សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងលើកឡើងអំពីបញ្ហាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសកម្ពុជា និងជំរុញឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន រៀបចំការបោះឆ្នោតប្រកបដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ និងបញ្ចប់វប្បធម៌នៃការចាប់ដីខុសច្បាប់ ក្នុងអំឡុងការធ្វើទស្សនកិច្ចរបស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) នៅសប្តាហ៍ក្រោយនេះ។
លោកស្រី សាមន្ថា ផៅវើ (Samantha Power) នាយកជាន់ខ្ពស់ផ្នែកកិច្ចការបរទេស និងសិទ្ធិមនុស្ស ប្រចាំក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ អាមេរិក បានថ្លែងថា អាមេរិកមានក្តីកង្វល់ ដោយសារលោក ហ៊ុន សែន មើលទៅដូចជាកំពុងធ្វើដំណើរក្នុង “ ទិសដៅមួយដ៏គួរឲ្យព្រួយបារម្ភ” ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំក្រោយ។
លោកស្រី ផៅវើ មានប្រសាសន៍ទៅកាន់អ្នកព័ត៌មាននៅក្នុងសន្និសីទកាសែតមួយ ក្នុងសេតវិមាន កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា“ និយាយដោយខ្លី នៅកម្ពុជា អស់លោកខ្លះប្រហែលជាបានសង្កេតរួចមកហើយថា លោក ហ៊ុនសែនតាមពិតទំនងកំពុងរំលោភបំពានលើសិទ្ធិរបស់សង្គមស៊ីវិល និងធ្លាប់មានឧបទ្ទវហេតុកើតឡើងលើមនុស្សមួយចំនួនទៀត ដោយមានការអំពាវនាវឲ្យលោកប្រធានាធិបតី អូបាម៉ាចាត់វិធានការឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំក្រោយ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនមានសញ្ញាណាមួយអាចបញ្ជាក់ថា ការបោះឆ្នោតនោះនឹងប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ឡើយ”។
លោកស្រីបានថ្លែងថា “ ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា ការចូលរួមរបស់យើងជាមួយប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា តាមរយៈគោលការណ៍ទ្វេភាគី គឺជាសារមួយយ៉ាងសំខាន់…គឺសារៈសំខាន់នៃការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ និងការបញ្ចប់ការចាប់យកដីដោយខុសច្បាប់ ការការពារនិងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស”។
លោកស្រីមានប្រសាសន៍បន្តថា “ នោះជាចំណុចសំខាន់ក្នុងការទំនាក់ទំនងជាមួយលោក ហ៊ុន សែន។ លោកគឺជាប្រធានរៀបចំកិច្ចប្រជំុអាស៊ាន ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជំុកំពូលអាស៊ាន ដ៏មានសារៈសំខាន់នេះនិងការជួបជុំមន្ត្រីការទូតនានាផងដែរប៉ុន្តែ សាររបស់យើងជូនចំពោះលោកតាមរយៈទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី គឺមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកំពុងតែកើតឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយជំរុញឲ្យលោកចាប់ផ្តើមគិតអំពីក្តីកង្វល់ទាំងនេះ ជាជាងបន្តដំណើរទៅមុខក្នុងទិសដៅដ៏គួរឲ្យបារម្ភនេះ”។
លោកស្រីផៅវើនឹងត្រូវចូលរួមក្នុងការប្រជំុតុមូលពីរដង នៅរាជធានីភ្នំពេញនាថ្ងៃអង្គារ “ បញ្ហាទី១ និយាយជាមួយសកម្មជនប្រឆាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស និងជនរងគ្រោះពីព្រោះបញ្ហាជួញដូរមនុស្ស គឺជាបញ្ហានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយយើងព្យាយាមជំរុញឲ្យមានការខិតខំប្រឹងប្រែងពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការផ្តន្ទាទោសជនល្មើសនិងគាំទ្រចំពោះការងារជួយជនរងគ្រោះ”។
លោកស្រីផៅវើថ្លែងបន្តថា “ បន្ទាប់មកកិច្ចប្រជំុតុមូលទី២ នឹងពិភាក្សាអំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស បញ្ហានយោបាយ សិទ្ធិនារីនិងផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះការបោះឆ្នោត និងស្ថានភាពរបស់សង្គមស៊ីវិល អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងបញ្ហាផ្នែកនយោបាយនៅប្រទេសកម្ពុជា។ដូច្នេះ វាជាឱកាសមួយ សម្រាប់ប្រធានាធិបតីលោក អូបាម៉ាបានដឹងនូវអ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាចង់បាន និងដឹងពីការលើកឡើងពីក្តីកង្វល់របស់ពួកគេ ដូច្នោះយើងអាចរាប់បញ្ចូលក្តីកង្វល់ទាំងនោះថា ជាការងារដ៏មានសារៈសំខាន់ ដែលត្រូវដោះស្រាយតាមរយៈទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី”។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោកស្រីផៅវើអាចជាការរិះគន់ជាសាធារណៈ និងដោយកម្រមកលើលោក ហ៊ុន សែន ដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន កំពុងយកចិត្តទុកដាក់តាមរយៈសេចក្តីប្រកាសរបស់ខ្លួន ក្នុងការគាំទ្រតំបន់អាស៊ី ប៉ាស៊ីហ្វិក ថាជាចំណុលស្នូលក្នុងការងារទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិន ដែលកំពុងតែកើនឡើងនៅក្នុងតំបន់នេះ។ ពាក្យរិះគន់ខ្លាំងៗពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនកើតឡើងបន្ទាប់ពីសភាសហភាពអឺរ៉ុប កាលពីពេលថ្មីៗនេះ អនុម័តចំពោះដំណោះស្រាយថ្មីមួយ ចំណែកឯព្រឹទ្ធសភាប្រទេសអូស្ត្រាលី បានលើកឡើងអំពីសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកាន់តែអាក្រក់ទៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរហើយទាមទារឲ្យមានការបោះឆ្នោត ដែលអាចទទួលយកបាននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីៗបំផុត របស់លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី ប្រេសិតពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា រិះគន់ពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ ក៏បានអំពាវនាវ កាលពីថ្ងៃសុក្រផងដែរឲ្យប្រមុខរដ្ឋនៃប្រទេសនានាដែលមកបំពេញទស្សនកិច្ចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈអ្វីដែលគេហៅថា “ ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស កំពុងតែអាក្រក់ឡើងៗ”។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានលើកឡើងថា “ វិបត្តិនៃការរំលោភយកដីធ្លីនៅតែបន្តកើតមាន ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ ជម្លោះដីធ្លី និងការចាប់យកដីដោយខុសច្បាប់ បានប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជារាប់មឺុននាក់ ហើយបណ្តាលឲ្យមានការតវ៉ាកើនឡើងយ៉ាងច្រើន”។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានបន្ថែមថា សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិកំពុងត្រូវគេរឹតត្បិតជាពិសេសនៅក្នុងតំបន់មានវិវាទដីធ្លី ដែលមានការតវ៉ា និងការសម្លាប់មនុស្សមានការកើនឡើង។
សិក្ខាសាលាសង្គមស៊ីវិលអាស៊ាន និងវេទិកាប្រជាជនអាស៊ាន ក៏បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយ កាលពីថ្ងៃសុក្រ អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋជាសមាជិកក្នុងប្លុកទាំងអស់ “ជំរុញឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌”។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីមានប្រសាសន៍ថា សិទ្ធិមនុស្សគឺជា “ បញ្ហាប្រពៃណី” ដែលបានកើតឡើងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ពីព្រោះ “អ្នកគ្រប់គ្នាព្រួយបារម្ភអំពីសិទ្ធិមនុស្ស”។ លោកស៊ីផានមានប្រសាសន៍បន្ដថា“វាជាការល្អដែលគេនឹងពិភាក្សាអំពីបញ្ហានេះហើយជាឱកាសមួយសម្រាប់លោក អូបាម៉ា ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានល្អ។
ព័ត៌មានអាចទទួលបានខុសគ្នា។វាជាការល្អ ដែលពួកគេជួបមុខគ្នាដោយផ្ទាល់ ដូច្នោះពួកគេអាចយល់ចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក។នាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ខ្ញុំ និងផ្លាស់ប្ដូរយោបល់ជាមួយគាត់។ គាត់គឺជាមនុស្សចិត្តទូលាយ”។ លោកទេពនីថាអគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានច្រានចោលនូវសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់លោកស្រីផៅវើ ដែលធ្វើឡើងដោយយោងទៅតាមព័ត៌មានតែមួយផ្នែកតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកថ្លែងបន្ដថា”ខ្ញុំគិតថាវាគ្រាន់តែជាចំណុចមួយនៃទស្សនរបស់លោកស្រីតែប៉ុណ្ណោះ។លោកស្រីនឹងផ្ដល់ការវិនិច្ឆ័យផ្សេងពីនេះ បើសិនជាលោកស្រីបានទទួលព័ត៌មានត្រឹមត្រូវ។ប៉ុន្ដែជាអកុសលការព្យាករណ៍អំពីបរិយាកាសនៃការបោះឆ្នោតសម្រាប់ឆ្នាំក្រោយរបស់លោកស្រីនោះ គឺធ្វើឡើងយោងទៅតាមព័ត៌មានតែមួយផ្នែកប៉ុណ្ណោះដូច្នោះលោកស្រីមិនបានមើលឃើញពីព្រឹត្តិការណ៍ពិតនៅកម្ពុជាទេ”។
សេចក្ដីប្រកាសរបស់សេតវិមានបានទទួលការសាទរដោយលោកឡៅម៉ុងហៃអ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យ និងលោកគល់បញ្ញាអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ដែលអ្នកទាំងពីរបានលើកឡើងថាការជជែកដោយផ្ទាល់អំពីស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដូច្នោះ ថាហួសពេលជាយូរមកហើយ។
លោកឡៅម៉ុងហៃមានប្រសសាន៍ថាសហរដ្ឋអាមេរិក ទំនងជាឆ្លើយតបដោយផ្ទាល់ ទៅនឹងសម្ពាធពីសំណាក់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានា និងអ្នកនយោបាយមួយចំនួនដែលជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនចាត់វិធានការក្ដៅមួយស្ដីអំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងតំបន់។
លោកម៉ុងហៃមានប្រសាសន៍បន្ដថា”ប្រហែលប្រទេសកម្ពុជាមិនមានឱកាសច្រើនទេចំពោះបញ្ហានេះបើសិនជាសហរដ្ឋអាមេរិកមានជំហរឹងមាំនោះ។ពួកគេត្រូវតែសម្របសម្រួលតាមការអន្ដរាគមន៍របស់លោកអូបាម៉ា”។
លោកម៉ុងហៃមានប្រសាសបន្តទៀតថា”វាអាស្រ័យលើរបៀបនៃការជជែកគ្នា រវាងលោកប្រធានាធិបតី ជាមួយនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់យើង។ខ្ញុំមិនគិតថា [លោកហ៊ុន សែន]នឹងទទួលយកឬអាចបដិសេធទាំងស្រុងចំពោះការអន្តរាគមន៍របស់លោកអូបាម៉ាបានទេ។លោកមិនអាចនិយាយថាកិច្ចអន្ដរាគមន៍នោះជាកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាទេ ពីព្រោះយើងមានកាតព្វកិច្ចគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីសឆាំ១៩៩១។
លោក បញ្ញាដែលគណៈកម្មាធិការសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជារបស់លោក បានចង្អុលបង្ហាញនូវចំណុចខ្វះខាតជាយូរមកហើយ អំពីរបៀបនៃបោះឆ្នោតដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះបានមានប្រសាសន៍ថាលោកបានស្វាគមន៍នូវការលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនចំពោះការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៣ខាងមុខនេះ។ លោកថ្លែងបន្ដថា “ខ្ញុំពេញចិត្តនឹងការយកចិត្តទុកដាក់ និងការយល់ដឹងអំពីស្ថានភាពប្រទេសកម្ពុជាបែបនេះ ជាពិសេសនៅមុនពេលការបោះឆ្នោត ដូចដែលបច្ចុប្បន្ននេះយើងកំពុងតែមានការបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងនោះ”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយគុចណារ៉េន)