កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ក្រសួងព័ត៌មានបានដកបម្រាមរបស់ខ្លួនហាមឃាត់មិនឲ្យមានការផ្សព្វផ្សាយបន្តពីកម្មវិធីវិទ្យុបរទេសជាភាសាខ្មែរទាំងអស់តាមរយៈស្ថានីយវិទ្យុអេហ្វអឹមនានា អំឡុងពេលមួយខែមុនការបោះឆ្នោតជាតិនៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ដោយសារតែមានការរិះគន់ដ៏ខ្លាំងៗ និងភ្លាមៗពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងវិទ្យុបរទេសដោយផ្ទាល់។
ក្រសួងព័ត៌មានបានចុះហត្ថលេខាក្នុងបម្រាមនេះកាលពីថ្ងៃអង្គារ ហើយបានប្រកាសកាលពីថ្ងៃសុក្រ ដោយអះអាងថា ការហាមឃាត់លើកម្មវិធីបរទេសទាំងអស់ចាំបាច់ត្រូវតែមានដើម្បីធានាឲ្យបានថា ការផ្សព្វផ្សាយអំពីការបោះឆ្នោតពិតជាមានអព្យាក្រឹត និងបានព្រមានថា នឹងចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ចំពោះវិទ្យុណាមួយដែលបំពានបម្រាមនេះ។
កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ក្រសួងព័ត៌មានបានឆ្លើយតបចំពោះការខ្វែងគំនិតគ្នាអំពីបម្រាមនេះ ដែលបានកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានការប្រកាសអំពីបម្រាមនេះ។
ក្រសួងលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដ៏ខ្លី ដែលគ្មានការចុះហត្ថលេខាមួយថា “ យោងតាមសំណើដែលស្នើឲ្យក្រសួង [អនុញ្ញាត] ឲ្យមានការផ្សាយកម្មវិធីជាភាសាខេមរទាំងអស់តាមរយៈស្ថានីយវិទ្យុអេហ្វអឹម ក្រសួងបានសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យស្ថានីយវិទ្យុអេហ្វអឹមទាំងអស់ដែលបានជួលម៉ោងផ្សាយទៅឲ្យកម្មវិធីបរទេសបន្ដផ្សព្វផ្សាយជាធម្មតាឡើងវិញចាប់ពេលនេះតទៅ”។
កាលពីថ្ងៃសុក្រ មានប្រតិបត្តិកម្មភ្លាមៗចំពោះព័ត៌មានអំពីបម្រាមដែលមានរយៈពេលមួយខែលើកម្មវិធីវិទ្យុបរទេសនេះ។
នៅឯសន្និសីទកាសែតក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ លោក ប៉ាទ្រីក វេនត្រេល (PatricK Ventrell) បានលើកឡើងថា បម្រាមនេះ នឹងធ្វើឲ្យកេរ្តិ៍ឈ្មោះនៃការបោះឆ្នោតដែលនឹងមកដល់ឆាប់ៗនេះជួបបញ្ហា។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ បម្រាមនេះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដ៏ធ្ងន់ទៅលើសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ហើយផ្ទុយទាំងស្រុងពីស្មារតីនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដ៏ល្អប្រសើរ”។ លោកបានបន្តថា “ យើងព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបោះឆ្នោតនេះ ហើយយើងនឹងជំរុញឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពិចារណាអំពីសេចក្តីសម្រេចនេះឡើងវិញ”។
លោក វេនត្រេល លើកឡើងថា ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាសូមសម្តែងនូវការព្រួយបារម្ភរបស់ខ្លួនចំពោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដោយផ្ទាល់។
ថ្វីបើមានការព្រួយបារម្ភទាំងនោះក្តី មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល កាលពីម្សិលមិញមិនបាននិយាយថា គួរតែស្តីបន្ទោសនរណាម្នាក់ឡើយចំពោះបម្រាមនេះ។ បម្រាមនេះត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព័ត៌មាន និងរដ្ឋមន្ត្រីស្តីទីគឺលោក អ៊ុក ប្រាថ្នា កាលពីថ្ងៃអង្គារ។ ទោះជាយ៉ាងណា សេចក្តីប្រកាសដកបម្រាមនេះ កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ គ្មាននរណាម្នាក់ចុះហត្ថលេខាឡើយ ហើយក៏គ្មានឈ្មោះមន្ត្រីណាម្នាក់ដែរ។
នៅក្នុងទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកដែលបានបង្ហោះកាលពីព្រឹកម្សិលមិញ លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានបានមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនមានការទទួលខុសត្រូវលើការសម្រេចចិត្ត ដែលបានចេញបម្រាមនេះឡើយ ហើយក៏គ្មានការទទួលខុសត្រូវលើការដកបម្រាមនេះដែរ និងបានបដិសេធមិននិយាយថា សេចក្តីសម្រេចនេះជាសេចក្តីសម្រេចរបស់នរណាឡើយ។
លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ បានមានប្រសាសន៍ថា “ កាលពីយប់មិញ ក្រសួងព័ត៌មានបានសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យស្ថានីយវិទ្យុអេហ្វអឹមទាំងអស់បន្តការផ្សាយកម្មវិធីវិទ្យុបរទេសឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកសម្រេចផ្អាក និងកែប្រែការសម្រេចនេះឡើយ។
លោក ប្រាថ្នា មិនអាចទាក់ទងសុំអត្ថាធិប្បាយបានឡើយ ហើយមន្ត្រីផ្សេងៗទៀតនៃក្រសួងព័ត៌មានក៏បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយដែរ។ លោក ទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានលើកឡើងថា ការិយាល័យរបស់លោកមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបម្រាមនេះឡើយ ហើយបានបង្វែរសំណួរនេះទៅឲ្យក្រសួងព័ត៌មានវិញ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយចេញកាលពីម្សិលមិញ វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋ អាមេរិក (VOA) ជាវិទ្យុផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្កោលទោស ចំពោះអ្វីដែលខ្លួនចាត់ទុកថា ជាការប៉ុនប៉ងមួយ ដើម្បីរារាំងអ្នកបោះឆ្នោតមិនឲ្យស្តាប់ព័ត៌មានដែលគួរឲ្យទុកចិត្ត។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA)ដែលទទួលបានការឧបត្ថម្ភមួយផ្នែកពីរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកដែរនោះ បានចាត់ទុកបម្រាមនេះថា “ ជាការវាយប្រហារដ៏ធ្ងន់បំផុតលើសេរីភាពព័ត៌មានក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាពេលសព្វថ្ងៃ និងជាយុទ្ធសាស្ត្រមិនល្អមួយ ដើម្បីបំបិទមានត់ការមិនពេញចិត្តផ្សេងៗ និងសំឡេងផ្សេងៗទៀត ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីសង្គមបើកចំហ និងសេរីមួយ។
ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃប្រព័ន្ធផ្សាយសំឡេង ដែលគ្រប់គ្រងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទាំងអស់ ដែលគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក និងលោក ចន ឃើរី (John Kerry) រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកបានលើកឡើងថា បម្រាមរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើកម្មវិធីបរទេសគឺ “ ធ្វើឲ្យខូចភាពស្របច្បាប់របស់ខ្លួន និងជាការបដិសេធទាំងស្រុងចំពោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលខ្លួនអះអាងថា កំពុងអនុវត្តនោះ”។
គណបក្សប្រឆាំងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានា ក៏បានផ្កោលទោសចំពោះបម្រាមនេះដែរ ព្រោះគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់ ហើយលើកឡើងថា បម្រាមនេះរំលោភបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ច្បាប់សារព័ត៌មានក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហាមឃាត់មិនឲ្យមានការចាប់ពិរុទ្ធលើការចេញផ្សាយជាមុនណាមួយទេ។ បម្រាមនេះវាមិនមែនជាបទបញ្ជាលើកទី១របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ។
ក្រសួងព័ត៌មានបញ្ជាមិនឲ្យស្ថានីយវិទ្យុអេហ្វអឹមនានាផ្សាយពីកម្មវិធីរបស់វិទ្យុបរទេសគឺវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក និងអាស៊ីសេរី នៅមួយថ្ងៃមុន និងនៅថ្ងៃបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់កាលពីឆ្នាំមុន។ ក្រសួងក៏បានកាត់ផ្តាច់កម្មវិធីរបស់វិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ (VOD) ស្តីពីភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោតនៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោតមិនឲ្យផ្សព្វផ្សាយផងដែរ។
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីម្សិលមិញ បានស្វាគមន៍សេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រសួងព័ត៌មានក្នុងការដកបម្រាមរបស់ខ្លួនចាប់ពីពេលនេះទៅ។
លោក ចន ស៊ីម៉ុន (John Simmons)អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកបានលើកឡើងថា “ នេះគឺជាការអភិវឌ្ឍវិជ្ជមានមួយដែលដើរស្របតាមតម្រូវការនៃដំណើរការបោះឆ្នោតប្រកបដោយប្រជាធិបតេយ្យ”។ លោកបានបន្តថា “ យើងជំរុញឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធានាពីសេរីភាពសារព័ត៌មានឲ្យបានពេញលេញ រួមទាំងអំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតរហូតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោត និងជំរុញឲ្យចាត់វិធានការផ្សេងៗដែលមានការផ្តល់អនុសាសន៍ពីប្រេសិតពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក ស៊ីម៉ុន បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយថា ស្ថានទូតអាមេរិកមានទំនាក់ទំនងដោយផ្ទាល់យ៉ាងដូចម្តេចជាមួយរដ្ឋាភិបាលអំពីបម្រាមនេះទេចាប់ពីថ្ងៃសុក្រមក។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកគណៈកម្មាធិការសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ក៏បានស្វាគមន៍ការសម្រេចដកបម្រាមនេះរបស់ក្រសួងព័ត៌មានផងដែរ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា “ វិទ្យុដើរតួយ៉ាងសំខាន់បំផុត ព្រោះវាងាយស្រួលដល់ពួកគាត់[អ្នកបោះឆ្នោត]ទទួលបានដំណឹងពីវិទ្យុអេហ្វអឹមនានា ហេតុដូច្នេះខ្ញុំគិតថា នេះគឺជាទង្វើវិជ្ជមានមួយ”។លោកបន្ថែមថា “ ប្រសិនបើបម្រាមនេះនៅតែអនុវត្តនោះ គណបក្សកាន់អំណាច នឹងផ្សាយតែពីព័ត៌មានរបស់ខ្លួន ហើយវានឹងបង្កើតឲ្យមានការសង្ស័យចំពោះព័ត៌មាន ដែលប្រហែលជាព័ត៌មានមិនពិតនោះ”។
លោក គល់ បញ្ញា បានថ្លែងថា “ ស្ថានីយវិទ្យុជាច្រើនគឺលម្អៀងទៅរក [គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា] និងមិនឯករាជ្យឡើយ ហេតុដូច្នេះហើយ [បម្រាមនេះ] នឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ខ្លាំងណាស់។ វាពិតជាប៉ះពាល់ដល់ភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោត”។
លោក ប៉ា ងួនទៀង ប្រធានវិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យក៏យល់ស្របដែរថា “ ប្រសិនបើគ្មានវិទ្យុឯករាជ្យមួយចំនួននេះទេ ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានទាំងអស់ នឹងចេញមកពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់រដ្ឋាភិបាលតែមួយគត់ ហើយវាមានភាពលម្អៀងខ្លាំងណាស់។
លោក ប៉ា ងួនទៀង បានមានប្រសាសន៍ថា ភាពចាំបាច់សម្រាប់ការផ្សព្វផ្សាយដោយឯករាជ្យពីការបោះឆ្នោតពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ចំពោះកង្វល់ដែលត្រូវបានលើកឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតនៅក្នុងឆ្នាំនេះ។ អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតដែលបានត្រួតពិនិត្យបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតបានលើកឡើងថា អ្នកបោះឆ្នោតជាង១លាននាក់ប្រហែលជាគ្មានសិទ្ធិបោះឆ្នោតឡើយ ដោយសារតែកំហុសជាច្រើន ដែលប្រហែលធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតជាតិលើកនេះគ្មានភាពយុត្តិធម៌បំផុតក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ហើយទោះបីជាមានការដកបម្រាមនេះក៏ដោយ ក៏ស្ថានីយវិទ្យុអេហ្វអឹមជាច្រើននៅតែលម្អៀងទៅរកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែរ។លោកបានបន្ថែមទៀតថា “ ទោះបីជាគេដកបម្រាមនេះក្តី តែវានៅតែគ្មានតុល្យភាពដដែល៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង