សមាជិកសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចចំនួនប្រាំពីរបានស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីរបស់ខ្លួនកាលពីម្សិលមិញដើម្បីចូលរួមក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីទាមទារឲ្យលោក ឈាង វុន សមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ធ្វើដំណើរទៅកាន់ខេត្តមណ្ឌលគិរី ដើម្បីសូមអភ័យទោសដោយផ្ទាល់ចំពោះសម្តី ដែលលោកបានប្រើនៅក្នុងរដ្ឋសភានាពេលថ្មីៗនេះ តាមបែបរើសអើងមកលើជនជាតិដើមភាគតិច។
អំឡុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនៅក្នុងសភាកាលពីថ្ងៃទី១៤ខែវិច្ឆិកាលោកឈាងវុនបានហៅលោកកឹម សុខាប្រធានគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សថា “ ព្នង” ដែលជាឈ្មោះរបស់ក្រុមអម្បូរជនជាតិដើមភាគតិចដ៏ធំមួយ កំពុងរស់នៅក្នុងខេត្តភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែ នៅក្នុងភាសាខ្មែរពាក្យថា ព្នងក៏ត្រូវគេប្រើជាពាក្យប្រមាថផងដែរ ដើម្បីសំដៅដល់មនុស្សគ្មានអរិយធម៌ឬជាមនុស្សសាហាវឃោរឃៅ។
សមាជិកជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយម្នាក់ឈ្មោះសុីវ ហៀមអាយុ៦៦ឆ្នាំមកពីខេត្តរតនគិរី បាននិយាយអំឡុងសន្និសីទសារព័ត៌មាននេះថា “ វាជាលើកទី១ហើយដែលយើងបានឮសមាជិកសភា និយាយពាក្យសម្តីឆ្កួតៗបែបនេះ អំពីសហគមន៍ជនជាតិភាគតិច ហើយធ្វើឲ្យយើងខឹងដោយសារតែវាជាការរើសអើង មកលើសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចរបស់យើងដែរ”។
ជនជាតិដើមភាគតិចព្នងម្នាក់ឈ្មោះប្លៀប៊ីលអាយុ៧១ឆ្នាំដែលស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីរបស់សហគមន៍នេះ បាននិយាយថា “ យើងមិនចង់ឲ្យគាត់ពន្យារពេលធ្វើដំណើរទៅខេត្តមណ្ឌលគិរីដើម្បីសុំការអភ័យទោសនោះទេ ពីព្រោះគាត់គឺជាសមាជិកសភា។គាត់ត្រូវធ្វើជាគំរូគេក្នុងនាមជាសមាជិកសភាមួយរូប”។ លោកបានបន្ថែមថាប្រសិនបើលោកឈាងវុនពន្យារពេលសុំអភ័យទោសបែបនេះ វានឹងធ្វើឲ្យអ្នកផ្សេងៗទៀតធ្វើតាមគំរូអាក្រក់នេះ។
បន្ទាប់ពីបានប្រើពាក្យសម្តីបែបប្រមាថនេះក្នុងរដ្ឋសភា និងត្រូវទទួលរងការថ្កោលទោសពីសំណាក់សហគមន៍ជនជាតិភាគតិចព្នងរួចមក លោក ឈាង វុន បានព្យាយាមរកលេសដោះសា ដោយការនិយាយថា សហគមន៍ជនជាតិព្នងមិនទាំងមានរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងទេដែលការនិយាយបែបនេះធ្វើឲ្យសមាជិកសហគមន៍នេះកាន់តែខឹងខ្លាំងឡើងៗ។
ដោយស្ថិតក្រោមសម្ពាធខ្លាំងពេក នៅទីបំផុតលោក ឈាងវុនបានសុំអភ័យទោសចំពោះពាក្យសម្តីរបស់ខ្លួននៅក្នុងរដ្ឋសភាកាលពីសប្តាហ៍មុន ប៉ុន្តែបណ្តាអង្គការការពារជនជាតិដើមភាគតិច បានបន្តទាមទារឲ្យលោកធ្វើដំណើរទៅសុំអភ័យទោសនៅភ្នំដោះក្រមុំក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរីដែលជាកន្លែងដ៏ពិសិដ្ឋរបស់ជនជាតិព្នង ដើម្បីថ្វាយស្រា អុជធូបនិងបូជាយញ្ញក្របីមួយក្បាលដើម្បីឲ្យរំសាយកំហឹងអារក្សអ្នកតានិងដូនតារបស់សហគមន៍ជនជាតិភាគតិចនេះ។
លោកឈាងវុនដែលពេលនេះកំពុងស្ថិតនៅក្រៅប្រទេស បាននិយាយកាលពីសប្តាហ៍មុនថាលោកមានគម្រោងធ្វើដំណើរទៅកាន់ខេត្តមណ្ឌលគិរីនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំក្រោយ។
អំឡុងសន្និសីទកាសែតរបស់ខ្លួនកាលពីម្សិលមិញ ក្រុមតំណាងមកពីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចព្នងទំពួនចារ៉ាយគួយសួយ និងគ្រឹង បានរៀបរាប់ពីប្រពៃណីរស់នៅផ្សេងៗ គ្នារបស់ពួកគេ ដែលស្ទើរតែគ្មានសោះក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើន។
លោកស្រីយុនម៉ាណេប្រធានសមាគមយុវជនជនជាតិដើមភាគតិច ដែលជាអ្នករៀបចំសន្និសីទកាសែតនេះ កាលពីម្សិលមិញ មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចព្នងមានជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយ និងជាក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចមានវ័យចំណាស់បំផុតមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវទៅបងប្អូនទាំងអស់ សូមកុំនិយាយថា ជនជាតិដើមភាគតិចព្នងជាមនុស្សសាហាវឃោរឃៅ ដែលសម្លាប់កូនខ្លួនឯងនិងគ្មានការអប់រំឲ្យសោះ។យើងក៏ជាមនុស្សដែរ”។ លោកស្រីបានបន្ថែមថា “ យើងត្រូវការឲ្យតំណាងរាស្ត្ររបស់យើងនៅក្នុងរដ្ឋសភាដឹងអំពីយើង ហើយយើងត្រូវការតំណាងមួយចំនួនចេញពីសហគមន៍របស់យើង ដើម្បីតំណាងពួកយើងនៅរដ្ឋសភា”។
ជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនក្រុមក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន កំពុងតស៊ូការពារមិនឲ្យបាត់បង់ប្រពៃណីរស់នៅ និងវប្បធម៌របស់ខ្លួន ចំពេលរដ្ឋាភិបាលមានគោលនយោបាយលក់ដីយ៉ាងច្រើនរបស់ពួកគេទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន ដែលសម្លឹងចង់វិនិយោគលើគម្រោងកសិកម្មទ្រង់ទ្រាយធំ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានថ្លែងថា លោក ឈាង វុន បានសម្តែងការសោកស្តាយគ្រប់គ្រាន់ហើយចំពោះកំហុសរបស់លោក ហើយថា លោកមានគម្រោងធ្វើដំណើរទៅខេត្តមណ្ឌលគិរី ដើម្បីនិយាយទៅកាន់សមាជិកសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដោយផ្ទាល់។ លោកមានប្រសាសន៍ថា “ លោកឈាងវុន បានចេញមុខសូមអភ័យទោសជាសាធារណៈរួចទៅហើយ ហើយបានលើកឡើងថាលោកគ្មានបំណងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់កុលសម្ព័ន្ធទាំងនេះទេ ហើយកិច្ចការរបស់លោកគឺដើម្បីអភិវឌ្ឍតំបន់ភាគឦសាននេះ។ខ្ញុំគិតថា លោកនឹងធ្វើជាដៃគូដ៏ល្អជាមួយកុលសម្ព័ន្ធទាំងនោះ”។
វាមិនមែនជាលើកទី១ទេដែលលោក ឈាងវុនបានធ្វើឲ្យមានការចុះផ្សាយតាមសារព័ត៌មានពីការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោក។ក្នុងឋានៈជាឯកអគ្គរាជទូតកម្ពុជាប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិនៅក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវកាលពីឆ្នាំ២០០៥លោកឈាង វុនបានចូលរួមក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលជាសាធារណៈមួយជាមួយលោកភីធើឡឺព្រិច (Peter Leuprecht) ប្រេសិតសិទ្ធិមនុសុ្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំប្រទេសកម្ពុជានាពេលនោះ ដែលបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចំពោះការបដិសេធថា គ្មាននិទណ្ឌភាពនៅក្នុងប្រទេសនេះ។អំឡុងសម័យប្រជុំនោះលោក ឈាង វុន បានមានប្រសាសន៍ថា លោកឡឺព្រិច “ ឆេវឆាវមិនចេះអត់ឱន និងខ្វះភាពប្រាកដនិយម”។
លោក រស់ ចន្ត្រាបុត្រ សាស្ត្រាចារ្យភាសាវិទ្យាជាអនុប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាទីប្រឹក្សារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែនត្រូវបានអញ្ជើញចូលរួមសន្និសីទកាសែតនេះ ប៉ុន្តែលោកមិនបានចូលរួមឡើយ។
លោក ចន្ត្រាបុត្រ បានមានប្រសាសន៍នៅពេលក្រោយមកថាលោកមិនជឿថាលោកឈាង វុន គួរតែជំរុញឲ្យធ្វើដំណើរទៅកាន់ភ្នំដោះក្រមុំនោះទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ សហគមន៍ព្នងគួរតែទទួលយកការសូមអភ័យទោសពីលោក ឈាង វុន ហើយបញ្ចប់ត្រឹមហ្នឹងទៅ។ ពួកគេមិនគួរទាមទារឲ្យលោកឈាងវុន ទៅទីនោះទេ ពីព្រោះវានឹងធ្វើឲ្យលោកបាក់មុខមាត់ផងដែរ”។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចកាលពីម្សិលមិញក៏បានសម្តែងនូវការព្រួយបារម្ភផងដែរអំឡុងសន្និសីទកាសែតនេះអំពីផលប៉ះ សារព័ត៌មានពីការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោក។ក្នុងឋានៈជាឯកអគ្គរាជទូតកម្ពុជាប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិនៅក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវកាលពីឆ្នាំ២០០៥លោកឈាង វុនបានចូលរួមក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលជាសាធារណៈមួយជាមួយលោកភីធើឡឺព្រិច (Peter Leuprecht) ប្រេសិតសិទ្ធិមនុសុ្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំប្រទេសកម្ពុជានាពេលនោះ ដែលបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចំពោះការបដិសេធថា គ្មាននិទណ្ឌភាពនៅក្នុងប្រទេសនេះ។អំឡុងសម័យប្រជុំនោះលោក ឈាង វុន បានមានប្រសាសន៍ថា លោកឡឺព្រិច “ ឆេវឆាវមិនចេះអត់ឱន និងខ្វះភាពប្រាកដនិយម”។
លោក រស់ ចន្ត្រាបុត្រ សាស្ត្រាចារ្យភាសាវិទ្យាជាអនុប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាទីប្រឹក្សារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែនត្រូវបានអញ្ជើញចូលរួមសន្និសីទកាសែតនេះ ប៉ុន្តែលោកមិនបានចូលរួមឡើយ។ លោក ចន្ត្រាបុត្រ បានមានប្រសាសន៍នៅពេលក្រោយមកថាលោកមិនជឿថាលោកឈាង វុន គួរតែជំរុញឲ្យធ្វើដំណើរទៅកាន់ភ្នំដោះក្រមុំនោះទេ។
លោក ចន្ត្រាបុត្រ បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ សហគមន៍ព្នងគួរតែទទួលយកការសូមអភ័យទោសពីលោក ឈាងវុន ហើយបញ្ចប់ត្រឹមហ្នឹងទៅ។ ពួកគេមិនគួរទាមទារឲ្យលោកឈាងវុន ទៅទីនោះទេ ពីព្រោះវានឹងធ្វើឲ្យលោកបាក់មុខមាត់ផងដែរ”។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចកាលពីម្សិលមិញក៏បានសម្តែងនូវការព្រួយបារម្ភផងដែរអំឡុងសន្និសីទកាសែតនេះអំពីផលប៉ះពាល់ដល់វប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់ពួកគេ ប្រសិនបើសមាជិកខ្លះក្នុងចំណោមសមាជិកសហគមន៍របស់ខ្លួនទទួលស្គាល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិឯកជន ដែលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានប្រគល់ឲ្យក្រោមគម្រោងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដោយមិនរង់ចាំប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍។
ជនជាតិភាគតិចព្នងប្រហែល៤០០គ្រួសារក្នុងឃុំប៊ូស្រា ស្រុកពេជ្រាដា ត្រូវបានទទួលប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីឯកជន កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកាបន្ទាប់ពីដីរបស់ពួកគេត្រូវបានវាស់វែងដោយក្រុមនិស្សិតស្ម័គ្រចិត្តរបស់លោក ហ៊ុនសែន មានន័យថា លែងមានសិទ្ធិទទួលប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍ហើយ។
ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍មួយចំនួនតូចត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចេញឲ្យសហគមន៍ជនជាតិភាគតិចចាប់តាំងពីច្បាប់ភូមិបាល ត្រូវបានអនុម័តអស់រយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍មកនេះ។ អំឡុងឆ្នាំនោះ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបានបាត់បង់ដីធ្លីនៅក្នុងខេត្តរនតគិរី ស្ទឹងត្រែង និងខេត្តមណ្ឌលគិរី។
ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិច មានជាប្រពៃណីចែករំលែកដីដែលមានទំហំធំល្វឹងល្វើយជាមួយគ្នា ដើម្បីយកទៅប្រើប្រាស់សម្រាប់ដាំដំណាំ កសិដ្ឋានផ្សេងៗ ក្នុងរូបភាពជាសហគមន៍ ហើយមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនយល់ឃើញថា ប្លង់ដីឯកជននឹងធ្វើឲ្យខូចដល់តម្លៃវប្បធម៌របស់ពួកគេ។
លោក សុីវហៀម ជាជនជាតិ ចារ៉ាយម្នាក់មកពីខេត្តរតនគិរី លើកឡើងថា ក្រុមនិស្សិតស្ម័គ្រចិត្ត ដែលបច្ចុប្បន្ន កំពុងតែស្នាក់នៅក្នុងស្រុកអូរយ៉ាដាវ ដើម្បីវាស់វែងដីសម្រាប់បែងចែកជាឯកជនទំហំ១.០០០ហិកតា ។
លោក សុីវ ហៀម បានលើកឡើងនៅក្នុង សន្និសីទសារព័ត៌មានថា “ យើងមិនទាន់ដឹងច្បាស់នៅឡើយទេថា ដីសហគមន៍របស់យើងនឹងទទួលរងនូវផលប៉ះពាល់ ឬយ៉ាងណាទេ ប្រសិនបើយើងមានប្លង់ដីឯកជន។ យើងកំពុងពិភាក្សាគ្នាអំពីបញ្ហានេះ”។
លោក ង៉ែត វាន់ឌី អាយុ៣៥ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ដែលបានចូលរួមក្នុងសន្និសីទនេះដែរនោះ បានលើកឡើងថា “ ជាទូទៅ ជនជាតិដើមភាគតិចចង់បានប្លង់ដីសម្រាប់សហគមន៍ ពីព្រោះពួកគេអាចប្រើប្រាស់ជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់សហគមន៍ ហើយវានៅតែជាដីដូនតារបស់យើងដដែល ហើយប្លង់ដីឯកជននឹងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិមានប្លង់ដីសហគមន៍របស់យើង”៕
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម
ចេវ ប៊ុននី និង កង សុធា