បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រមកពីគណបក្សនយោបាយធំៗចំនួនពីររបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានប្រឈមមុខដាក់គ្នាកាលពីម្សិលមិញ នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ ដែលត្រូវបានធ្វើឡើងជាលើកដំបូង អំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិនាថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា។
កិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះដែលលោក កឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងលោក សុខ ឥសាន សមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានឆ្លើយសំណួររបស់អ្នកចូលរួម ដែលជាអ្នកបោះឆ្នោតប្រមាណ២០០នាក់ ត្រូវបានថតទុកកាលពីព្រឹកម្សិលមិញ ហើយគ្រោងនឹងចាក់ផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ជាតិនៅចុងសប្តាហ៍នេះ។
លោក ហួត រីកចំរើន ប្រធានគណបក្សអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច ក៏បានចូលរួមជាមួយ លោក កឹម សុខា និង លោក ឥសាន ដែរ នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះ។ កិច្ចពិភាក្សាដេញដោលមួយផ្សេងទៀតត្រូវបានធ្វើឡើងកាលពីរសៀលម្សិលមិញ ជាមួយនឹងតំណាងរបស់គណបក្សហ្វ៊ិនស៊ិនប៉ិច តំណាងរបស់គណបក្សសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ និងតំណាងរបស់គណបក្សខ្មែរឈប់ក្រ។
អំឡុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនោះ លោក កឹម សុខា និងលោក ឥសាន ដែលស្ថិតក្នុងឯកសណ្ឋានពណ៌ខៀវចាស់មានពាក់ក្រវាត់ក និងពាក់វ៉ែនតាពណ៌មាស សម្រាប់ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានឆ្លើយនឹងសំណួរថា តើគណបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតនឹងដោះស្រាយបញ្ហាអំពើពុករលួយ អន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ យុវជនគ្មានការងារធ្វើ ការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស បំណុលជាតិដែលកាន់តែកើនឡើង និងវិសមភាពផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងដូចម្តេច។
នៅពេលសួរថា តើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងអាណត្តិទី៥របស់ខ្លួននឹងដោះស្រាយអំពើពុករលួយយ៉ាងដូចម្តេច លោក ឥសាន បានថ្លែងថា បញ្ហាអំពើពុករលួយត្រូវបានអ្នកនយោបាយគណបក្សប្រឆាំងបំផ្លើស ប៉ុន្តែ ទោះជាយ៉ាងណា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្រចំនួនបី ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបញ្ហាជាច្រើនដែលរដ្ឋាភិបាលកំពុងជួបប្រទះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយដើម្បីទប់ស្កាត់ និងកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយ ដោយពឹងផ្អែកទៅលើវិធានការស្នូលចំនួនបីមានដូចជា ទី១គឺការអប់រំ និងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន។ ទី២ គឺការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ និងទី៣គឺចាប់បុគ្គលប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយបញ្ជូនទៅតុលាការដើម្បីផ្តន្ទាទោស”។
លោក ឥសាន បេក្ខជនឈរឈ្មោះជាតំណាងរាស្ត្រនៅខេត្តព្រៃវែងបានបន្ថែមថា ជំនួយអន្តរជាតិ និងកម្ចីដែលមានចំនួនច្រើនគឺជាភ័ស្តុតាងបង្ហាញថា សហគមន៍អន្តរជាតិមានការជឿជាក់លើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាមានបញ្ហាធ្ងន់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយដូចដែលអ្នកនយោបាយមួយចំនួនបាននិយាយនោះ សមិទ្ធផលដែលមានពីមុនៗមកនឹងមិនកើតឡើងឡើយ”។ លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា នៅពេលប្រទេសជាច្រើនលើពិភពលោកជួបបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច អំឡុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ប្រទេសកម្ពុជានៅតែអាចរក្សាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនបាន។
លោកថ្លែងថា “ នៅពេលសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកធ្លាក់ចុះ សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជានៅតែមានកំណើន០.០១ភាគរយ ខណៈប្រទេសផ្សេងៗទៀតបានធ្លាក់ក្រោមសូន្យ”។ លោកបានបន្ថែមថា កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ គឺខ្ពស់ជាង៧ភាគរយ។
ជាការឆ្លើយតប លោក កឹម សុខា បានគូសបញ្ជាក់ថា វាមិនមែនគ្រាន់តែអ្នកនយោបាយមកគណបក្សប្រឆាំងនោះទេ ប៉ុន្តែ ម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងសាធារណជនទូទៅ ក៏សុទ្ធតែបានលើកឡើងពីបញ្ហាអំពើពុករលួយថា ជាឧបសគ្គដ៏ចម្បងចំពោះការអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជាដែរ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “ យើងទាមទារឲ្យមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់កំពូលៗប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួនដោយបើកចំហ គឺមិនមែនគ្រាន់តែដាក់ក្នុងស្រោមសំបុត្រនោះទេ”។លោកបន្តថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង អំពើពុករលួយសព្វថ្ងៃ គឺគ្មានប្រយោជន៍អ្វីឡើយ ប្រសិនបើគ្មានការកាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងអ្នកមានអំណាចក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលឲ្យដាច់ចេញពីគ្នាទេនោះ។
លោកបានបន្ថែមថា “ យើងត្រូវតែមានអង្គភាពឯករាជ្យមួយ ដែលអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ហើយអង្គភាពនេះត្រូវតែធ្វើការឲ្យស្របជាមួយនឹងតុលាការឯករាជ្យ។ប្រសិនបើតុលារការមិនឯករាជ្យ អ៊ីចឹងបន្ទាប់ពីយើងបង្ហាញមុខអ្នកប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយតុលាការនឹងមានការភ័យខ្លាចចំពោះនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងមេដឹកនាំផ្សេងៗទៀត”។
ពាក់ព័ន្ធនឹងអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ ជាពិសេសជនអន្តោប្រវេសន៍មកពីប្រទេសវៀតណាម លោក កឹម សុខា បានលើកឡើងថា ដោយអនុវត្តច្បាប់សញ្ជាតិ និងអន្តោប្រវេសន៍ដែលមានស្រាប់ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងអាចសង្គ្រោះជាតិពី “ ការឈ្លានពានរបស់បរទេស”។
លោក កឹម សុខា បានថ្លែងថា “ ការឈ្លានពានរបស់បរទេស ឥឡូវនេះបានផ្លាស់ប្តូរវិធីសាស្រ្តថ្មីរបស់ខ្លួនហើយ ដោយផ្លាស់ប្តូរពីការបញ្ជូនកងទ័ពទៅជាបញ្ជូនមនុស្សតាមអំពើចិត្តវិញ ហើយដណ្តើមយកដីធ្លីពីយើង”។ លោកបានបន្តថា “ រយៈពេល២០ ទៅ៣០ឆ្នាំនេះ គេឃើញមានជនអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមជាច្រើននាំគ្នាចូលមកប្រទេសកម្ពុជា ហើយយើងមិនដែលឃើញរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ដោយបញ្ជូនជនជាតិវៀតណាមណាមួយត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមវិញ ឬក៏បញ្ជូនពួកគេទៅតុលាការដើម្បីផ្តន្ទាទោសឡើយ”។
ជាការឆ្លើយតប លោក ឥសាន បានលើកឡើងថា រដា្ឋភិបាលដែលដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន បានអនុវត្តគោលនយោបាយនៃការចេញអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណត្រឹមត្រូវ និងឯកសារស្របច្បាប់ផ្សេងៗទៀតឲ្យជនបរទេស ដែលធ្វើអន្តោប្រវេសន៍មកកាន់ ឬក៏មករស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក ឥសាន បានចង្អុលបង្ហាញពីបញ្ហាព្រំដែនដ៏សំខាន់របស់ប្រទេសកម្ពុជា ជាមួយនឹងប្រទេសថៃ ដែលបានលើកឡើងពីសមិទ្ធផលដ៏សំខាន់មួយក្នុងចំណោមសមិទ្ធផលផ្សេងៗទៀតរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថា បានទប់ស្កាត់សង្គ្រាមមិនឲ្យផ្ទុះឡើងនៅតាមព្រំដែនថៃ កាលពីឆ្នាំ២០០៨ ហើយបានធ្វើឲ្យមានសមាហរណកម្មទឹកដីនៅជំុវិញបរិវេណប្រាសាទព្រះវិហារដែលបានចុះក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការយូណេស្កូជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោក ។
លោកបានកោតសរសើរចំពោះការឆ្លើយតបយ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះគ្រោះធម្មជាតិ អំឡុងអាណត្តិចុងក្រោយរបស់ខ្លួនផងដែរ។ លោកថ្លែងថា “ រដ្ឋាភិបាលរបស់យើងមានភាពសកម្មខ្លាំងណាស់ក្នុងការឆ្លើយតបចំពោះគ្រោះធម្មជាតិមាន ទឹកជំនន់ គ្រោះរាំងស្ងួត បានយ៉ាងទាន់ពេលវេលាបំផុត”។
នៅពេលត្រូវបានសួរដោយនិស្សិតសកលវិទ្យាល័យម្នាក់ថា តើបេក្ខជនឈរជាតំណាងរាស្ត្រមានគម្រោងដោះស្រាយបញ្ហារំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សដែលកំពុងតែកើតមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងដូចម្តេច នៅពេលនោះលោក ឥសាន បានបដិសេធថា មិនមានអំពើបែបនេះកើតឡើងទេ។ លោកថ្លែងថា “ ចូរយល់ថា នេះគ្រាន់តែជាគំនិតរបស់គេប៉ុណ្ណោះ ហើយវាមិនអាចចាត់ទុកថា ជាការពិតទាំងស្រុងទេ។ សម្រាប់គណបក្សប្រជាជន គឺបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស និងថែមទាំងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដែលបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់យើងទៀតផង”។
លោក ឥសាន បានថ្លែងថា អត្រាភាពក្រីក្រដែលមាន១០០ភាគរយ នៅពេលសមាជិករបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានគ្រប់គ្រងប្រទេស បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបខ្មែរក្រហម កាលពីឆ្នាំ១៩៧៩ គឺមានត្រឹមតែប្រហែល២០ភាគរយប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ ហើយបានសន្យាថា នឹងបន្តកាត់បន្ថយក្នុងមួយឆ្នាំ១ភាគរយ ប្រសិនបើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាប់ឆ្នោតដឹកនាំប្រទេសម្តងទៀតនោះ។
ការរិះគន់ដ៏ខ្លាំងក្លាបំផុតរបស់លោក កឹម សុខា លើគណបក្សកាន់អំណាចបានកើតឡើង បន្ទាប់ពីអ្នកចូលរួម ដែលត្រូវបានជ្រើសរើស ដោយគណបក្សនីមួយៗបានសួរថា តើបេក្ខជនឈរឈ្មោះជាតំណាងរាស្ត្របានទទួលស្គាល់អំពើយង់ឃ្នង ព្រៃផ្សៃដែលខ្មែរក្រហមបានប្រព្រឹត្តឡើងដែរឬទេ។
លោក សុខា ថ្លែងថា “ គណបក្សខ្ញុំនឹងតស៊ូបញ្ចប់អំណាចផ្តាច់ការ អំណាចប៉ុល ពត និងអំណាចជនផ្តាច់ការផ្សេងទៀតដែលមានឫសគល់ពី ប៉ុល ពតនិងខ្មែរក្រហម ពោលគឺជនកុម្មុយនីស្តដែលបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយចាស់របស់ខ្មែរក្រហមតាមរយៈសកម្មភាពថ្មី”។
លោកថ្លែងថា “ នៅរបបខ្មែរក្រហម ពួកគេបានជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋចេញ [ពីទីក្រុង] ហើយឥឡូវនេះពួកគេបានជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋ ចេញពីសហគមន៍បឹងកក់ បន្ទាប់មកពីសហគមន៍បុរីកីឡា និងនៅខេត្តផ្សេងៗទៀតដោយបានប្រើគោលនយោបាយចាស់”។
លោកស្រី ឡូរ៉ា ថនតុន (Laura Thornton) នាយិកាវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា មានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបានរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះជាមួយជំនួយអភិវឌ្ឍន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក (USAID) បានលើកឡើងថា ទោះបីជាមានបណ្ដឹងចំពោះការរំលោភបំពានលើក្រមសីលធម៌នៃកិច្ចពិភាក្សាក៏ដោយ ក៏កិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះ នឹងត្រូវផ្សព្វផ្សាយដោយមិនមានការកែសម្រួលឡើយតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា ស្ថានីយវិទ្យុមួយចំនួន រួមមានវិទ្យុជាតិនៅមុនថ្ងៃបោះឆ្នោត។ កិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះគ្រោងផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ជាតិនៅម៉ោង៩ព្រឹកនៅថ្ងៃសៅរ៍និងថ្ងៃអាទិត្យ និងចាក់ផ្សាយម្ដងទៀតនៅថ្ងៃទី២៤ និងថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដានេះ។
លោកស្រី ថនតុន ថ្លែងថា វេទិកានេះគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដើម្បីបង្ហាញប្រជាពលរដ្ឋថា ការប្រឈមមុខគ្នាដោយសន្តិវិធី និងការផ្លាស់ប្ដូរគំនិតដោយសេរីគឺជារឿងចាំបាច់សម្រាប់ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកស្រីថ្លែងថា “ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ពលរដ្ឋដែលអាចមើលឃើញថា គណបក្សកាន់អំណាចនិងគណបក្សប្រឆាំងអាចជំទាស់នឹងរិះគន់គ្នាទៅវិញទៅមកបានដោយសន្តិវិធីនិងរិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនា ដោយគ្មានបញ្ហាអ្វីកើតឡើង”។ លោកស្រីបន្ថែមថា “ គោលបំណងតែមួយគត់របស់ខ្ញុំគឺថា យើងគួរតែមានកិច្ចពិភាក្សាបែបនេះច្រើនថែមទៀត ហើយលើសពីនេះទៅទៀតទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា គួរតែមានម៉ោងច្រើនសម្រាប់ផ្សព្វផ្សាយពីកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះឲ្យបានកាន់កាន់តែច្រើន”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង