន់មានការចាប់ខ្លួនអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ទេដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអំពើឃោរឃៅមួយក្នុងចំណោមអំពើឃោរឃៅបំផុតនៅក្នុងរបបក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម។
លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯកម៉ក់ជីតូ បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយឡើយ។ ដោយយកករណីមួយចំនួនមកធ្វើជាឧទាហរណ៍ដើម្បីបញ្ជាក់អំពីវប្បធម៌និទណ្ឌភាពក្នុងរយៈពេលចាង២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ របាយការណ៍នេះបានវែកញែកថាការសន្យាក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនាឆ្នាំ១៩៩១ ដែលជាពិសេសនាំមកដល់យុគសម័យសន្តិភាពថ្មីមួយនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស បន្ទាប់ពីសង្គ្រាម និងការគ្រប់គ្រងរបស់របបកុម្មុយនិស្តអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ត្រូវបានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលគ្រប់គ្រងអំណាចយ៉ាងយូររបស់លោកហ៊ុនសែនបន្តបំផ្លាញ។
ឧទាហរណ៍នេះ បានលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស រាប់ទាំងការធ្វើឃាតអ្នកកាសែត ធន់ប៊ុនលី ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦ និងលោកឃឹមសំបូរក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ព្រមទាំងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកឆ្នាំ១៩៩៧ ការសម្លាប់លោកជា វិជ្ជាប្រធានសហជីពសេរីកម្មករ កាលពីឆ្នាំ២០០៤និងសហសេវិករបស់សហជីពសេរីកម្មករពីររូបទៀត ការជះទឹកអាស៊ីតឆ្នាំ១៩៩៩មកលើតារាសម្តែងអាយុ១៦ឆ្នាំឈ្មោះ តាត់ម៉ារីណាពីសំណាក់ភរិយារបស់លោករដ្ឋលេខាធិការទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីស្វាយស៊ីថានិងថ្មីៗនេះ ការធ្វើឃាតលោកឈុតវុទ្ធីសកម្មជនការពារបរិស្ថាន នៅក្នុងខេត្តកោះកុង។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស បានលើកឡើងថា”សារជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា គឺថាសូម្បីតែឃាតករដ៏ល្បីបំផុតគឺនៅពីលើច្បាប់ ដោយសារពួកគេមានការការពារពីក្រុមមេដឹកនាំយោធា និងមេដឹកនាំនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសនេះ”។
ក្នុងករណីលោកជា វិជ្ជាប្រធានសហជីពសេរីកម្មករ ដែលត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ ខណៈដែលកំពុងទិញកាសែត នៅកណ្តាលរាជធានីភ្នំពេញក្នុងឆ្នាំ២០០៤ពេលនោះបុរសពីរនាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារម្នាក់ៗចំនួន២០ឆ្នាំ។ប៉ុន្តែស្រដៀងគ្នានឹងករណីធ្វើឃាតលោក ឱមរ័ត្នសាឌី ដែរគឺអ្នកទាំងពីរនាក់ត្រូវគេទម្លាក់កំហុស។
បើទោះជាមន្ត្រីនគរបាលបានចាប់ខ្លួនអ្នកទាំងពីរក៏ដោយ ក៏លោក ហេងពៅធ្លាប់បានប្រាប់កាសែតបារាំងថាលោកហុកឡង់ឌីអគ្គស្នងការនគរបាលជាតិបានបញ្ជាលោកឲ្យទម្លាក់កំហុសលើអ្នកទាងពី។លោកហេងពៅ ដែលជាអ្នកគាំទ្របក្សដ៏មានភក្តីភាព ចាប់តាំងពីធ្លាក់ពីតួនាទីមកពេលនេះកំពុងជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលជិត១០០ឆ្នាំពីបទប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋនៅពេលលោកជាមន្ត្រីនគរបាលជាន់ខ្ពស់ រាប់ទាំងការធ្វើឃាតចៅក្រមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញផងដែរ។
កាលពីម្សិលមិញ រដ្ឋាភិបាលបានច្រានចោលរបាយការណ៍នេះ ដោយលើកឡើងថា របាយការណ៍នេះ មិនពិតទេគ្រាន់តែជាការទម្លាក់កំហុសនិងចំពេលការមកដល់របស់លោកប្រធានាធិបតីបារ៉ាក់អូបាម៉ា។
លោកផៃស៊ីផានអ្នកនាំពាក្យរបស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានមានប្រសាសន៍ថា”នេះគ្រាន់តែជាការឃោសនា ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលសាកលលោកប៉ុណ្ណោះជាពិសេស គឺបញ្ចុះបញ្ចូលលោកបារ៉ាក់អូបាម៉ា”។ លោក ស៊ីផានបានថ្លែងបន្តថា”វាមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតទេ…។មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់មួយចំនួន ជាប់ពន្ធនាគារ…ចាប់ពីទីប្រឹក្សារហូតដល់ចៅក្រម”។
លោកស៊ីផាន ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថាគ្មានវប្បធម៌និទណ្ឌភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ។
លោកបានបន្ថែមថា”អ្នកទាំងនោះ[អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស] មិនស្គាល់ប្រទេសកម្ពុជាច្បាស់ទេ”។