កាលពីម្សិលមិញ លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នឹងចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត នៅខែកក្កដាខាងមុខនេះ ប៉ុន្តែលោកបានថ្លែងថា គណបក្សប្រឆាំងនេះប្រហែលជាធ្វើពហិការមិនចូលរួម ប្រសិនបើមានហេតុការណ៍រំខាន និងករណីមិនប្រក្រតីកើតឡើងកាន់តែច្រើន អំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនាការបោះឆ្នោតជាផ្លូវការនោះ។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានត្អូញត្អែរកាលពីសប្តាហ៍មុនថា ការដែលយុទ្ធនាការរបស់ខ្លួនបានឈប់ គឺដោយសារតែមានការរំខាន ពីសំណាក់អ្នកស្មោះស្ម័គ្រនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហើយបដាធ្វើយុទ្ធនាការរបស់ខ្លួន ក៏ត្រូវបានហែកចោលផងដែរ។ លោក កឹម សុខា ប្រធានស្តីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏កំពុងតែប្រឈមនឹងពាក្យបណ្តឹងបួនដាច់ដោយឡែកពីគ្នា និងការគំរាមប្តឹងផ្សេងៗទៀត នៅពេលការបោះឆ្នោតជិតមកដល់។
លោក កឹម សុខា បានថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាន នៅទីស្នាក់ការកណ្តាលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងរាជធានីភ្នំពេញថា “ខ្ញុំចង់ប្រកាសឲ្យច្បាស់ពីគោលជំហរ របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ យើងនឹងចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ នៅថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣។ យើងត្រៀមខ្លួនរួចហើយ។យើងកំពុងតែត្រៀមខ្លួន និងចាត់វិធានការដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតនេះ”។ លោកបានថ្លែងបន្តទៀតថា “ ប៉ុន្តែ បើស្ថានភាពចាប់ពីពេលឥឡូវនេះ នៅតែអាក្រក់ទៅៗ ហើយបង្កឧបសគ្គធំៗ ឬក៏ករណីមិនប្រក្រតីផ្សេងៗទៀតកើតឡើងចំពោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ…នោះយើងនឹងពិចារណា ថាតើគួរចូលរួម ឬក៏អត់”។
គណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ហៅកាត់ ខុមហ្វ្រែល (Comfrel) បានឲ្យដឹងថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំនេះនឹងមិនមានយុត្តិធម៌ទេ បើគិតតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ដោយសារតែមានភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើន នៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ហើយបរិយាកាសប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ សុទ្ធតែស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលគណបក្សកាន់អំណាច។
កាលពីម្សិលមិញ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអំពាវឲ្យមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងគណបក្សកាន់អំណាច ប្តឹងលោក កឹមសុខា ដែលបានចោទប្រកាន់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាអ្នកនៅពីក្រោយការប្តឹងលោកកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
ដោយមានការគំរាមពីលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងសមាជិកដទៃទៀតនៅក្នុងគណបក្សនេះថា នឹងមិនទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោតនេះ ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតនេះត្រូវបានចាត់ទុកថា មិនស្របច្បាប់នោះ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) បានឲ្យដឹងកាលពីម្សិលមិញថា រដ្ឋសភាប្រហែលជាបែងចែកអាសនៈរបស់ខ្លួន ដល់គណបក្សដទៃ ប្រសិនបើគណបក្សនយោបាយណាមួយមិនទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោតនេះ។
កែវ ផល្លា ប្រធាននាយកដ្ឋានច្បាប់គ.ជ.ប. បានថ្លែងថា “ ប្រសិនបើពួកគេប្រកាសជាផ្លូវការថា ពួកគេនឹងមិនព្រមទទួលយកលទ្ធផលបោះឆ្នោត និងបញ្ជាក់ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរឲ្យបានច្បាស់លាស់នោះ [គ.ជ.ប.] នឹងផ្តល់អាសនៈរបស់ពួកគេ ទៅឲ្យគណបក្សដទៃ”។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការ ខុមហ្វ្រែល បានធ្វើការកត់សម្គាល់ថា ដោយសារតែច្បាប់បោះឆ្នោត មិនបានចែងច្បាស់លាស់ អំពីភាពស្របច្បាប់នៃចំណាត់ការបែបនេះរបស់ គ.ជ.ប. តំណាងរាស្ត្រ ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យធ្វើជាតំណាងគណបក្ស សម រង្ស៊ី បានប្រឈមមុខ នឹងស្ថានភាពលំបាកស្រដៀងគ្នានេះ កាលពីឆ្នាំ២០០៨ ហើយបានសម្រេច ចិត្តចូលរួមនៅក្នុងរដ្ឋសភានីតិកាលទី៤ ដើម្បីធានាខ្លួនមានតំណាងនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល។
លោកបានថ្លែងថា “កាលពីឆ្នាំ២០០៨ គណបក្ស សម រង្ស៊ី មិនបាន [ធ្វើពហិការក្នុងការបង្កើតរដ្ឋសភាទេ] ពីព្រោះ ប្រសិនបើពួកគេធ្វើបែបនេះ ពួកគេនឹងប្រឈមមុខនឹងការបាត់បង់អាសនះទាំងអស់របស់ខ្លួន ហើយអាសនៈទាំងនោះនឹងត្រូវបានប្រគល់ទៅឲ្យគណបក្សណាផ្សេងទៀត។ ប្រសិនបើ [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ធ្វើបែបនេះ ក្នុងពេលបោះឆ្នោតលើកនេះពួកគេនឹងប្រឈមមុខនឹងហានិភ័យដដែល”។
ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួររបស់អ្នកសារព័ត៌មានថា តើការចូលរួមរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅក្នុងការបោះឆ្នោត នេះគឺជាការទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់របស់ការបោះឆ្នោតនេះ ឬយ៉ាងណានោះ លោក សុន ឆ័យ បេក្ខជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានថ្លែងថា គណបក្សរបស់លោកមានជម្រើសតិចតួច សម្រាប់ការបោះឆ្នោតនេះ ដោយសារតែមានពេលប្រាំសប្តាហ៍តែប៉ុណ្ណោះ។លោកបានថ្លែងថា “ ជម្រើសគឺថា យើងនាំប្រជាជនទៅធ្វើបាតុកម្មតវ៉ានៅតាមដងផ្លូវប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ឬយើងចូលរួមបោះឆ្នោត។ វាជាការសម្រេចចិត្តដ៏លំបាកមួយ ដែលត្រូវតែធ្វើ”។ លោកបានបន្តថា “ [មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល] ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយ ដែលពួកគេចង់បានភាពស្របច្បាប់ ដូច្នេះ ពួកគេគួរគិតពីកង្វល់របស់យើង ដោយយកចិត្តទុកដាក់។ បើមិនដូច្នេះទេ យើងនឹងធ្វើការសម្រេចចិត្តទាំងលំបាក”។
លោកស្រី ឡូរ៉ា ថនតុន (Laura Thornton) នាយិកាប្រចាំប្រទេសនៃវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (National Democratic Institute) ដែល
មានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានសម្តែងការអបអរសាទរ ចំពោះការបញ្ជាក់ពីគោលជំហរ របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្នុងការចូលរួមប្រកួតប្រជែង ក្នុងការបោះឆ្នោតក្នុងខែកក្កដាខាងមុខ ក៏ប៉ុន្តែ លោកស្រីបានលើកឡើងថា ការបន្តគំរាមធ្វើពហិការនោះអាចធ្វើឲ្យគណបក្សប្រឆាំងនេះទទួលបរាជ័យដោយនឹកស្មានមិនដល់។លោកស្រីបានថ្លែងថា “ គេមិននិយាយពាក្យ ’ប៉ុន្តែ’ នៅចុងប្រយោគនោះបានទេ។ អ្នកគាំទ្ររបស់ពួកគេត្រូវការដឹងថា តើពួកគេស្ថិតនៅក្នុងការដោះសារជាមួយយើងដែរឬអត់”។
លោកស្រីក៏មានមន្ទិលជុំវិញគំនិតដែលថា សហគមន៍អន្តរជាតិនឹងចាត់ទុកថា មិនមានភាពស្របច្បាប់ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមួយត្រូវបានបង្កើតដោយមិនមានការចូលរួមពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិផងនោះ។លោកស្រីបានបន្តថា “ ពួកគេហាក់ដូចជាគិតថា [បើពួកគេធ្វើពហិការ] ក្រោយថ្ងៃទី២៨កក្កដា សហគមន៍អន្តរជាតិ នឹងមិនទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាល។ តើរឿងនេះនឹងកើតឡើងទេ? មិនមែនទេ ជាការពិតសហគមន៍អន្តរជាតិនឹងទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលនោះ ទោះបីជា [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ចូលរួមប្រកួតប្រជែង ឬមិនចូលរួមក៏ដោយ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ កង សុធា