ដោយមានការរិះគន់កាន់តែខ្លាំងឡើងដែលថា ការបោះឆ្នោតជាតិនាថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា មិនស្របតាមបទដ្ឋានមូលដ្ឋានសម្រាប់ការបោះឆ្នោតប្រកបដោយប្រជាធិបតេយ្យនោះ លោក ហោ ណាំហុង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសបានលើកឡើងកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ថា ការសម្រេចចិត្តរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការលើកលែងទោសលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងធានាថា មានការបោះឆ្នោតដោយយុត្តិធម៌។
ប៉ុន្តែដោយមានប្រតិកម្មចំពោះការលើកលែងទោសនេះ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក និងអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតក្នុងស្រុកលើកឡើងថា ការវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី តែមួយមិនអាចធានាពីការបោះឆ្នោតដោយយុត្តិធម៌បានឡើយ ដោយសារតែក្តីព្រួយបារម្ភដែលកំពុងតែកើតមានដូចជា បញ្ហានៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត និងការមិនទទួលបានភាពស្មើគ្នានៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។
អ្នកវិភាគមួយចំនួនក៏បានលើកឡើងដែរថា ការសម្រេចចិត្តរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការឲ្យលោក សម រង្ស៊ី រួចពីបទល្មើសរបស់គាត់បង្ហាញឲ្យឃើញពីសិទ្ធិអំណាចយ៉ាងខ្លាំងរបស់លោកចំពោះប្រព័ន្ធតុលាការ និងបង្ហាញឲ្យឃើញពីចរិតនយោបាយក្នុងការផ្តន្ទាទោសមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងតាំងពីដំបូង។
បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំនៅក្រសួងការបរទេសជាមួយ លោក ចេហ្វ ដាយហ្គល (Jeff Daigle) ភារធារីស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ហោ ណាំហុង បានមានប្រសាសន៍ថា សំណើរបស់លោក ហ៊ុន សែន សុំលើកលែងទោសប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនមែនទទួលរងឥទ្ធិពលពីការអំពាវនាវរបស់ម្ចាស់ជំនួយបរទេស ដែលស្នើឲ្យមានការវិលត្រឡប់មកវិញរបស់លោក សម រង្ស៊ី នោះទេ។
លោក ហោ ណាំហុង បានថ្លែងថា “ គោលនយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឬក៏គោលនយោបាយរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺព្យាយាមដើម្បីបង្កើតឯកភាព និងការផ្សះផ្សាគ្នា ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបឥឡូវនេះមានការលើកលែងទោសចំពោះឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី ដើម្បីឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ និងដើម្បី [ពង្រឹង] ប្រជាធិបតេយ្យ”។ លោកបានបន្ថែមថា “ នេះមិនមែនជាលើកទី១ទេ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានស្នើថ្វាយព្រះមហាក្សត្រព្រះរាជទានលើកលែងទោសលោក សម រង្ស៊ី”។
លោក សម រង្ស៊ី បានទទួលព្រះរាជទានលើកលែងទោសកាលពីលើកមុន ដោយសារតែមានការស្នើពីលោក ហ៊ុន សែន កាលពីឆ្នាំ២០០៦ បន្ទាប់ពីលោកបានទៅរស់នៅក្រៅប្រទេសអស់រយៈជាងមួយឆ្នាំ ដើម្បីគេចវេះពីការផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល១៨ខែ ពីបទបរិហាកេរ្តិ៍ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលលោកចោទថា បានទទួលសំណូកដើម្បីចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ លោកក៏បានចោទប្រកាន់លោក ហ៊ុន សែន ថា ស្ថិតនៅពីក្រោយការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ដែលសម្លាប់មនុស្សអស់ជាង១០នាក់ នៅក្នុងបាតុកម្មមួយរបស់គណបក្សប្រឆាំងផងដែរ។
លោក សម រង្ស៊ី បានសរសេរលិខិតសូមអភ័យទោសជាសាធារណជូនលោក ហ៊ុន សែន មុនពេលលោកបានទទួលព្រះរាជទានលើកលែងទោសកាលពីលើកមុន ប៉ុន្តែពេលនេះ មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះមិនបានធ្វើដូច្នោះឡើយ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យបានលើកឡើងថា “ វាហាក់បីដូចជាគ្មានការសរសេរលិខិតសូមអភ័យទោសពី លោក សម រង្ស៊ី ឡើយ”។ លោកបានបន្ថែមថា “ ខ្ញុំគិតថា ចំពោះគណបក្សប្រឆាំងនឹងចំពោះលោក សម រង្ស៊ី ផ្ទាល់ពួកគេគួរតែគិតថា នេះគឺជាជ័យជម្នះដ៏ធំ។ ហើយវានឹងធ្វើឲ្យលោក សម រង្ស៊ី មានសិទ្ធិស្របច្បាប់ដើម្បីលើកឡើងអំពីជ័យជម្នះរបស់ខ្លួន ហើយលើកឡើងថា លោកមិនអាចចុះចាញ់បានឡើយ”។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មការអព្យាក្រឹត និងមិនលម្អៀងដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថា ការប្រកាសកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា របស់លោក សម រង្ស៊ី ដែលត្រូវបានបង្ហោះជាខ្សែវីដេអូតាមទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកដែលថា លោកនឹងវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញមុនការបោះឆ្នោត ដោយមិនគិតពីទោសរបស់លោកនោះ បានបង្ខំឲ្យលោក ហ៊ុន សែន សម្រេចចិត្តរវាងការលើកលែងទោសឲ្យលោក សម រង្ស៊ី និងការចោទលោក សម រង្ស៊ី ក្នុងរឿងក្តីនេះ។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា បានថ្លែងថា “ ប្រសិនបើលោក សម រង្ស៊ី វិលត្រឡប់មកវិញ ហើយប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលចាប់លោកដាក់ពន្ធនាគារ ការធ្វើបាតុកម្មមួយនឹងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដើម្បីគាំទ្រឲ្យមានការលើកលែងទោសចំពោះលោក សម រង្ស៊ី ហើយចលនានេះនឹងរីកកាន់តែធំឡើងៗ។ ហេតុដូច្នេះហើយ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែសម្រេចចិត្តថា តើខ្លួនគួរធ្វើដូចម្តេច?”។ លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា ការប្រកាសរបស់លោក សម រង្ស៊ី នៅពេលនេះគឺវាបានធ្វើឲ្យលោក ហ៊ុន សែន រងសម្ពាធយ៉ាងខ្លាំង។ លោកបានបន្ថែមថា “ យើងអាចឃើញលទ្ធផលដែលកើតចេញពីការលេងល្បែងនយោបាយ។ ហើយចុងបញ្ចប់នៃល្បែងនេះគឺថា លោក សម រង្ស៊ី អាចវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញនៅពេលនេះ”។
យោងតាមលោក ធន សារ៉ាយ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សានាយកនៃគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែលបានឲ្យដឹងថា ដោយមិនគិតពីមូលហេតុដែលលោក ហ៊ុន សែន ស្នើឲ្យព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះរាជទានលើកលែងទោសលោក សម រង្ស៊ី បានវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញនោះទេ ការសម្រេចចិត្តរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានបង្ហាញឲ្យឃើញថា ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជាគឺស្ថិតក្រោមបង្គាប់របស់រដ្ឋាភិបាល។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “ យើងឃើញហើយថា យើងគ្មានតុលាការឯករាជ្យចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតមកដល់ពេលនេះ ហើយយើងបានដោះស្រាយជម្លោះនយោបាយតាមវិធីសាស្ត្របែបនេះកាលពីអតីតកាល”។លោកបានបន្តថា “ យើងមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះនយោបាយតាមរយៈការគោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការទេ ពីព្រោះតុលាការគ្មានភាពឯករាជគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើការសម្រេចចិត្តប្រកបដោយយុត្តិធម៌សម្រាប់ភាគីពាក់ព័ន្ធឡើយ”។
មុនពេលត្រូវបានព្រះរាជទានលើកលែងទោសកាលពីថ្ងៃសុក្រ លោក សម រង្ស៊ី ប្រឈមនឹងការជាប់ពន្ធនាគារយ៉ាងតិច១១ឆ្នាំ ពីបទចោទប្រកាន់មួយចំនួនរួមមានការបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈចំពោះការដកបង្គោលតម្រុយព្រំដែន តាមបណ្តោយព្រំដែនវៀតណាម ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត ដោយបានបង្ហោះផែនទីតាមអ៊ីនធើណិត ដើម្បីគាំទ្រការអះអាងដែលថា ប្រទេសវៀតណាមបានឈ្លានពានចូលទឹកដីប្រទេសកម្ពុជា និងការបរិហាកេរ្តិ៍លោក ហោ ណាំហុង ចំពោះការចោទប្រកាន់ថា លោកធ្លាប់គ្រប់គ្រងកន្លែងកែប្រែរបស់ខ្មែរក្រហម។
លោក សុក សំអឿន នាយកប្រតិបត្តិក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា ជាអង្គការផ្តល់ជំនួយផ្នែកច្បាប់ក៏បានយល់ស្របដែរថា ព្រះរាជទានលើកលែងទោសនេះ គឺបង្ហាញឲ្យឃើញពីដំណោះស្រាយដែលអាចទៅរួចតែមួយគត់ សម្រាប់ការសម្រេចចិត្តពាក់ព័ន្ធទៅនឹងនយោបាយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ បញ្ហា [ក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយតាមរយៈតុលាការ] គឺថា រឿងក្តីដំបូង [ប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី] គឺជារឿងនយោបាយ។ វាដោយសារតែការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ ដែលធ្វើឲ្យសាធារណជនសង្ស័យអំពីឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការកម្ពុជា”។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា ការអនុញ្ញាតឲ្យមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ គឺជាជំហានដំបូងតែមួយគត់ឆ្ពោះទៅរកការសម្រេចចិត្តដ៏មានសារៈសំខាន់ ដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យលោកចូលរួមប្រកួតប្រជែងជាបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ដែលអនុញ្ញាតឲ្យលោក [សម រង្ស៊ី] ចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជាបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រ ដើម្បីបង្កើនភាពយុត្តិធម៌ក្នុងការប្រកួតប្រជែង”។ លោកបានបន្ថែមថា បើគ្មានការចូលរួមពីលោក សម រង្ស៊ី នោះទេ ឧបសគ្គដែលមានជាយូរមកហើយនៅតែបន្តធ្វើឲ្យខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះនៃការបោះឆ្នោតនាថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ដែល ខុមហ្វ្រែលបានលើកឡើងថា នឹងក្លាយជាការបោះឆ្នោតដែលគ្មានភាពយុត្តិធម៌ខ្លាំងជាងគេក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំមកនេះ។
លោកបានថ្លែងថា “ នៅមានបញ្ហាជាច្រើនទៀតដែលត្រូវធ្វើឲ្យមានភាពប្រសើរឡើង រួមមានការទទួលបានភាពស្មើគ្នានៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ការប្រើធនធានរបស់រដ្ឋខុសគោលដៅ សមាសភាព និងការអនុវត្តរបស់គណៈកម្មាការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត និងអព្យាក្រឹតភាពនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ នៅក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត”។
កាលពីថ្ងៃសុក្រ ក្រសួងការបទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលខិតខំព្យាយាម ដើម្បីធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ឆ្ពោះទៅរកកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យ បានធ្វើឲ្យមានការលើកលែងទោសលោក សម រង្ស៊ីប៉ុន្តែនៅតែជំរុញឲ្យមានភាពប្រសើរឡើងចំពោះដំណើរការបោះឆ្នោត។
លោកស្រី ចេន ផ្សាគី (Jen Psaki) អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទកាសែតក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនថា “ នៅពេលការវិលត្រឡប់ដោយសុវត្ថិភាពរបស់លោក [លោក សម រង្ស៊ី] គឺជាការបោះជំហានដ៏សំខាន់ឆ្ពោះទៅរកទិសដៅត្រឹមត្រូវនោះ យើងនៅតែជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបន្តការអនុវត្តតាមអនុសាសន៍របស់ប្រេសិតពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាដែលផ្ដោតលើការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នោះ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង