លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលបានភៀសខ្លួនពីប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០០៩មុនពេលត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសកំបាំងមុខដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល១១ឆ្នាំនោះ បានសន្យាកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ថា លោកនឹងវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញមុនការបោះឆ្នោតជាតិ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដាខាងមុខនេះ។
មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះធ្លាប់បានអះអាងថា ខ្លួននឹងវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ តែនៅពេលណាមានការលើកលែងបទចោទប្រកាន់លើរូបលោក ដែលរួមមានទាំងបទញុះញង់ បំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈ និងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត និងពេលមានការអនុញ្ញាតឲ្យលោកចូលរួមដោយសេរីក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះប៉ុណ្ណោះ។
លោក សម រង្ស៊ី បានប្រកាសតាមរយៈវីដេអូមួយដែលត្រូវបានបង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា “ ខ្ញុំមានកិត្តិយស និងក្ដីសោមនស្សរីករាយសូមជូនដំណឹងប្រាប់ជនរួមជាតិកម្ពុជាជាទីនឹករលឹកថា ខ្ញុំនឹងត្រឡប់ទៅប្រទេសកម្ពុជាវិញ។ ខ្ញុំនឹងទៅដល់មាតុភូមិវិញមុនការបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣”។
អង្គុយនៅទល់មុខទង់ជាតិកម្ពុជាក្បែរទង់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី មិនបានប្រាប់ពីមូលហេតុដែលធ្វើឲ្យលោកហ៊ានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញទេ។ លោក សម រង្ស៊ី មានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំហ៊ានបូជាជីវិតរបស់ខ្ញុំដើម្បីបុព្វហេតុជាតិ។ ខ្ញុំហ៊ានស្លាប់ដើម្បីសង្គ្រោះជាតិពីការបំផ្លិចបំផ្លាញ”។
នៅពេលទាក់ទងបានកាលពីម្សិលមិញ លោក សម រង្ស៊ី បានបដិសេធមិនផ្ដល់សេចក្ដីលម្អិតបន្ថែមថា តើលោកនឹងវិលត្រឡប់មកវិញនៅពេលណាឲ្យពិតប្រាកដ ថាតើលោកនឹងចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជាដោយវិធីណា ឬថាតើលោកបានឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយជាមួយរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីការវិលត្រឡប់មកវិញនេះឬយ៉ាងណាទេ។
អាជ្ញាធរនៅក្នុងជួរកងកម្លាំងនគរបាលកម្ពុជាបានឲ្យដឹងកាលពីម្សិលមិញថា ប្រសិនបើលោក សម រង្ស៊ី វិលត្រឡប់មកវិញ ពួកគេមានភារកិច្ចអនុវត្តសេចក្ដីសម្រេចមុនៗរបស់តុលាការ នោះគឺការបញ្ជូនរូបលោកចូលពន្ធនាគារ។
លោក គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យនគរបាលជាតិ បានមានប្រសាសន៍ថា “ និយាយជាទូទៅ នៅពេលឧក្រិដ្ឋជនឈានជើងចូលក្នុងប្រទេស ពួកគេត្រូវតែអនុវត្តទោសតាមសេចក្ដីបង្គាប់របស់តុលាការ។ ខ្ញុំគឺជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់ ដូច្នេះខ្ញុំមិនអាចនិយាយអ្វីឲ្យលើសនេះទេ”។
ឧត្ដមសេនីយ៍ឯក ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំ ពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ បានឲ្យដឹងថា លោក សម រង្ស៊ី នឹងទទួលទោសតាមច្បាប់ដែលបានកំណត់ឲ្យលោកជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំមិនអាចនិយាយចំៗទេ ប៉ុន្តែអ្នកត្រូវយល់ថា ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ ហើយរាល់អនុក្រឹត្យ ឬច្បាប់គឺនៅតែស្ថិតនៅជាធរមាន”។
ដើមឡើយលោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេលពីរឆ្នាំ កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១០ពីបទជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការដកបង្គោលព្រំដែននៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនវៀតណាម។ ក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១០ លោកត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល១០ឆ្នាំបន្ថែមទៀតពីបទក្លែងបន្លំឯកសារ និងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតពាក់ព័ន្ធនឹងផែនទីដែលលោកបានបង្ហោះតាមព្រព័ន្ធអ៊ីនធើណិត ដើម្បី គាំទ្រអំណះអំណាងរបស់លោកដែលថា វៀតណាមបានទន្ទ្រានចូលទឹកដីកម្ពុជា។ ក្រោយមក ទោសជាប់ពន្ធនាគារសរុបរបស់លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានសាលាឧទ្ធរណ៍បន្ថយមកនៅត្រឹមរយៈពេល១១ឆ្នាំ។
ខណៈលោក សម រង្ស៊ី នៅតែបន្តប្រកាន់ជំហរចាស់របស់លោកថា បទចោទប្រកាន់លើរូបលោកមានហេតុផលនយោបាយនោះ លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គឺ “ មិនប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី ទាល់តែសោះ”។
លោក ផៃ ស៊ីផាន បានមានប្រសាសន៍ថា “ ដូចដែលសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើងក្នុងវេទិកាសាធារណៈរួចមកហើយថា លោក សម រង្ស៊ី ខ្លួនឯងបានសម្រេចចិត្តចាកចេញដោយស្ម័គ្រចិត្ត ហើយមានតែគាត់ប៉ុណ្ណោះទើបអាចសម្រេចចិត្តថា តើត្រូវវិលត្រឡប់មកវិញឬអត់”។
លោកបានបន្ថែមថា “ រដ្ឋាភិបាលមិនប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី សោះឡើយ។ ប៉ុន្តែកាតព្វកិច្ចរបស់លោក សម រង្ស៊ី [ ក្នុងការអនុវត្តទោសជាប់ពន្ធនាគាររបស់ខ្លួន] គឺជារឿងមួយផ្សេងទៀត មិនពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋាភិបាលទេ”។
នេះមិនមែនជាលើកទី១ទេដែលលោក សម រង្ស៊ី បានសន្យាថានឹងវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ បន្ទាប់ពីត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសក្រោមបទចោទប្រកាន់ដែលលោកអះអាងថា មានការលូកដៃពីលោក ហ៊ុន សែន។
លោក សម រង្ស៊ី ក៏បានសម្រេចចិត្តចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជាអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ ក្នុងឆ្នាំ២០០៥ ប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទបរិហារកេរ្ដិ៍លោក ហ៊ុន សែន និងអតីតប្រធានរដ្ឋសភាជាតិ និងគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច គឺព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្ដម រណឫទ្ធិ។
ក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០០៥ គឺបន្ទាប់ពីបាននិរទេសខ្លួនដោយខ្លួនឯងអស់រយៈពេលរាប់ខែ លោក សម រង្ស៊ី បានសន្យាវិលត្រឡប់មកមាតុប្រទេសវិញ “ ក្នុងពេលឆាប់ៗ”។ នៅខែធ្នូក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ លោកត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសកំបាំងមុខដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល១៨ខែពីបទបរិហារកេរ្ដិ៍។ រយៈពេលបីខែក្រោយមក លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវព្រះមហាក្សត្រ នរោត្ដម សីហមុនី ព្រះរាជទានលើកលែងទោសបន្ទាប់ពីលោកបានសរសេរលិខិតសុំទោសជាសាធារណៈជូនចំពោះលោក ហ៊ុន សែន ផង និងព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ផង។
ទោះបីជាមានការអំពាវនាវជាច្រើនពីម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលអនុញ្ញាតឲ្យលោក សម រង្ស៊ី វិលមកចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតនាខែកក្កដាក៏ដោយ ក៏ការអំពាវនាវនេះមិនបានទទួលផ្លែផ្កាមុនការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនេះឡើយ។ នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១២ លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានរាប់បញ្ចូលការវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី ទៅក្នុងបញ្ជីអនុសាសន៍ស្ដីពីការធ្វើកំណែទម្រង់ដែលចាំបាច់សម្រាប់ការធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតមានលក្ខណៈសេរី និងយុត្តិធម៌។ ការអំពាវនាវស្រដៀងគ្នានេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប។
នៅក្នុងខែមិថុនា លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានរារាំងមិនឲ្យចូលក្នុងប្រទេសថៃ ដែលការសម្រេចនេះត្រូវក្រសួងការបរទេសថៃអះអាងថា ធ្វើឡើងដើម្បីទប់ស្កាត់លោក សម រង្ស៊ី ពីការ “ ប្រើសកម្មភាពនយោបាយដើម្បីប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា”។ លោក សម រង្ស៊ី បានអះអាងថា ការរារាំងលោកមិនឲ្យចូលក្នុងប្រទេសថៃនេះ ធ្វើឡើងតាមសំណើរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ដែលបានច្រានចោលការអះអាងនេះជាសាធារណៈ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ខាលីល ថេយើ (Carlyle Thayer) អ្នកជំនាញផ្នែកតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅសាលាបណ្ឌិត្យសភាកងកម្លាំងការពារជាតិអូស្ត្រាលី (Australian Force Academy) បានលើកឡើងថា លោក សម រង្ស៊ី នឹងមិនជួបបញ្ហាអ្វីទេ ប្រសិនបើលោកព្យាយាមចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ប៉ុន្តែការប្រកាសរបស់លោកនេះ គឺទំនងជាការប៉ុនប៉ងមួយទៀតក្នុងការបង្កើនសម្ពាធអន្តរជាតិលើលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីឲ្យលោកបានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ប្រសិនបើគាត់ [ លោក សម រង្ស៊ី ] ចង់វិលត្រឡប់មកមាតុប្រទេសវិញ លោកអាចធ្វើបាន។ លោកគ្រាន់តែឡើងយន្តហោះ ហើយចូលមកក្នុងទឹកដីកម្ពុជា គឺជាការស្រេច។ វាជាឆាកល្ខោននយោបាយដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីដកចេញនូវឧបសគ្គដែលរារាំងរូបលោកមិនឲ្យវិលត្រឡប់មកវិញ។ គាត់ [ បានប្រកាសបែបនេះ] ដើម្បី ឲ្យបានដឹងថា តើមានការដាក់សម្ពាធបែបណាខ្លះលើលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីឲ្យលោកអនុញ្ញាតឲ្យលោក សម រង្ស៊ី វិលត្រឡប់មកវិញ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ភួន ច័ន្ទសេរីវុធ