វាគឺជាការប្រែប្រួលសំណាងជាធម្មតាដែលបានធ្វើឲ្យលោក ស៊ុម អាឡាត់ អាចរស់រានមានជីវិតបាន គឺគាត់ត្រូវបានគេរុញចេញទៅម្ខាង ហើយប្រាប់ឲ្យនៅរង់ចាំរថយន្តជើងក្រោយ។
លោក អាឡាត់ អាយុ៦០ឆ្នាំ បាននិយាយរៀបរាប់ប្រាប់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមកាលពីម្សិលមិញថា គាត់គឺជាមនុស្សម្នាក់នៅក្នុងចំណោមមន្ត្រី ទាហាន ប្រជាជនស៊ីវិល និងសិស្ស និស្សិតសម័យ លន់ នល់ ប្រហែល៥០០នាក់ ដែលនាំគ្នាព្យាយាមឡើងទៅលើក្បួនរថយន្តមួយ ដែលដឹកមនុស្សទៅកាន់តំបន់ប្រហារជីវិតទួលពោធិ៍ជ្រៃនៅក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់។ ក៏ប៉ុន្តែ គេបានប្រាប់អ្នកទាំងនោះថា រថយន្តធំៗទាំងនេះដឹកពួកគេទៅជួបអង្គការ ដែលបានប្រាប់ពួកគេថា អង្គការកំពុងតែរង់ចាំទទួលពួកគេដើម្បីបង្រួបបង្រួមអតីតរបបដែលគាំទ្រដោយអាមេរិក ជាមួយរបបខ្មែរក្រហម។
ការអន្ទះសាចង់ធ្វើដំណើរជាមួយសមាជិករដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ បានកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានកិច្ចប្រជុំចំនួនពីរលើករបស់តំបន់ភូមិភាគពាយព្យឈ្មោះ តាសុទ្ធ ប្រហែលពីរសប្តាហ៍ក្រោយពីការដួលរលំក្រុងភ្នំពេញនាថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។
លោក អាឡាត់ នៅតែចងចាំថា “ មនុស្សអន្ទះសាចង់ទៅ”។ មានមនុស្សពពាក់ពពូនគ្នា ខណៈដែលមានមនុស្សចំនួន៥០០នាក់ ព្យាយាមឡើងលើរថយន្តដែលផលិតនៅប្រទេសអូស្ត្រាលី ដែលដឹកជញ្ជូនពួកគេទៅកន្លែងជួបជុំគ្នា។ មានតែរថយន្តប្រហែលពី១០ទៅ១៥គ្រឿងប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ មិនអាចដាក់មនុស្សបានទាំងអស់គ្នានោះទេ។
គាត់បាននិយាយថា “ មនុស្សនាំគ្នារង់ចាំនៅតាមដងផ្លូវ ហើយប្រញាប់ប្រញាល់ឡើងលើឡាន”។ គាត់បានបន្ថែមទៀតថា ឡានមួយគ្រឿងៗអាចដាក់មនុស្សបានប្រហែលពី៥០នាក់ ទៅ ៦០នាក់។
គាត់បាននិយាយប្រាប់បន្ថែមទៀតថា “ អ្វីដែលខ្ញុំបានឃើញ គឺឡាននីមួយៗមានផ្ទុកមនុស្សពេញ ហើយមនុស្សមួយចំនួនទៀតបានព្យាយាមឡើងលើឡានទាំងនោះដែរ ប៉ុន្តែ ក្រោយមកពួកគេត្រូវបានរុញឲ្យចុះមកវិញ។ ខ្ញុំបានឡើងលើឡាន៧ ឬ៨ ដងដែរ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេមិនឲ្យខ្ញុំទៅ ហើយរុញខ្ញុំឲ្យចុះមកវិញ។ គេបានប្រាប់ខ្ញុំឲ្យរង់ចាំឡើងឡានជើងក្រោយ។ ខ្ញុំមិនខ្វល់ថា ឡានមួយណានោះទេ ប៉ុន្តែ រាល់ឡានដែលខ្ញុំព្យាយាមឡើងជិះសុទ្ធតែពេញ”។
នៅពេលដាក់មនុស្សពេញ រថយន្តទាំងនោះចេញដំណើរទៅតំបន់ទួលពោធិ៍ជ្រៃ។
តំបន់ប្រហារជីវិតទួលពោធិ៍ជ្រៃនេះ ត្រូវបានគេបើកសម្លាប់មនុស្សម្តងបើក ម្តងបិទ ចាប់ពីចុងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៧ អំឡុងពេលនោះ ទាហាន និងជនស៊ីវិលពីសម័យ លន់ នល់ ត្រូវបានគេសម្លាប់អស់យ៉ាងច្រើននាក់ នេះបើយោងតាមដីកាចោទប្រកាន់នៅក្នុងសំណុំរឿងបច្ចុប្បន្ន ដែលគេស្គាល់ថា សំណុំរឿង០០២។
ដោយមិនដឹងថា តើគាត់រៀបនឹងឡើងរថយន្ត ហើយវិះតែនឹងគេយកទៅសម្លាប់បែបណានោះ លោក អាឡាត់ បានរង់ចាំជាមួយមនុស្សប្រហែល៦០នាក់ផ្សេងទៀត អស់រយៈពេលប្រហែល២ម៉ោង។ គាត់បាននិយាយថា “ ក្រោយមក ខ្ញុំក៏បានវិលត្រឡប់ទៅភូមិរបស់ខ្ញុំវិញ ដើម្បីជួបជាមួយក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្ញុំ”។
លោក អាឡាត់ បាននិយាយប្រាប់លោក វិកទ័រ កូប៉េ (Victor Koppe) មេធាវីរបស់ជនជាប់ចោទ នួន ជា នៅក្នុងតុលាការកាលពីម្សិលមិញថា បីថ្ងៃក្រោយមក មនុស្សពីរនាក់ បានទៅជួបគាត់ ហើយបានប្រាប់គាត់ស្ងាត់ៗថា មនុស្សជាច្រើនរយនាក់ក្នុងចំណោមមនុស្សជាច្រើនទៀត ត្រូវបានដឹកតាមឡានទៅតំបន់សម្លាប់នេះ។ មនុស្សទាំងពីរនាក់នោះក៏បានប្រាប់គាត់ផងដែរថា រូបគាត់ត្រូវបានគេតាមដាន ពីព្រោះគេផ្តោតទៅលើរូបគាត់ ដោយសារតែគាត់ជាទាហាន លន់ នល់។
បុរសរូបនេះបាននិយាយរៀបរាប់ថា “ ខ្ញុំបានជួបមនុស្សទាំងពីរនាក់នេះ ហើយបានប្រាប់ខ្ញុំថា ពួកគេបានរត់ចេញពីតំបន់ទួលពោធិ៍ជ្រៃ។ ពួកគេបានខ្សឹបប្រាប់ខ្ញុំខ្លីៗអំពីរឿងនោះ ហើយបាននិយាយអំពីការសម្លាប់នៅទីនោះ ហើយ… ពីរសប្តាហ៍ក្រោយមកទៀតពួកគេត្រូវបានដេញចាប់ យកទៅសម្លាប់ចោលតែម្តង”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ហួង កុកទៀន