ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររាប់ពាន់នាក់បានឆ្លងដែនតាមរយៈប៉ុស្តិ៍ត្រួតពិនិត្យខុសច្បាប់ទៅរកការងារធ្វើក្នុងប្រទេសថៃជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនបានធ្វើការក្នុងស្ថានភាពដូចជាទាសករនៅលើទូកនេសាទខុសច្បាប់។ ប្រជាពលខ្លះទៀតបានធ្វើការនៅតាមរោងចក្រតាមរយៈការចំណាយប្រាក់ខុសច្បាប់ជាដើម។
ជារឿយៗវាជាជម្រើសចុងក្រោយប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ និងភាពមិនច្បាស់លាស់ ហើយសម្រាប់ពលករចំណាកស្រុកជាច្រើន វាជាជម្រើសប្រាកដប្រជាជាងការធ្វើដំណើរមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញដើម្បីបំពេញបែបបទសុំធ្វើលិខិតឆ្លងដែនដែលមានភាពស្មុគស្មាញ និងចំណាយប្រាក់ច្រើននោះ។
បើទោះជាក្រសួងមហាផ្ទៃលើកឡើងកាលពីដើមខែនេះថា ខ្លួននឹងបើកការិយាល័យលិខិតឆ្លងដែនថ្មីមួយកន្លែងទៀតនៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ដើម្បីបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងខេត្តភាគខាងលិចក្នុងការធ្វើលិខិតឆ្លងដែនក៏ដោយ ក៏ពេលឥឡូវនេះយើងមានតែការិយាល័យលិខិតឆ្លងដែនតែមួយប៉ុណ្ណោះក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលស្ថិតនៅក្នុងខណ្ឌចំការមន រាជធានីភ្នំពេញ។
លោក មាន សំអូន អ្នកភូមិម្នាក់មកពីស្រុកព្រះនេត្រព្រះ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ បានមានប្រសាសន៍ថា“ យើងមិនចង់ប្រថុយប្រថានអាយុជីវិតរបស់យើងដោយការឆ្លងដែនខុសច្បាប់ឡើយ… ប៉ុន្តែតម្លៃក្នុងការធ្វើលិខិតឆ្លងដែនគួរតែកាត់បន្ថយមកនៅទាបបំផុត”។
លោកមានប្រសាសន៍ថា អ្នកភូមិជាច្រើននៅក្នុងតំបន់របស់លោកបានសម្រេចចិត្តទៅស្វែងរកការងារធ្វើក្នុងប្រទេសថៃ បន្ទាប់ពីពួកគាត់ត្រូវបានក្រុមហ៊ុនកសិឧស្សាហកម្មឯកជនបណ្តេញពួកគាត់ចេញពីដីធ្លីរបស់ខ្លួន ហើយថា ការទៅធ្វើការនៅទីនោះដោយស្របច្បាប់តាមធម្មតាចំណាយប្រាក់ច្រើនណាស់។
លោក សំអូន មានប្រសាសន៍ថា “ យើងមិនមានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់ក្នុងការធ្វើលិខិតឆ្លងដែនដើម្បីទៅរកការងារធ្វើក្នុងនាមជាជនចំណាកស្រុកស្របច្បាប់ឡើយដោយសារវាចំណាយប្រាក់ច្រើនពេក”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា អ្នកភូមិមួយចំនួនមានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការព្រមព្រៀងចំណាយប្រាក់រហូតដល់២៥០ដុល្លារដើម្បីពន្លឿនការធ្វើលិខិតឆ្លងដែននោះ។
អ្នកភូមិជាច្រើននាក់ដែលបានធ្វើដំណើរមកការិយាល័យលិខិតឆ្លងដែនរយៈពេលពីរសប្តាហ៍កន្លងមកនេះនិយាយថា ដំណើរការបំពេញបែបបទធ្វើលិខិតឆ្លងដែនចំណាយពេលស្ទើរតែពេញមួយថ្ងៃ ហើយបាននិយាយថា តាមធម្មតាវាចំណាយពេលច្រើនសប្តាហ៍យូរជាងរយៈពេលផ្លូវការ២០ថ្ងៃដើម្បីទទួលបានលិខិតឆ្លងដែនរបស់ខ្លួនទៅទៀត។
មុនដំបូង យើងត្រូវទិញពាក្យបំពេញបែបបទក្នុងតម្លៃ១.៥០០រៀល រួចថតចម្លងអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ សៀវភៅគ្រួសារ ឬសំបុត្រកំណើតហើយកិបចូលគ្នា ហើយដាក់ជូនដើម្បីសុុំការបញ្ជាក់បន្ថែមដែលត្រូវចំណាយប្រាក់១.០០០រៀលទៀត។
បន្ទាប់មក អ្នកត្រូវដាក់ពាក្យនោះដោយមានស្នាមផ្តិតមេដៃផង ហើយបន្តទៅថតរូបក្នុងតម្លៃ៤ដុល្លារទៀត ហើយចុងក្រោយត្រូវគេសម្ភាស ហើយសុំបង់ប្រាក់សរុបចំនួន១២៤ដុល្លារ បន្ទាប់ពីនោះ គេចេញវិក្កយបត្រមួយសន្លឹកដោយមានកាលបរិច្ឆេទត្រូវមកយកលិខិតឆ្លងដែនរបស់ខ្លួន។
ចំពោះតម្លៃវិញ អ្នករត់ការនឹងជួយបំពេញបែបបទនោះ ហើយបញ្ជូនឯកសារនោះតាមរយៈមន្ត្រីសំខាន់ៗមួយចំនួន។ តាមធម្មតា អ្នកដាក់ពាក្យត្រូវបង់ប្រាក់ឲ្យអ្នករត់ការនោះក្នុងតម្លៃ១៣៥ដុល្លារ ដើម្បីទទួលបានលិខិតឆ្លងដែនក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយសប្តាហ៍ និងចំណាយប្រាក់១៨៥ដុល្លារដើម្បីទទួលបានក្នុងរយៈពេលបីសប្តាហ៍ ហើយចំណាយប្រាក់២៨៥ដុល្លារដើម្បីទទួលបានក្នុងរយៈពេលមួយសប្តាហ៍។
និស្សិតឈ្មោះ យ៉ាង សុខព្រឿង អាយុ២៣ឆ្នាំដែលកាលពីថ្ងៃពុធបានចំណាយប្រាក់ឲ្យអ្នករត់ការចំនួន១៨៥ដុល្លារដោយសារខ្លួនត្រូវធ្វើដំណើរទៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីដើម្បីបន្តការសិក្សាថ្នាក់បរិញ្ញាបត្ររបស់ខ្លួននោះ បាននិយាយថា“ យើងក្រីក្រណាស់ ហើយវាថ្លៃជាងប្រទេសជិតខាងដែលជាប្រទេសមានជាងយើងទៅទៀត”។
និស្សិតរូបនេះបាននិយាយទៀតថា “ ខ្ញុំមិនដឹងព័ត៌មានលម្អិតឡើយ ហើយខ្ញុំចង់ធ្វើវាឲ្យបានឆាប់”។
សម្រាប់ពលករចំណាកស្រុកដែលដាក់ពាក្យតាមរយៈទីភ្នាក់ងារជ្រើសរើសពលករដែលសន្យាថានឹងរកការងារឲ្យពួកគេធ្វើនៅក្រៅប្រទេសនោះ គឺចំណាយប្រាក់កាន់តែច្រើនទៀតក្នុងការធ្វើលិខិតឆ្លងដែននោះ។
យ៉ុង យ៉ែន អាយុ២៦ឆ្នាំ និយាយថា“ ខ្ញុំបានចំណាយប្រាក់៥០០ដុល្លារ ដូច្នេះគេអាចរកការងារឲ្យខ្ញុំធ្វើនៅក្នុងរោងចក្រអេឡិចត្រូនិកក្នុងទីក្រុងបាងកក។ វាថ្លៃខ្លាំងណាស់ ហើយខ្ញុំបារម្ភខ្លាចតែពួកគេមិនធ្វើវាឲ្យខ្ញុំទេ”។
យ៉ុង យ៉ែន បាននិយាយបន្ថែមទៀតថា គាត់សង្ឃឹមថា នឹងទទួលបានការងារធ្វើឆាប់ៗនេះដើម្បីបានប្រាក់ផ្ញើមកសងឪពុកម្តាយខ្លួន ដែលជាកសិករ និងដែលបានប្រមែប្រមូលប្រាក់សន្សំមកឲ្យខ្លួន។
កាលពីខែធ្នូ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានរិះគន់បណ្តាញព័ត៌មានកម្ពុជាដែលបានសម្ភាសតំណាងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល “ ល្ងីល្ងើ” ម្នាក់ដែលលើកឡើងថា ពលករចំណាកស្រុកខុសច្បាប់ជាច្រើនបានទៅរកការងារធ្វើក្នុងប្រទេសថៃដោយសារតែការធ្វើលិខិតឆ្លងដែនកម្ពុជាចំណាយប្រាក់ច្រើនពេក។
ប៉ុន្តែ ខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលលើកឡើងថា មានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាង ១០០.០០០នាក់ទៅរកការងារធ្វើស្របច្បាប់ក្នុងប្រទេសថៃនោះ អ្នកជំនាញការងារបាននិយាយថា មានពលករចំណាកស្រុកខុសច្បាប់ប្រមាណ៦០០.០០០នាក់ឆ្លងដែនទៅរកការងារធ្វើក្នុងប្រទេសថៃរៀងរាល់ឆ្នាំ។
លោក វុធ ផល្លី ប្រធាននាយកដ្ឋានស្ថិតិ និងលិខិតឆ្លងដែននៅក្រសួងមហាផ្ទៃបានមានប្រសាសន៍ថា មានប្រជាពលរដ្ឋមកដាក់ពាក្យធ្វើលិខិតឆ្លងដែនកាន់តែច្រើនជាងមុន។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា មានប្រជាពលរដ្ឋចាប់ពី៨០០នាក់ដល់៩០០នាក់បានធ្វើដំណើរមកកាន់ការិយាល័យលិខិតឆ្លងដែនដែលស្ថិតក្នុងរាជធានីភ្នំពេញរៀងរាល់ថ្ងៃ បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំមុនដែលមានប្រជាពលរដ្ឋជាមធ្យមប្រហែល៥០០នាក់ប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយថ្ងៃៗ។
លោក ផល្លី មានប្រសាសន៍ថា“ ពលករចំណាកស្រុកគឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់ចំពោះកំណើននៃចំនួនអ្នកដាក់ពាក្យធ្វើលិខិតឆ្លងដែន ចំណែកឯការប្រសើរឡើងនៃស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋវិញមានន័យថា ពួកគាត់កំពុងប្រើប្រាស់សេវាកម្មរបស់យើងក្នុងការធ្វើដំណើរទៅលេងប្រទេសថៃ និងប្រទេសវៀតណាមជាដើម”។
លោកបានបន្ថែមថា បច្ចុប្បន្ននេះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាង១,៥លាននាក់មានលិខិតឆ្លងដែន។
លោក ផល្លី ក៏បានមានប្រសាសន៍ផងដែរថា តម្លៃផ្លូវការក្នុងការធ្វើលិខិតឆ្លងដែនគឺ (១២៤ដុល្លារ) ហើយរយៈពេលរង់ចាំផ្លូវការ២០ថ្ងៃនោះគឺ “ គ្រប់គ្រាន់ហើយ” បើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសដទៃទៀតនៅក្នុងតំបន់។
ប៉ុន្តែ លោក ហ៊ុយ ពេជ្រសុវណ្ណ មន្ត្រីកម្មវិធីសិទ្ធិពលករចំណាកស្រុកនៅមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ ជាអង្គការសិទ្ធិការងារបានមានប្រសាសន៍ថា មិនចាំបាច់សង្ស័យទេថា ដំណើរការដាក់ពាក្យធ្វើលិខិតឆ្លងដែនគឺថ្លៃ និងប្រើពេលវេលាយូរគឺជាកត្តាចម្បងដែលជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនធ្វើចំណាកស្រុកទៅរកការងារខុសច្បាប់នោះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ វាថ្លៃខ្លាំងណាស់។ វាត្រូវធ្វើដំណើរវែងឆ្ងាយមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញទៀត ហើយប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនប្រហែលជាត្រូវស្នាក់នៅមួយយប់ ដោយសារខ្វះព័ត៌មានថា តើពេលណាដែលពួកគាត់ត្រូវទៅកាន់ការិយាល័យនោះវិញ មានន័យថា ពួកគាត់មិនដឹងថា តើត្រូវធ្វើអ្វីឡើយ ពីព្រោះពួកគាត់មិនសូវមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះផងនោះ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ សោម សារុន