យោងតាមរបាយការណ៍ដ៏វែងមួយរៀបចំសម្រាប់សភាអាមេរិកស្តីពីទំនាក់ទំនងអាមេរិក-កម្ពុជាឲ្យដឹងថា លទ្ធភាពរបស់ក្រុមប្រទេសផ្តល់ជំនួយដើម្បីដាក់គំនាបកម្ពុជាឲ្យធ្វើការកែទម្រង់ក្នុងផ្នែកមួយចំនួនដូចជាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលកំពុងថយចុះ ដោយសារឥទ្ធិពលដ៏ខ្លាំងរបស់ចិនក្នុងប្រទេសនេះ។
របាយការណ៍ដែលរៀបចំឡើងកាលពីខែមុន ដោយស្ថាប័នស្រាវជ្រាវសភា និងសរសេរដោយលោក ថូម៉ាស លូម (Thomas Lum) អ្នកឯកទេសទទួលបន្ទុកកិច្ចការអាស៊ី លើកឡើងថា កម្ពុជាបានក្លាយជាប្រទេសមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យតិចតួច និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែខ្លាំងឡើងមុនការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនៅក្នុងខែនេះ។
របាយការណ៏មាន១៦ទំព័រនេះក៏បានលើកឡើងពីបរិយាកាសនយោបាយទូទៅជុំវិញទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកដោយសារទំនាក់ទំនងរឹងមាំរបស់ប្រទេសនេះជាមួយប្រទេសចិន។ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតី អាមេរិក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) បានបង្កើត “ តំបន់ស្នូល” ផ្នែកសន្តិសុខ និងសេដ្ឋកិច្ច ដែលភាគច្រើនមើលឃើញជាទូទៅថា ជាការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីតបតនឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិនដែលកាន់តែកើនឡើងនៅក្នុងតំបន់នេះ។
របាយការណ៍នេះឲ្យដឹងថា ប៉ុន្តែបញ្ហានេះមានការលំបាកដោយសារមានជំនួយផ្នែកយោធានិងការវិនិយោគផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចជាច្រើនដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងហូរចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពីប្រទេសចិន។ របាយការណ៍នេះលើកឡើងថា “ ខណៈឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយរបស់ប្រទេសចិនបានកើនឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងនៅតំបន់មេគង្គក្រោម រដ្ឋាភិបាលលោក អូបាម៉ា បានព្យាមយាមលើកស្ទួយទំនាក់ទំនងអាមេរិកជាមួយប្រទេសកម្ពុជា និងបណ្តាប្រទេសផ្សេងទៀតនៅក្នុងតំបន់”។
“ ការប្រកួតប្រជែងសំខាន់មួយសម្រាប់នយោបាយអាមេរិកចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងការរួមបញ្ចូលគ្នានឹងធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពចំពោះកិច្ចប្រឹងប្រែងទាក់ទងនឹងព្រះរាជាណាចក្រនេះអំពីបញ្ហាសំខាន់ៗជាច្រើន ខណៈដែលមានការផ្សព្វផ្សាយពីសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ”។ សេចក្តីរាយការណ៍នេះក៏លើកឡើងដែរថា មានការព្រួយបារម្ភថា តួនាទីដ៏លេចធ្លោកាន់តែកើនឡើងក្នុងជំនួយបរទេស ជំនួយយោធា និងការវិនិយោគផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានធ្លាក់ចុះសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រជាធិបតេយ្យនិងសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសនេះ។
របាយការណ៍នេះលើកឡើងថា “ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សខ្លះ បានរិះគន់អ្នកផ្តល់ជំនួយបរទេសចំពោះការផ្តល់[ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ក្រៅប្រទេស] បើទោះជាមានកង្វះខាតការវិវឌ្ឍរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងការធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវអភិបាលកិច្ច និងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយក៏ដោយ”។
“ ម្យ៉ាងទៀត អ្នកវិភាគជាច្រើនបានវែកញែកថា ជំនួយចិន បានកាត់បន្ថយប្រសិទ្ធភាពនៃអ្នកផ្តល់ជំនួយផ្សេងទៀត ដែលប៉ុនប៉ងដាក់គំនាបប្រទេសកម្ពុជាឲ្យគោរពច្បាប់ ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធមនុស្ស”។
របាយការណ៍នេះសំដៅដល់ជំនួបជាច្រើនលើករវាងលោក ហ៊ុន សែន និងមេដឹកនាំចិន ដែលក្នុងនោះព្រមព្រៀងផ្តល់ជំនួយនិងកញ្ចប់ជំនួយពាណិជ្ជកម្មដូចធម្មតា។ របាយការណ៍នេះឲ្យដឹង ខណៈដែលបង្ហាញថា ជំនួយយោធាអាេមរិកដល់កម្ពុជាក៏បានកើនឡើងដែរនោះថា “ ក្រុងប៉េកាំងបានផ្តល់ប្រាក់កម្ចី រថយន្ត ឧទ្ធមា្ភគចក្រ យន្តហោះ ឯកសណ្ឋាន និងការហ្វឹកហាត់កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ”។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានបដិសេធដែរថា គ្មានឥទ្ធិពលណាមួយពីប្រទេសចិនទេ និងបានកោតសរសើរប្រទេសនេះ ចំពោះការវិនិយោគ និងការផ្តល់ជំនួយសម្រាប់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដែលប្រទេសផ្សេងទៀតមិនផ្តល់ឲ្យ និងចំពោះការមិនផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌របស់ខ្លួន។
លោក សុន ឆ័យ បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា ទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធរបស់រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នជាមួយប្រទេសចិន កំពុងធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាមិនមានអព្យាក្រឹតភាពដូចចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញចំពោះកិច្ចការអន្តរជាតិ។
លោកបានបន្ថែមថា “ ខ្ញុំគិតថា វាជាគ្រោះថ្នាក់”។ លោកបានចង្អុលបង្ហាញថា គឺប្រទេសចិន ដែលជាអ្នកផ្តល់ជំនួយដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជានៅក្នុងអំឡុងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏គ្រោះថ្នាក់របស់កម្ពុជា។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ពេលនេះ ចិនចាប់អារម្មណ៍លើធនធានមនុស្ស ព្រៃឈើ និងវត្ថុធាតុដើមរបស់កម្ពុជា សម្រាប់ឧស្សាហកម្មចិន ប៉ុន្តែយើងមិនឃើញផលប្រយោជន៍សមហេតុផលទេ”។
ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវសភាអាមេរិកនេះ លើកឡើងថា ចិនជាអ្នកផ្តល់ជំនួយបរទេសធំបំផុតរបស់កម្ពុជា និងជាវិនិយោគិនធំបំផុតរបស់ខ្លួន និងបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភអ្នកពីគម្រោងសាងសង់ទំនប់។ ស្ថាប័ននេះលើកឡើងថា “ គម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនី ត្រូវបានផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុមួយផ្នែកធំ និងសាងសង់ដោយធនាគារ ក្រុមហ៊ុន និងកម្មករចិន ដែលជារឿយៗ ជាលក្ខខណ្ឌដែលមិនពេញចិត្តចំពោះកម្ពុជា នេះបើយោងតាមអ្នករិះគន់”។
របាយការណ៍នេះលើកឡើងថា ក៏ដូចជាការរិះគន់ចំពោះផលប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានពីទំនប់នេះ អ្នកសង្ស័យ “ បន្ថែមថា មានតម្លាភាពតិចតួចណាស់អំពីគំនិត ការសាងសង់ និងការវាយតម្លៃផ្នែកបរិស្ថាន ទាក់ទងនឹងគម្រោងទាំងនេះ”។
ស្ថាប័ននេះបន្តថា ទោះជាយ៉ាងណា “ អ្នកគាទ្រទំនប់នេះលើកឡើងថា ចិនកំពុងបំពេញការខ្វះចន្លោះដែលកើតឡើងដោយសារការដកខ្លួនចេញរបស់ធនាគារពិភពលោក និងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងទៀតពីគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅក្នុងតំបន់ដោយសារហេតុផលលទ្ធភាព និងផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន សង្គមនិងនយោបាយ”។
ក្នុងខែមករា គណៈប្រតិភូក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានមកធ្វើទស្សនកិច្ចប្រទេសកម្ពុជា និងបានលើកឡើងអំពីការទទួលក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងថែមទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ គ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងធំៗពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមហ៊ុនអាមេរិក ត្រូវបានប្រកាសនៅឡើយទេ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវ ប៊ុននី