កិច្ចប្រជុំទាក់ទងនឹងអាស៊ានរយៈពេលប្រាំមួយថ្ងៃ បានចាប់ផ្តើមក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីម្សិលមិញ ដោយប្រទេសកម្ពុជាបានប្រកាសផែនការរបស់ខ្លួនសម្រាប់អ្វីដែលនឹងត្រូវលើកឡើងនៅឯកិច្ចប្រជុំរបស់មេដឹកនាំក្នុងតំបន់និងពិភពលោកនេះ។
លោក ហោណាំហុង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសបានមានប្រសាសន៍នៅឯសន្និសីទកាសែតមួយថា មេដឹកនាំមកពីប្លុកអាស៊ានដែលមានសមាជិក១០ប្រទេស ព្រមទាំងប្រទេសចិន នឹងព្យាយាមចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ដែលបញ្ជាក់ឡើងវិញពីការប្តេជ្ញារបស់ខ្លួនចំពោះគោលការណ៍អនុវត្ត(DOC)ដែលមានអាយុកាលមួយទសវត្សរ៍មកហើយស្តីពីសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ។
លោក ហោណាំហុង ថ្លែងថា “ អាស៊ានបូកចិន នឹងអនុម័តសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយនៅខួបលើកទី១០នៃ គោលការណ៍អនុវត្តនេះ ពីព្រោះគោលការណ៍អនុវត្តនេះគឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ ផ្តួចផ្តើមឡើងដោយប្រទេសកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០០២”។
ប្រទេសហ្វីលីពីន និងវៀតណាម រួមជាមួយម៉ាឡេស៊ី និងប្រទេសព្រុយណេប្រជែងគ្នាជាមួយប្រទេសចិន ដើម្បីកាន់កាប់ដែនសមុទ្រនេះ ចង់ឲ្យអាស៊ានដំណើរការគោលការណ៍អនុវត្តនេះ ហើយធ្វើការចរចាអំពីក្រមប្រតិបត្តិ (COC) ដែលអាចប្រើជាវិធានការផ្លូវច្បាប់ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះេនះ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ហោណាំហុង បានថ្លែងថាគោលការណ៍អនុវត្តនេះរួមមានទាំង “ យន្តការនយោបាយនិងយន្តការច្បាប់ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង” ហើយលោកបានបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃការអនុវត្តគោលការណ៍នេះ។
ជម្លោះនេះគ្របដណ្តប់កិច្ចប្រជុំកំពូល អាស៊ាន លើកមុនកាលពីខែកក្កដា ដែលអំឡុងពេលនោះកម្ពុជាត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាលម្អៀងទៅខាងចិន និងត្រូវបានបន្ទោសចំពោះការបរាជ័យរបស់អាស៊ានមិនបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ហើយការបរាជ័យនេះជាលើកដំបូងហើយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ៤៥ឆ្នាំរបស់អាស៊ាន។
លោក ហោណាំហុង មានប្រសាសន៍ថា “ មានកិច្ចប្រជុំពីរ ដែលក្នុងនោះរដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ាន និងរដ្ឋមន្ត្រីចិនបានព្យាយាមបង្កើតក្រមប្រតិបត្តិមួយ។ នេះក៏ជាការផ្តួចផ្តើមរបស់កម្ពុជាដែរក្នុងការជួបប្រជុំកាលពីខែកក្កដានិងខែកញ្ញា ដូច្នេះគេមិនអាចនិយាយថាកម្ពុជាព្រងើយកន្តើយឬមិនដោះស្រាយសមុទ្រចិនដែលមានជម្លោះនោះទេ។កម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាន បានខិតខំប្រឹងប្រែងអស់ពីសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន”។
យោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍មួយនៅក្នុងកាសែតហ្វីលីពីនឈ្មោះ Philippine Daily Inquirer បានរាយការណ៍កាលពីថ្ងៃពុធថាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសម្នាក់ក្នុងទីក្រុងម៉ានីល បានប្រាប់ក្រុមអ្នកយកព័ត៌មានថាលោកប្រធានាធិបតីបេនិកណូអាគីណូ (Benigno Aquino) នឹងជំរុញឲ្យមានក្រមប្រតិបត្តិនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
លោករ៉ាអ៊ូលហឺណង់ដេស(Raul Hernandez) អ្នកនាំពាក្យក្រសួងត្រូវបានដកស្រង់សម្តីថា “ យើងរំពឹងថា យើងនឹងអាចបញ្ចុះបញ្ចូលចិនឲ្យបេ្តជ្ញាចំពោះការចរចាអំពីក្រមប្រតិបត្តិដើម្បីផលប្រយោជន៍ ស្ថិរភាពនិងសន្តិភាពនៅក្នុងតំបន់”។
យោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានមួយបានឲ្យដឹងថា ក្នុងកិច្ចប្រជុំដំបូងនៃជំនួបកំពូលនេះ ដែលធ្វើឡើងជាសម្ងាត់កាលពីម្សិលមិញតំណាងអចិន្ត្រៃយ៍របស់ប្រទេសជាច្រើនប្រចាំនៅអាស៊ាន បានពិភាក្សាគ្នាអំពីផែនការសកម្មភាពលើកទី៣នៃកិច្ចព្រមព្រៀងនៅកោះបាលីជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ ដើម្បីតាមដានការប្រែប្រួលធាតុអាកាស ដែលនឹងចូលជាធរមាននៅឆ្នាំក្រោយនេះ។
លោកហោណាំហុងក៏បានប្រកាសពីផែនការនានាដែលអាស៊ាននឹងព្រមព្រៀងចំពោះការបង្កើតមណ្ឌលក្នុងតំបន់មួយទទួលបន្ទុកគ្រាប់មីនកប់ដីមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែ លោកមិនបានផ្តល់សេចក្តីលម្អិតទេ។
លោកបានថ្លែងដែរថា មេដឹកនាំនឹងចុះហត្ថលេខាលើសេចក្តីប្រកាសស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សអាស៊ាន ដែលនៅជាសេចក្តីព្រាងនៅឡើយនោះ ត្រូវបានរិះគន់ជាទូទៅដោយអង្គការសិទ្ធិមនុស្សចំពោះការដាក់កម្រិតសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
មុនកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលរងការរិះគន់ចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។លោកហោ ណាំហុង បានចាត់ទុកការរិះគន់នេះថា ចេញពី“កាសែត និងស្ថានីយវិទ្យុមួយចំនួនដែលគាំទ្រគណបក្សនយោបាយ”។ លោកបានសួរថា “ ប្រសិនជាគ្មានសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ តើកាសែត ស្ថានីយវិទ្យុ ឬមនុស្សទាំងនោះអាចបញ្ចេញទស្សនរបស់ខ្លួនបានដែរទេ?”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយកាំងម៉េងហ៊ុន)
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវប៊ុននី