លោកបារ៉ាក់អូបាម៉ា (Barack Obama) ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមរិកចង់ឲ្យមានការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែន លើកឡើងថាគ្មានអ្នកទោសនយោបាយនោះទេ។នៅពេលអង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានលើកឡើងថា មានអ្នកទោសនយោបាយច្រើននោះ ពួកគេមិនយល់ស្របគ្នាថា “ អ្នកទោសនយោបាយ”ទាំងនេះមានយ៉ាងដូចម្ដេចនោះទេ ហើយក៏មិនដឹងថាមានអ្នកទោសនយោបាយប៉ុន្មាននាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការបកស្រាយខាងលើនេះពិតជាជួបបញ្ហាចម្រូងចម្រាស។ លោក បារ៉ាក់អូបាម៉ាបានក្រើនរំឭកអំឡុង
ការមកបំពេញទស្សនកិច្ចក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនាពេលថ្មីៗនេះថា ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-សហរដ្ឋអាមេរិកទៅថ្ងៃអនាគត ពឹងផ្អែកលើការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងនេះ ប៉ុន្ដែ លោកបានលើកឡើងតែមួយករណីប៉ុណ្ណោះ គឺលោកម៉មសូណង់ដូដែលតែងតែរិះគន់រដ្ឋាភិបាល និងជាម្ចាស់ស្ថានីយវិទ្យុឯករាជ្យដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារ។
ការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំរាជធានីភ្នំពេញ បានលើកឡើងថាខ្លួនមិនបានដឹងថាតើមានអ្នកទោសនយោបាយប៉ុន្មាននាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះឡើយ ហើយក៏មិនបានតាមដានបញ្ហានេះដែរ។លោកសុរិយាស៊ូបេឌីប្រេសិតសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថាលោកត្រូវការពេលវេលាខ្លះ ដើម្បីឲ្យនិយមន័យថាតើអ្វីទៅជាអ្នកទោសនយោបាយនៅក្នុងបរិបទកម្ពុជា។ អង្គការតែមួយគត់ដែលមិនទំនងជាតស៊ូជាមួយនឹងបញ្ហានេះ គឺអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ។
នៅក្នុងចំណោមអ្នកទោស២០ម្នាក់នាក់នៃអ្នកទោសកម្ពុជា២៦នាក់ដែលជាប់ពន្ធនាគារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលខ្លួនឃ្លាំមើល លោកស្រី ណាលីពីឡូក (Naly Plorge) ប្រធានអង្គការលីកាដូបានលើកឡើងថាអ្នកទោសដែលជាប់ពន្ធនាគារចំនួន១៣នាក់ សព្វថ្ងៃមានឈ្មោះជាអ្នកទោសនយោបាយ គឺអ្នកដែលត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសដោយអយុត្តិធម៌ចំពោះការលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេឬក៏ក្រុមផ្សេងៗទៀតដែលមិនបានប្រើអំពើហិង្សានោះ។
ទោះជាយ៉ាងណាអ្នកជាប់ពន្ធនាគារទាំង១៣នាក់នោះត្រូវបានចោទប្រកាន់ ឬក៏ផ្ដន្ទាទោសពីបទល្មើសមួយចំនួន ដែលរាប់ចាប់តាំងពីការឆបោករហូតដល់ការប៉ុនប៉ងធ្វើឃាត។លោកស្រីពីឡូកជឿជាក់បញ្ហាទាំងនោះ ប៉ុន្ដែមិនជឿជាក់លើបញ្ហាមួយ គឺបញ្ហារបស់លោកម៉មសូណង់ដូដែលជាគោលដៅដោយសារការប្រឆាំងយ៉ាងសកម្មប៉ុន្តែដោយអហិង្សាចំពោះការបណ្ដេញចេញពីដីធ្លីផ្សេងៗ។
លោកសុកសំអឿននាយកប្រតិបត្តិក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា ដែលជាអង្គការផ្ដល់ជំនួយផ្នែកច្បាប់បានលើកឡើងថាការផ្ដន្ទាទោសពីបទល្មើលដែលពាក់ព័ន្ធនឹងករណីនយោបាយពិបាកនឹងយល់ណាស់។
លោកសុកសំអឿនបានថ្លែងថា”វាពិបាកណាស់ពីព្រោះជួនកាលការចោទប្រកាន់ពីបទល្មើស គឺគួរឲ្យសង្ស័យណាស់”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ដោយលើកឡើងពីអ្នកប្រយុទ្ធប្រឆាំង ដើម្បីសេរីភាពរបស់កម្ពុជាថាការឲ្យនិយមន័យនេះគឺវានៅតែពិបាកនៅពេលណាករណីទាំងនេះមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រើអំពើហិង្សាដែលមានការគ្រោងទុកនោះ។សមាជិកមួយចំនួនត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទបង្កការវាយប្រហារដោយប្រើអំពើហិង្សាទៅលើអគាររដ្ឋាភិបាល និងកងកម្លាំងសន្ដិសុខកាលពីឆ្នាំ២០០០។
លោកសុកសំអឿនបានថ្លែងថា”កងទ័ពសេរីជាតិកម្ពុជា ទោះជាបទឧក្រិដ្ឋក៏ដោយក៏វានៅតែជារឿងនយោបាយដែរ”។
ដោយសារអ្នកទោសនយោបាយមួយចំនួនអាចមានការពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពហិង្សានោះ អង្គការមួយចំនួនចូលចិត្តប្រើឃ្លាថា”អ្នកទោសមនសិការ”។
អង្គការលើកលែងទោសអន្ដរជាតិដែលបានបង្កើតឃ្លានេះ បានឲ្យនិយមន័យអ្នកទោសមនសិការថាជាអ្នកដែលត្រូវបានគេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារដោសារបញ្ហានយោបាយ សាសនា ឬជំនឿផ្សេងៗទៀត ជនជាតិដើមភាគតិច ភេទ ពណ៌សម្បុរ ភាសាជាតិសាសន៍ ឬក៏សង្គមដើម ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ច កំណើត ទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទ ឬក៏បញ្ហាផ្សេងៗទៀត ប្រសិនបើពួកគេមិនដែលធ្លាប់ជាប់ពាក់ព័ន្ធ និងមិនដែលធ្លាប់គាំទ្រអំពើហិង្សានោះ។
ទោះជាយ៉ាងណាលោក រ៉ូភើតអេបបត (Ruper Abbott) អ្នកស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការលើកលែងទោសអន្ដរជាតិប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានលើកឡើងថាលោកមិនអាចនិយាយបានទេថាតើមានអ្នកទោសបែបនេះ ប៉ុន្មាននាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះ ហើយមនុស្សមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការលីកាដូ គឺសុទ្ធតែជាអ្នកទោសនយោបាយ។
សូម្បីតែនៅក្នុងប្រទេសភូមាជាទីដែលសហរដ្ឋអាមេរិក ធ្វើឲ្យមានការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយដែលជាលក្ខខណ្ឌសំខាន់សម្រាប់ការដកទណ្ឌកម្មនៅក្នុងប្រទេសភូមាក្ដី ក៏សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែព្យាយាមស្វែងយល់ថាអ្នកទោសនយោបាយមានន័យយ៉ាងដូចម្ដេច។
កាលពីខែមុន សេវាកម្មស្រាវជ្រាវសភារបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក (CRS) បានលើកឡើងថា ការឲ្យនិយមន័យនេះ កំពុងតែដំណើរការ។
CRS បានលើកឡើងនៅក្នុងលិខិតដ៏ខ្លីមួយថា “ ក្រសួងការបរទេសកំពុងតែពិភាក្សាគ្នាយ៉ាងសកម្ម ជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលភូមា គណបក្សប្រឆាំង និងតំណាងរបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិចអំពីបញ្ហាអ្នកទោសនយោបាយរួមមានការឲ្យនិយមន័យនៃអ្នកទោសនយោបាយផងដែរ”។
ដោយមានតួលេខពីរដ្ឋាភិបាលភូមានិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល CRS បានលើកឡើងថារដ្ឋាភិបាលរបស់លោកថេនសេន (Thein Sein) បានដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយរាប់រយនាក់កាលពីឆ្នាំមុន គឺបានដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយចំនួន១២៨នាក់ហើយក្នុងចំណោមអ្នកទោសនយោបាយចំនួន៩១៤នាក់ទៀតមិនទាន់ដោះលែង។
ដោយប្រឈមនឹងភាពមិនច្បាស់លាស់ក្នុងការឲ្យនិយមន័យនេះ លោកតូម៉ាស់អូជាឃ្វីនតានា (Tomas Ojea Quintana) ប្រេសិតសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំប្រទេសភូមា បានឲ្យនិយមន័យចំនួនពីរផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកចំពោះពាក្យអ្នកទោសមនសិការ។
តាមការឲ្យនិយមន័យរបស់លោក ឃ្វីនតានាអ្នកទោសមនសិការ គឺជាជនណាដែលត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសពីបទរំលោភច្បាប់ដែលរារាំងដល់សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ យោបល់ ការជួបប្រជុំផ្ដុំគ្នាដោយអហិង្សានិងជនដែលត្រូវបានបដិសេធមិនឲ្យចូលតុលាការ ឬក៏អាចចូលបានតែតុលាការដែលខ្វះឯករាជភាព ឬជនដែលត្រូវបដិសេធមិនដោះស្រាយបណ្តឹង។ នៅក្នុងរបាយការណ៍លើកមុនៗ លោកសុរិយាសូ៊បេឌី បានរៀបរាប់ពីប្រព័ន្ធតុលាការដែលពុករលួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបានលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០១០មួយថា “ អំពើពុករលួយទំនងជាកើតមាននៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា”។លោកបានបន្ដថា“ ដោយសារច្បាប់ដែលត្រូវការជាចាំបាច់ដើម្បីការពារចៅក្រមមិនមាននោះ ចៅក្រមត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាមន្ត្រីរាជការ ហើយហាក់បីដូច ជាពឹងផ្អែកលើការគាំទ្រ និងការការពារពីនយោបាយជាជាងពឹងផ្អែកលើច្បាប់សម្រាប់
រក្សាសន្ដិសុខដល់ការងាររបស់ខ្លួន។ បញ្ហានេះបានបណ្តាលឲ្យចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាធ្វើឲ្យខូចភាពឯករាជ្យរបស់ខ្លួន”។ ដូចអង្គការក្នុងស្រុកនៅកម្ពុជាផ្សេងទៀតដែរ មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ដែលជាអង្គការផ្ដល់ជំនួយផ្នែកច្បាប់ក៏មិនបានឲ្យនិយមន័យនៃពាក្យអ្នកទោសនយោបាយ ឬក៏ប្រាប់ពីចំនួននៃអ្នកទោសនយោបាយដែរ។ប៉ុន្ដែលោក ហួនចាន់ឌី អ្នកគ្រប់គ្រងកម្មវិធីនៅមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ បានលើកឡើងថា ថ្វីបើមានការអះអាងពីរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏កម្ពុជាមានអ្នកទោសនយោបាយដែរ។
លោកបានបន្ដថារាល់ការបដិសេធរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី “ ប្រជាពលរដ្ឋ សាធារណជន បានដឹងហើយថា បញ្ហាទាំងនោះគឺជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ាស៊ុយឈាង