ដោយការបោះឆ្នោតជាតិជិតចូលមកដល់ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម កាលពីម្សិលមិញ បានផ្តល់ទំនុកចិត្តដល់វិនិយោគិនអន្តរជាតិ ដោយលើកឡើងថា ពួកគេគួរតែទុកចិត្តស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយពុំចាំបាច់គិតពីការបោះឆ្នោត ដែលលោកបានមានប្រសាសន៍ថា គេដឹងច្បាស់ពីលទ្ធផលហើយនោះ។
ថ្លែងទៅកាន់ពាណិជ្ជករក្នុងស្រុក និងគណៈប្រតិភូរដ្ឋាភិបាល និងពាណិជ្ជកម្មមកពីទីក្រុងហុងកុង ក្នុងពិធីពិសាភោជនាហារថ្ងៃត្រង់ លោក ចម ប្រសិទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បានមានប្រសាសន៍ថា ពាណិជ្ជករដែលចង់បោះទុនវិនិយោគក្នុងសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសកម្ពុជាគួរតែមានទំនុកចិត្តថា ជ័យជម្នះរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងការបោះឆ្នោតនាខែកក្កដានឹងនាំមកនូវស្ថានភាពល្អ សម្រាប់វិនិយោគិនបោះទុន ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខ។
លោក ចម ប្រសិទ្ធ ក៏បានបង្ហើបឲ្យវិនិយោគិនទាំងនេះដឹងផងដែរថា គោលនយោបាយអនុគ្រោះបន្ទុកពន្ធច្រើនបំផុតសម្រាប់សហគ្រាសផលិតកម្មទាំងឡាយ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប្រហែលជាត្រូវឈប់អនុវត្តនៅពេលឆាប់ៗនេះហើយ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលមានគោលបំណងបង្កើនប្រាក់ចំណូលពន្ធក្នុងស្រុករបស់ខ្លួន។
លោក ចម ប្រសិទ្ធ បានថ្លែងទៅកាន់ភ្ញៀវចូលរួមក្នុងកម្មវិធីនេះថា “ ស្ថិរភាពនយោបាយ ពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់”។ នៅក្នុងកម្មវិធីពិសាភោជនាហារថ្ងៃត្រង់នេះ ក៏មានវត្តមានរបស់លោក ចន សាង (John Tsang) រដ្ឋមន្ត្រីហិរញ្ញវត្ថុនៃតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសទីក្រុងហុងកុង (Hong Kong Special Administra-tive Region) និងតំណាងសមាគមរោងចក្រ កាត់ដេរនៅកម្ពុជា និងសភាពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាផងដែរ។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ ជាធម្មតា ពេលលោកអ្នកទៅកាន់ប្រទេសមួយ ហើយប្រសិនបើព្រឹត្តិការណ៍បោះឆ្នោតជិតមកដល់ លោកអ្នកនឹងមើលឃើញផលប៉ះពាល់ ហើយទីផ្សារមូលបត្រនឹងធ្លាក់ចុះដោយសារសាធារណជនកំពុងតែរំពឹងថា រដ្ឋាភិបាលមិនដឹងជាឈ្នះ ឬក៏ចាញ់ទេ”។ លោកបានថ្លែងបន្តថា “ ក៏ប៉ុន្តែ នៅប្រទេសកម្ពុជា មិន[មាន]បញ្ហាបែបនេះទេ ពីព្រោះប្រជាជនដឹងហើយថា គណបក្សណានឹងទទួលជោគជ័យនាខែក្រោយ។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងនៅតែទទួលជ័យជម្នះដដែល”។ លោកបានលើកឡើងបន្តទៀតថា លោករំពឹងថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នឹងទទួលបានអាសនៈភាគច្រើនពោលគឺពីរភាគបីនៅក្នុងរដ្ឋសភាទៀត ដូចដែលខ្លួនសម្រេចបាននៅក្នុងការបោះឆ្នោតទូទាំងប្រទេសឆ្នាំ២០០៨ ដូច្នោះដែរ។
កាលពីម្សិលមិញទោះបីជាលោក ចម ប្រសិទ្ធ គិតថា វាជាការចាំបាច់ក្នុងបញ្ជាក់សាជាថ្មីដល់វិនិយោគិនក៏ដោយ ក៏គ្មាននរណាម្នាក់រំពឹងថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាចនឹងជួបឧបសគ្គណាមួយ នៅពេលបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដាដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ ជាច្រើនលើកច្រើនសាទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោត នាខែក្រោយនេះថា ប្រទេសកម្ពុជានឹងធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពចលាចល ប្រសិនបើលោកមិនត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងឲ្យធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទេនោះ។
លោក ចម ប្រសិទ្ធ ដែលបានកាន់ការងារបច្ចុប្បន្នអស់រយៈពេល១៩ឆ្នាំមកហើយនោះ បានថ្លែងអំឡុងពេលភ្ញៀវទះដៃយ៉ាងកងរំពងថា “ នាយករដ្ឋមន្ត្រី នឹងនៅតែជាសម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដដែល។ នេះគឺជា [រឿង] ដែលអ្នករាល់គ្នាដឹងរួចទៅហើយ។ ហើយប្រហែលជាលោកអ្នកនឹងឃើញខ្ញុំជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មផងដែរ”។
លោកបានថ្លែងបន្តទៀតថា ដោយសារតែ “ ស្ថិរភាពនយោបាយ” ត្រូវបានធានាដោយការបោះឆ្នោត ដែលផ្តល់លទ្ធផលគ្មានការសង្ស័យ ប្រទេសកម្ពុជា បានផ្តល់ឲ្យវិនិយោគិននូវស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច ពោលគឺផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ជីឌីភី) លើសពី៧ភាគរយកាលពីឆ្នាំមុន ហើយមានការព្យាករថា ឆ្នាំនេះអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនឹងសម្រេចបាន ក្នុងអត្រាប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ។
លោក ចម ប្រសិទ្ធ ក៏បានលើកឡើងពីកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអនុគ្រោះរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឡើងជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប (EU) និងប្រទេសចិនថា ជាផលប្រយោជន៏នៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនៅក្នុងប្រទេសនេះ។ លោកបានបន្តថា ខណៈដែលទីក្រុងហុងកុង ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា ជាទីក្រុងស្ថិតក្នុងចំណោមតំបន់ ដែលមានលក្ខណៈងាយស្រួលបំផុតសម្រាប់ធ្វើពាណិជ្ជកម្មក្នុងពិភពលោក ប្រទេសកម្ពុជាក៏ចង់បង្កើតបរិយាកាសដូចគ្នានេះដែរ ដើម្បីឲ្យពាណិជ្ជកម្មដំណើរការទៅដោយរលូន និងគ្មានក្តីបារម្ភ។
លោក ចម ប្រសិទ្ធ បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ កត្តាសំខាន់ទី៣គឺត្រូវមានក្របខណ្ឌច្បាប់ និងបទប្បញ្ញត្តិរឹងមាំ អាចព្យាករបាន និងមានតម្លាភាពជានិច្ចសម្រាប់ជនបរទេស។ ដូច្នេះហើយបានជាយើងធ្វើការងារលើរឿងទាំងនេះ ហើយយើងក៏ខិតខំធ្វើឲ្យមានតម្លាភាព ក៏ដូចជា ប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយផងដែរ”។ លោកបានថ្លែងបន្តថា រោងចក្រកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់ និងស្បែកជើងចំនួន៥៦ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់វិនិយោគិនមកពីទីក្រុងហុងកុង បច្ចុប្បន្ន កំពុងតែធ្វើប្រតិបត្តិការនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយមានកម្មករចំនួន៣៥.០០០នាក់។
យោងតាមតួលេខរបស់ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជាបានបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំ២០១២វិនិយោគិនមកពីទីក្រុងហុងហុង បានបោះទុនវិនិយោគរបស់ខ្លួនចំនួន១១៧,៥លានដុល្លារ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពោលគឺតម្លៃវិនិយោគនេះបានចូលរួមចំណែកច្រើនជាង៥ភាគរយនៃតម្លៃវិនិយោគសរុប ដែលបានអនុម័តរួច។ នៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីបំផុតរបស់ធនាគារពិភពលោក (World Bank) ស្តីពីចំណាត់ថ្នាក់នៃភាពងាយស្រួលក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ទីក្រុងហុងកុង ឈរនៅចំណាត់ថ្នាក់លេខ២នៅក្នុងពិភពលោក គឺខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់ពីប្រទេសកម្ពុជាដែលទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ទី១៣៣ ក្នុងចំណោម១៨៥ប្រទេស។
លោក សុន ឆ័យ បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានមានប្រសាសន៍ថា ការបន្តកាន់អំណាច់ដោយគណបក្សនយោបាយតែមួយ ដែលជារឿងល្អសម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មនោះ ត្រូវបានបញ្ជាក់ថា ជារឿងខុសឆ្គងតាមរយៈគំរូនៃបស្ចិមប្រទេស ដែលកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោក សុន ឆ័យ ដែលបានធ្វើជាសមាជិកគណៈកម្មការរដ្ឋសភា ទទួលបន្ទុកវិស័យពាណិជ្ជកម្មចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៩៨ ដល់២០០៣ បានថ្លែងថា “ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសអូស្ត្រាលី ឬក៏នៅតំបន់អឺរ៉ុប គេមានស្ថាប័នគួរឲ្យទុកចិត្ត ដែលមិន មានការផ្លាស់ប្តូរទេ [នៅពេលរដ្ឋភិបាលមានការផ្លាស់ប្តូរ]”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ ប្រទេសកម្ពុជាពឹងផ្អែកលើបុរសខ្លាំងផ្តាច់ការម្នាក់ ក្នុងការធ្វើការសម្រេចចិត្តលើរឿងអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ហើយប្រទេសនេះមានអំពើពុករលួយកើតឡើងច្រើនណាស់ …សហគ្រាសនានា មិនអាចពឹងស្ថាប័នទាំងនោះបានទេ។ អ្នកណាអាចជឿបានថា សហគ្រាសទាំងនោះមានអារម្មណ៍សុវត្ថិភាព ក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួន នៅក្នុងប្រទេសនេះនោះ?” លោកក៏បានលើកឡើងដែរថា កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសកម្ពុជា មិនមាននិរន្តរភាពទេ ដោយសារតែមានការទ្រទ្រង់សកម្មភាពកាប់ឈើក្នុងប្រទេសនេះ ជំនួយបរទេស និងប្រាក់កម្ចីពីប្រទេសចិន។
លោក សាង ដែលជាមន្ត្រីហិរញ្ញវត្ថុជាន់ខ្ពស់នៃតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសទីក្រុងហុងកុងបានថ្លែងនៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសកាលពីម្សិលមិញថា ដំណើរទស្សសនកិច្ចរបស់គណៈប្រតិភូនេះ មានគោលបំណងឆ្លៀតយកចំណេញពី “ ភាពចុះសម្រុងគ្នា” រវាងសេដ្ឋកិច្ចសេវាកម្មដ៏រីកចម្រើនរបស់ទីក្រុងហុងកុង និងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍នេះ។
លោក សាង បានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំគិតថា សម្រាប់វិនិយោគិន ពួកគេចង់ឃើញស្ថិរភាព ពីព្រោះវាពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់ពួកគេក្នុងការបោះទុនវិនិយោគ។ ពួកគេត្រូវធ្វើឲ្យប្រាកដថា គោលនយោបាយនេះមិនមានការប្រែប្រួល”។ ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរទាក់ទងនឹងការអះអាងរបស់គណបក្សប្រឆាំង ដែលបានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ននៅប្រទេសកម្ពុជា មិនមានស្ថិរភាពទេនោះ លោក សាង បានមានប្រសាសន៍ថា “ ប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានអនុវត្តក្នុងការបោះឆ្នោត”។
លោកបានបន្តទៀតថា “ រដ្ឋាភិបាល [ក្នុងប្រទេស] បានធ្វើការងារយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។ ពួកគេទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពោលគឺទទួលបានសំឡេងគាំទ្រ២ភាគ៣ពីប្រជាជន ដូច្នេះ ជម្រើសប្រជាជនមិនខុសទេ”។ អំឡុងពេលកំពុងថ្លែងសុន្ទរកថា លោក ចម ប្រសិទ្ធ បានលើកសំណួរផងដែរថា តើកម្ពុជា គួរតែបោះបង់ចោលកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធ ដែលត្រូវបានផ្តល់ឲ្យសហគ្រាសថ្មីៗ ដែលមកធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរឬយ៉ាងណា។ ក្នុងកម្មវិធីនេះ កិច្ចព្រមព្រៀងរយៈពេលប្រាំឬប្រាំពីរឆ្នាំ ដោយមិនមានការបង់ពន្ធលើប្រាក់ចំណេញ ឬបង់អាស្រ័យលើទំហំនៃគម្រោងវិនិយោគ ត្រូវបានផ្តល់ឲ្យសហគ្រាសថ្មីៗ។
លោក សាង ចង់ឲ្យមានប្រព័ន្ធមួយដែលមានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែល នឹងប្រព័ន្ធនៅទីក្រុងហុងកុង ដែលពន្ធលើប្រាក់ចំណេញមានអត្រា១៦,៥ភាគរយ សម្រាប់សហគ្រាសធំៗ ទោះបីជាសហគ្រាសនោះជាសហគ្រាសថ្មី ឬមិនថ្មីក៏ដោយ។ លោក ចម ប្រសិទ្ធ បានមានប្រសាសន៍ថា “ អ្វីដែលសំខាន់ផងដែរនោះគឺ ច្បាប់វិនិយោគរបស់យើង ក៏បានផ្តល់លក្ខខណ្ឌអនុគ្រោះជាងគេនៅក្នុងតំបន់ [នាពេលបច្ចុប្បន្ន] ផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ យើងមិនអាចបន្តភាពអនុគ្រោះបានទេ ពីព្រោះនៅពេលយើងអនុគ្រោះ យើងនឹងទាក់ទាញបានតែអ្នកដែលមកឆក់ឱកាសប្រមូលប្រាក់ចំណេញ ហើយចាកចេញទៅវិញបាត់”។
ប្រសិនបើយើងផ្តល់កម្មវិធីលើកទឹកចិត្តច្រើន សម្រាប់ការអនុគ្រោះពន្ធ វិនិយោគិននឹងរីករាយចំពោះកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធទាំងនេះ ហើយក៏ចាកចេញទៅវិញ ឬក៏ពួកគេបង្កើតរោងចក្រមួយផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយពួកគេក៏ទទួលបានកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធទៀត សម្រាប់រយៈពេលប្រាំឆ្នាំ ឬប្រាំពីរឆ្នាំបន្ទាប់”។ លោកបានថ្លែងបន្តថា “ ប្រសិនបើយើងចាប់ផ្តើមប្រមូលពន្ធ នៅកម្រិតទាបមួយ ខ្ញុំជឿថា … យើងអាចទទួលបាន [ប្រាក់ចំណូលច្រើនជាងមុន]”។
ស្ថាប័នផ្សេងៗ ដូចជា មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (International Monetary Fund) ហៅកាត់ថា IMF ជាដើម បានរិះគន់រដ្ឋាភិបាល រឿងមិនបានប្រមូលពន្ធឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ជាហេតុបណ្តាលឲ្យប្រទេសនេះងាយប្រឈមមុខនឹងរំញោចសេដ្ឋកិច្ច (បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រទេសដែលបង្កផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសមួយ ដូចជា វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅអាមេរិក ដែលជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ជាដើម។
ក្នុងរបាយការណ៍ត្រួតពិនិត្យហិរញ្ញវត្ថុរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយកាលពីខែកុម្ភៈ មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ បានលើកឡើងថា “ ខណៈដែលផែនការបច្ចុប្បន្នដើម្បីពង្រឹងការគ្រប់គ្រងប្រាក់ចំណូល មានមហិច្ឆតា ប៉ុន្តែមានភាពប្រាកដនិយម ដូច្នេះចំណុចដែលគួរត្រូវបានពង្រឹងនោះគឺ ផ្នែកពន្ធផ្ទាល់ និងកម្មវិធីលើកទឹកចិត្ត ដូចជា កាត់បន្ថយកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធជាដើម”។
លោក ភីធ័រ ប្រ៊ីមបល (Peter Brimble) សេដ្ឋវិទូជាន់ខ្ពស់ធនាគារពិភពលោក (Asian Development Bank) ហៅកាត់ថា ADB ប្រចាំកម្ពុជា បានគូសបញ្ជាក់ថា មិនមានសហគ្រាសច្រើនទេ ដែលចង់ចាកចេញពីកម្ពុជា។ លោកបានលើកឡើងថា “ មានកត្តាធ្វើឲ្យឧស្សាហកម្មកាត់ដេរធ្លាក់ចុះ។ ប្រសិនបើ យើងពិនិត្យមើលសហគ្រាសធំៗដែលបានចូលមក ហើយបានដំណើរការហើយនោះ ពួកគេបានបន្តប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេ”។
ក៏ប៉ុន្តែ សេដ្ឋវិទូរូបនេះ ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា ប្រទេសកម្ពុជា នឹងត្រូវគិតអំពីការរក្សាសមត្ថភាពប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន ពីព្រោះភាគច្រើនក្នុងចំណោមប្រទេសនេះផ្តល់កម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធដល់សហគ្រាសថ្មីៗ។
លោក ប្រ៊ីម បល បានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំគិតថា វានឹងមិនជំរុញឲ្យមានវិនិយោគិនចូលមកបានចំណេញ ហើយក៏ចាកចេញទៅវិញ ច្រើនជាងការលើកទឹកចិត្តវិនិយោគផ្សេងទៀតនោះទេ”។ លោកបានលើកឡើងបន្តទៀតថា “ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំគិតថា ប្រហែលជាមានឱកាសសម្រាប់ពិនិត្យឡើងវិញនូវរចនាសម្ព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ និងធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធនោះស្របតាមបរិបទតំបន់ និងពិនិត្យឲ្យឃើញថា តើសហគ្រាសប្រភេទណា ដែលកម្ពុជាចង់ទាក់ទាញ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ កង សុធា