ប្រទេសកម្ពុជា នៅតែស្ថិតនៅលើផ្លូវវែងឆ្ងាយសម្រាប់អនុវត្តវិធាន ស្តីពីកម្មសិទ្ធិបញ្ញា របស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (World Trade Organization, WTO) ទោះបីជាពេលវេលាផុតកំណត់ សម្រាប់សម្រេចគោលដៅនេះ នៅសល់ពេលតែជាងមួយខែទៀតក៏ដោយ។ នៅដំណាច់ខែមិថុនា ក្រុមប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចបំផុតទាំង៤៩នៅលើពិភពលោក រួមទាំងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះអស់រយៈពេលវេលាសម្រាប់ការលើកលែង ដែលត្រូវបានពន្យារពេលស្រាប់ហើយ។
មានន័យថា ប្រទេសទាំងនេះមិនចាំបាច់អនុវត្តកម្មសិទ្ធិបញ្ញា និងហាមឃាត់ឈ្មួញកុំឲ្យលក់ផលិតផលលួចចម្លងស្នាដៃរបស់ម្ចាស់ដើម ឬក៏ក្លែងបន្លំទេ។
កាលពីខែមីនា សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាអង្គការ WTO ទទួលបន្ទុកទិដ្ឋភាពកម្មសិទ្ធិបញ្ញាពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម បានឯកភាពជាគោលការណ៍ ចំពោះសំណើពីប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចបំផុត ឲ្យមានការលើកពេលវេលាផុតកំណត់នេះ ដោយទទួលស្គាល់ថា ប្រទេសក្រីក្រទាំងឡាយខ្វះសមត្ថភាពអនុវត្តវិធានទាំងនេះ។ កិច្ចចរចាអំពីការពន្យារពេលបន្ថែមទៀត កំពុងតែដំណើរការនៅឡើយ។
មានការលើកពេលវេលាកំណត់ម្តងរួចហើយ ក៏ប៉ុន្តែ តាំងពីឆ្នាំ២០០៥រហូតដល់ឆ្នាំនេះ នៅប្រទេសកម្ពុជា វត្តមាននៃទំនិញនានានៅលើទីផ្សាររបស់ខ្លួន ដែលត្រូវបានដាក់លក់ដោយល្មើសនឹងវិធានស្តីពីកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ដូចជា ឱសថក្លែងក្លាយ សម្លៀកបំពាក់ម៉ាកក្លែងក្លាយ សៀវភៅ រឿងភាពយន្ត តន្ត្រី និងកម្មវិធីម៉ាស៊ីនកុំព្យូទ័រថតចម្លងលួចស្នាដៃ នៅតែមិនមានការធ្លាក់ចុះដដែល។ ប្រសិនបើពេលវេលាផុតកំណត់នេះមិនត្រូវបានលើកទៀតទេ ប្រទេសកម្ពុជាប្រហែលជាប្រឈមមុខ នឹងទណ្ឌកម្មពាណិជ្ជកម្ម ដែលកំពុងត្រូវបានអនុវត្តដោយអង្គការ WTO ប្រសិនបើប្រទេសជាសមាជិកណាមួយផ្សេងទៀត ដាក់ពាក្យប្តឹងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក វ៉ា រដ្ឋសាន ប្រធាននាយកដ្ឋានកម្មសិទ្ធិបញ្ញា នៃក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសកម្ពុជានៅខ្វះធនធាន ក្នុងការអនុវត្តកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ទើបចង់ឲ្យមានការលើកពេលវេលាផុតកំណត់។ លោកបានលើកឡើងថា “ រដ្ឋមិនមានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ជួលមន្ត្រីជាច្រើន ដើម្បីធ្វើការងារនេះទេ ហើយវាកំពុងកើនឡើងរាល់ថ្ងៃ”។
លោកបានពន្យល់ថា មន្ត្រីដែលមានជំនាញភាសាអង់គ្លេសចាំបាច់ សម្រាប់អនុវត្តកម្មសិទ្ធិបញ្ញា មិនព្រមទទួលយកប្រាក់ខែមន្ត្រីរាជការសម្រាប់បំពេញការងារបែបនេះទេ។ លោក វ៉ា រដ្ឋ សាន មានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា យុទ្ធសាស្ត្រជាតិត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ ហើយប្រហែលជានឹងត្រូវបានដាក់ឲ្យអនុវត្ត បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍បោះឆ្នោតជាតិក្នុងខែកក្កដាកន្លងផុត។
លោក ពីលី វុង (Pily Wong) ប្រធានតំណាងនិងអ្នកគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុន ម៉ៃក្រូសូហ្វ (Microsoft) ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា និងជាប្រធានសមាគមអាជីវកម្ម អាយស៊ីធី (I CT Business Association) មានប្រសាសន៍ថា ៩៥ភាគរយនៃកម្មវិធីកុំព្យូទ័រប្រើប្រាស់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺជាកម្មវិធីថតចម្លង ជាហេតុបណ្តាលឲ្យក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិ និងចលនាចាប់ផ្តើមអាជីវកម្មក្នុងស្រុក មានឧបសគ្គក្នុងដំណើរឆ្ពោះទៅរកជោគជ័យ។
លោកបានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញឆន្ទៈខ្លះ ក្នុងការអនុវត្ត ក៏ប៉ុន្តែវឌ្ឍនភាពក្នុងការអនុវត្តន៍មានល្បឿនយឺតនៅឡើយ។ លោកបានបន្តថា “ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានរចនាសម្ព័ន្ធល្អ ដោយសារតែមានស្ថាប័នអនុវត្តច្បាប់នៅក្នុងនោះ។ ចំណុចនេះឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីសុច្ឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាល”។ លោកបានលើកឡើងបន្ថែមថា ចំណាត់ការត្រូវបានដាក់ចេញ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពរំលោភកម្មសិទ្ធិបញ្ញា តែនៅពេលមានពាក្យបណ្តឹងប៉ុណ្ណោះ។
លោក វុង បានថ្លែងបន្តទៀតថា “ អ្នកអនុវត្តន៍ច្បាប់កំពុងតែប្រាប់ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិបញ្ញាថា ប្រសិនបើពួកគេចង់ឲ្យអ្នកទាំងនោះអនុវត្តច្បាប់ ពួកគេគួរតែដាក់ពាក្យបណ្តឹង”។ លោកបានពន្យល់បន្ថែមទៀតថា មជ្ឈដ្ឋានក្នុងសង្គមដឹងថា នគរបាលសេដ្ឋកិច្ច ឬក៏មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធ បានទារប្រាក់ ជាការផ្លាស់ប្តូរនឹងការអនុវត្តវិធានទាំងនេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ ខ្ញុំគិតថា អ្នករាល់គ្នាដឹងថា នៅប្រទេសកម្ពុជា ទំនាក់ទំនងនឹងសម្ព័ន្ធភាព គឺជាកត្តាសំខាន់ខ្លាំងណាស់”។
លោក ម៉ៃ ហ្គាអឺន័រ (Mike Gaertner) មន្ត្រីប្រតិបត្តិការសាជីវកម្ម សប្បាយ ឌីជីថល (SabayDigital Corporation) ដែលជាក្រុមហ៊ុនប្រកបរបរផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដូចជា ហ្គេមតាមប្រព័ន្ធអុីនធើណិត នៅប្រទេសកម្ពុជា បានលើកឡើងថា វាជាជារឿងត្រឹមត្រូវហើយដែលរដ្ឋាភិបាលមិនចាត់ទុកកម្មសិទ្ធិបញ្ញាជាអាទិភាពចម្បងរបស់ខ្លួន ក្នុងការកែលម្អបរិស្ថានអាជីវកម្ម។ លោកបានថ្លែងថា“ ខ្ញុំគិតថា ប្រជាជនជាច្រើននៅប្រទេសកម្ពុជាមិនកំពុងជួបការលំបាក ឬក៏ទទួលបរាជ័យផ្នែកអាជីវកម្ម ដោយសារតែរឿងនេះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិកំពុងតែជំរុញឲ្យមានការការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញានេះ”។
លោក ប្រ៊ូក ប៊េកឃ័រ (Brook Baker)សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកច្បាប់នៅសាកលវិទ្យាល័យ Northeastern University នៅរដ្ឋម៉ាសាជូសេត សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបានសរសេរញត្តិអំពាវនាវឲ្យសមាជិកអង្គការ WTO លើកពេលវេលាផុតកំណត់លើកលែងនេះ បានលើកឡើងក្នុងអុីមេ៉លថា សម្រាប់ប្រទេសដូចជាកម្ពុជា ក្នុងការអនុវត្តតាមវិធានការទាំងនេះ គឺជាការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ខ្លាំងណាស់។
លោកបានបន្តថា ការទទួលខុសត្រូវទាំងនេះមានដូចជា ការបង្កើតការិយាល័យប៉ាតង់ និងពាណិជ្ជសញ្ញា ដែលបំពេញមុខងារយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព និងការបណ្តុះបណ្តាលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល មេធាវី មន្ត្រីតុលាការ ឲ្យទទួលស្គាល់ និងអនុវត្តកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ហើយប្រទេសទាំងឡាយគួរទទួលបាននូវការលើកលែង រហូតដល់ពេលប្រទេសទាំងនេះលែងជាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចបំផុត តាមការកំណត់និយមន័យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ៕
ប្រែសម្រួលដោយ កង សុធា