បងប្អូនខ្មែរអីុស្លាមមិនទំនងជាទទូួលយកទម្រង់អីុស្លាមបែបសកម្មប្រយុទ្ធ ដែលជំរុញឲ្យពួកគេឈានទៅកាន់លទ្ធិរ៉ាឌីកាល់ឡើយ ដោយសារតែបទពិសោធរបស់ពួកគេក្នុងរបបខ្មែរក្រហម និងទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធរបស់ពួកគេជាមួយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។
នេះជាការសន្និដ្ឋានក្នុងការស្រាវជ្រាវ ដែលបានចំណាយពេលអស់បួនឆ្នាំ របស់លោក អេង កុកថាយ ហើយទើបតែបានបញ្ចប់បានការសរសេរនិក្ខេបបទនៅខែនេះស្តីពីសហគមន៍ខ្មែរអុីស្លាម ដើម្បីបញ្ចប់ថ្នាក់បណ្ឌិតរបស់លោកនៅសាកលវិទ្យាល័យរ័តជើស៍ (Rutgers University) ក្នុងទីក្រុងញូវជើស៊ី (New Jersey) សហរដ្ឋអាមេរិក។
ទោះបីជាលោកកុកថាយដែលបច្ចុប្បន្នជាអនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាមិនមែនជាខ្មែរអីុស្លាមក្តី ក៏លោកជឿថា ការស្រាវជ្រាវរបស់លោកនឹងផ្តល់នូវឱកាសថ្មីមួយនៃការយល់ដឹងពីសហគមន៍បងប្អូនខ្មែរអីុស្លាមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបានលើកឡើងក្នុងបទសម្ភាសមួយនៅសប្តាហ៍នេះថា “ មានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរតិចណាស់ ឬខ្ញុំអាចនិយាយបានថា មានពុទ្ធសាសនិកខ្មែរតិចមែនទែនបានស្រាវជ្រាវពីជនជាតិចាម ដោយសារតែគំនិតរើសអើង”។
លោកបានបន្ថែមថា “ការយល់ដឹងឲ្យបានល្អិតល្អន់ និងការយល់ដឹងក្នុងចំណោមសាធារណជនអំពីក្រុមនេះ មានតិចតួចណាស់ដូច្នេះមានន័យថា អ្នកមានការរើសអើងចំពោះពួកគេ។ដូច្នេះការស្រាវជ្រាវនេះ ខ្ញុំប្រហែលជាអាចរួមចំណែក បង្កើនការយល់ដឹងបន្ថែមទៀត និងកាត់បន្ថយការរើសអើងចំពោះពួកគេ”។
ការរើសអើងបែបនេះក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មានដូចជាសង្ស័យថា បងប្អូនខ្មែរអីុស្លាមមួយចំនួនចេះធ្វើអំពើអាបធ្មប់។ ក៏មានការព្រួយបារម្ភដែរថា បងប្អូនខ្មែរអីុស្លាមនៅថ្ងៃណាមួយនឹងងាកទៅរកទម្រង់អុីស្លាមរ៉ាឌីកាល់។
នោះគឺជាមូលហេតុដែលលោក កុកថាយបានសរសេរនិក្ខេបបទរបស់ខ្លួនដោយស្រាវជ្រាវអំពីការប្រែប្រួលអត្តសញ្ញាណរបស់ក្រុមនេះ គឺ “ពីសម័យខ្មែរក្រហម ដល់ហាំបាលី៖ អត្តសញ្ញាណចាមក្នុងសម័យសាកលភាវូបនីយកម្ម” ដែលនឹងចេញផ្សាយនៅឆ្នាំក្រោយនេះ។
លោក កុកថាយ បានមានប្រសាសន៍ថាមេខ្លោងភេរវករជនជាតិឥណ្ឌូណេសុីឈ្មោះរីឌូអាន់អុីសាមូឌីន (Raduan Isamuddin) ហៅក្រៅថា ហាំបាលី (Hambali) ជាមេដឹកនាំក្រុមអុីស្លាមសកម្មប្រយុទ្ធ របស់ក្រុមបណ្តាញភេរឥណ្ឌូណេស៊ីមួយ ដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងក្រុមភេរវករពិភពលោក អាល់កៃដា (Al-qaida) ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការបំផ្ទុះគ្រាប់បែកនៅកោះបាលី កាលពីឆ្នាំ២០០២ហើយបានសម្ងំលាក់ខ្លួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអស់រយៈពេលជាច្រើនខែ កាលពីចុងឆ្នាំ២០០២និងដើមឆ្នាំ២០០៣មុនពេលជននេះ ចេញទៅកាន់ប្រទេសថៃ ហើយត្រូវអាជ្ញាធរថៃចាប់ខ្លួនបាន។
ឆ្នាំនោះសហគមន៍ខ្មែរអុីស្លាម ត្រូវស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើលយ៉ាងតឹងរ៉ឹង។ សាលារៀនអុីស្លាមពីរកន្លែង ក្នុងខេត្តកណ្ដាល និងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបង្ខំឲ្យបិទទ្វារ ហើយអង្គការអ៊ំអាល់គូរ៉ា ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ដែលជាអ្នកផ្ដល់មូលនិធិដល់សាលារៀនទាំងនេះ ត្រូវបានប្រកាសដាក់ឲ្យនៅក្រៅច្បាប់ ហើយគ្រូបង្រៀនបរទេសក្នុងសាលាទាំងពីរនេះត្រូវបានចាប់បញ្ជូនទៅប្រទេសកំណើតវិញ។
ជនសង្ស័យឈ្មោះ ហាំបាលី នេះ ធ្លាប់បានស្នាក់នៅក្នុងសាលារៀនក្នុងខេត្តកណ្ដាលមួយរយៈពេលខ្លី។ ជនជាតិថៃអុីស្លាមពីរនាក់ បង្រៀននៅក្នុងសាលារៀននេះ ក្រោយមកត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ និងដាក់ពន្ធនាគារ រួមជាមួយបុរសខ្មែរអុីស្លាមម្នាក់ទៀតពីបទរៀបចំផែនការបំផ្ទុះគ្រាប់បែកនៅស្ថានទូតអង់គ្លេស និងស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
តែភ័ស្ដុតាងដាក់បន្ទុកលើជនសង្ស័យទាំងបីនាក់នេះមានចំណុចខ្វះខាតជាច្រើន។នៅក្នុងការស្រាវជ្រាវ លោកកុកថាយបានសម្ភាសបងប្អូនខ្មែរអុីស្លាមចំនួន៨៥នាក់។លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ បងប្អូនអុីស្លាមគិតថា ពួកគេមិនបានប្រព្រឹត្តអំពើភេរវកម្មទេ ហើយទទួលរងភាពអាម៉ាស់ ដោយសារជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះ។ ពួកគាត់ក៏គិតដែរថា គ្មានភ័ស្ដុតាងគ្រាប់គ្រាន់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើបងប្អូនខ្មែរ-អុីស្លាមដែលរងការចោទប្រកាន់ទាំងបីនាក់នេះទេ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា មូលហេតុសំខាន់មួយដែលបងប្អូនខ្មែរ-អុីស្លាមទំនងជាមិនធ្វើឲ្យខ្លួនក្លាយជាពួករ៉ាឌីកាល់នោះក៏អាចដោយសារធ្លាប់ជួបស្ថានភាពដ៏អាក្រក់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
អំឡុងរបបខ្មែរក្រហមបងប្អូនខ្មែរ-អុីស្លាមត្រូវបានកាប់សម្លាប់ដោយសារតែជំនឿសាសនា និងវប្បធម៌របស់ពួកគេ។ លោកកុកថាយ មានប្រសាសន៍ថា ការរស់នៅរួមគ្នាក្នុងសហករជាមួយនឹងពុទ្ធសាសនិកខ្មែរ បាននាំមកនូៈសាមគ្គីភាពរវាងសហគមទាំងពីរ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ បន្ទាប់ពីខ្មែររបបក្រហមដួលរលំ បងប្អូនខ្មែរអុីស្លាមមានទំនាក់ទំនងជាមួយបងប្អូនខ្មែរកាន់តែជិតស្និទ ដោយសារពួកគេធ្លាប់រងទុក្ខវេទនាដូចគ្នា។ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម បងប្អូនទាំងពីរមាន អត្តសញ្ញាណតែមួយបងប្អូនហូកចុករួមគ្នា”។