គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ជូនលោក ហេង សំរិន ប្រធានរដ្ឋសភាកាលពីម្សិលមិញ ស្នើសុំឲ្យពន្យារពេលការពិភាក្សាដេញដោលច្បាប់ស្ដីពីការដាក់ទោសអ្នកដែលមិនទទួលស្គាល់ឧក្រិដ្ឋកម្មខ្មែរក្រហមរហូតដល់រដ្ឋសភាថ្មីត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតជាតិថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដាខាងមុខនេះ។
ការស្នើសុំពីសមាជិកសភាមកពីគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សដែលឈរឈ្មោះជាតំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលទើបតែបង្កើតថ្មីក្នុងការបោះឆ្នោតពេលខាងមុខនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងមួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីពួកគាត់បានទទួលដំណឹងថា គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍របស់រដ្ឋសភា ដែលមានសមាជិក១២រូបសុទ្ធតែមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានសម្រេចដកសមាជិកភាពតំណាងរាស្ត្រពីសមាជិកសភាចំនួន២៧រូបមកពីគណបក្សប្រឆាំងទាំងពីរ គឺគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស និងគណបក្ស សម រង្ស៊ី។
លិខិតនេះលើកឡើងថា“ យើងសូមស្នើឲ្យសម្តេចប្រធានរដ្ឋសភាពន្យារពេលការពិភាក្សាដេញដោល និងការអនុម័តនៃសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការបដិសេធថា គ្មានការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មអំឡុងសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរហូតដល់ការបោះឆ្នោតជាតិបានបញ្ចប់រួចរាល់ ហេតុដូច្នេះរដ្ឋសភាអាចបង្កើតច្បាប់បានត្រឹមត្រូវ”។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដំបូងឡើយបានផ្ដួចផ្ដើមគំនិតឲ្យបង្កើតច្បាប់នេះ នៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយ កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែឧសភា បន្ទាប់ពីលោក កឹម សុខា ប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានអះអាងថា អំពើឃោរឃៅដែលបានប្រព្រឹត្តនៅពន្ធនាគារស-២១របស់របបខ្មែរក្រហម តាមពិតត្រូវបានប្រទេសវៀតណាមប្រឌិតឡើង។រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្រោយមកបានចេញផ្សាយខ្សែអាត់សំឡេងរបស់លោក កឹម សុខា។
លិខិតរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក៏បានស្នើឲ្យមានការកែប្រែមួយចំនួនចំពោះសេចក្ដីព្រាងច្បាប់នេះផងដែរ ដើម្បីរារាំងអតីតសមាជិកជាន់ខ្ពស់របស់ខ្មែរក្រហមមិនឲ្យកាន់តំណែងនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល។
លិខិតដែលមានបំណងសំដៅយ៉ាងច្បាស់ដល់មេដឹកនាំកំពូលទាំងបីរូបរបស់ប្រទេសកម្ពុជាេនះ បានលើកឡើងថា “ សូមចែងនៅក្នុងសេចក្ដីព្រាងច្បាប់េនះថា មេដឹកនាំនៃរបបខ្មែរក្រហមមិនអាចមានតំណែងខ្ពស់ នៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលដូចជា ជាប្រធានព្រឹទ្ធសភា ប្រធានរដ្ឋសភា និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះបានឡើយ”។
លោក ហ៊ុន សែន រួមជាមួយនឹងលោក ហេង សំរិន ព្រមទាំងលោក ជា សីុម ប្រធានព្រឹទ្ធសភាសុទ្ធតែជាសមាជិកខ្មែរក្រហមមុនចុះចូលជាមួយកងកម្លាំងវៀតណាម មុនពេលផ្ដួលរំលំរបប ប៉ុល ពត បន្តិច។
លោក ឈាង វុន សមាជិកសភាជាន់ខ្ពស់មកពីគណបក្សកាន់អំណាច គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានលើកឡើងថា លោក ហេង សំរិន និងសហការីនៅក្នុងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក នឹងមិនយកលិខិតនេះមកពិចារណាឡើយ ព្រោះសមាជិករបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិលែងមានតំណែងនៅក្នុងរដ្ឋសភាទៀតហើយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “ ពួកគេលែងជាសមាជិកសភាទៀតហើយ។ យើងនឹងមិនគិតអំពី [សំណើរបស់ពួកគេ] ឡើយ ពីព្រោះវាធ្វើឲ្យយើងឈឺក្បាល។
លោក ឈាង វុន បានលើកឡើងថា យើងនឹងនៅតែបើកកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលពីច្បាប់នេះ នៅថ្ងៃស្អែក [ថ្ងៃសុក្រ] ។ យើងមានគណបក្សមួយផ្សេងទៀតដែលចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះ គឺគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច”។
សមាជិកសភាមកពីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចចំនួនពីររូបសុទ្ធតែមានសម្ពន្ធភាពយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលមានអាសនៈចំនួន៩០ក្នុងចំណោមអាសនៈសរុបចំនួន១២៣នៅក្នុងរដ្ឋសភា។ សមាជិកសភាទាំងអស់ លើកលែងតែសមាជិកសភាចំនួនពីររូបក្នុងចំណោមសមាជិកសភាដែលនៅសេសសល់ចំនួន៣១រូប រួមទាំងសមាជិកចំនួនពីររូបទៀតរបស់គណបក្ស នរោត្ដម រណឫទ្ធិ ដែលឥឡូវនេះលែងមានទៅហើយនោះ សុទ្ធតែត្រូវបានដកចេញពីតំណែងរបស់ខ្លួនដោយគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍កាលពីថ្ងៃពុធ។
ដោយសារច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសកម្ពុជាចែងថា សមាជិកសភាដែលបានចាកចេញពីតំណែងរបស់ខ្លួនសម្រាប់ហេតុផលណាមួយក៏ដោយ រយៈពេលលើសពីប្រាំមួយខែមុនការបោះឆ្នោតអាចនឹងត្រូវជំនួសដោយសមាជិកផ្សេងនៃគណបក្សខ្លួននោះ អ្នកជំនាញច្បាប់មានទស្សនផ្សេងៗគ្នាអំពីថាតើសមាជិកសភាដែលចាកចេញពីតំណែងរបស់ខ្លួន ក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយខែអាចមានអ្នកផ្សេងមកជំនួសឬអត់។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌បានលើកឡើងថា ប៉ុន្ដែ រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងយ៉ាងច្បាស់ថា រដ្ឋសភាត្រូវតែមានសមាជិកយ៉ាងតិច១២០រូប ហើយការអនុម័តច្បាប់ណាមួយ នៅក្នុងរដ្ឋសភាដែលមានសមាជិកសព្វថ្ងៃចំនួន៩៣រូបនោះ គឺខុសច្បាប់។
លោក គល់ បញ្ញា បានមានប្រសាសន៍ថា “ រដ្ឋសភាត្រូវតែមានសមាជិកយ៉ាងតិច១២០រូប ដើម្បីធ្វើឲ្យការអនុម័តរបស់ខ្លួនស្របច្បាប់”។
លោក យេង វីរៈ នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ បានយល់ស្របជាមួយលោក គល់ បញ្ញា ប៉ុន្ដែ លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ដោយមិនគិតពីធម្មនុញ្ញភាពរបស់ខ្លួន ការសម្រេចរបស់សមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនឲ្យសមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រឆាំងចូលរួម នៅក្នុងការពិភាក្សាដេញដោលលើច្បាប់ដ៏សំខាន់នេះ គឺអយុត្តិធម៌ណាស់។
លោក យេង វីរៈ បានមានប្រសាសន៍ថា “ ម្យ៉ាងយើងមានធម្មនុញ្ញភាព ហើយម្យ៉ាងទៀតយើងមានសិទ្ធិស្របច្បាប់ ដែលជួនកាលវាមានសារៈសំខាន់ជាងអំណាចអនុវត្តច្បាប់ទៅទៀត” ។លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា “ ខ្មែរក្រហមមានច្បាប់ដែរ” ហើយយើងគ្រប់ៗគ្នាសុទ្ធតែបានដឹងហើយពីអ្វីដែលបានកើតឡើង។
លោក យេង វីរៈបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា“ ការប្រើពេលមុនការបោះឆ្នោត ដើម្បីអនុវត្តបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងដកសមាជិកភាពនៃសមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រឆាំង គឺពិតជាមិនត្រឹមត្រូវ ឬក៏មិនស្របច្បាប់ឡើយ។ ជាពិសេស ពេលមានកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលច្បាប់ចម្រូងចម្រាសនៅថ្ងៃក្រោយ វាជាទង្វើមួយមិនសមស្រប និងខុសឆ្គងខ្លាំងណាស់”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Colin Meyn)
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង