ខណៈដែលជនជាតិខ្មែរមានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភមួយក្រុម ដែលមានដូនតាជាចិនមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធ ជាមួយមន្ត្រីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះ គណបក្សប្រឆាំងសង្ឃឹមថា គោលនយោបាយលើកកម្ពស់អាជីវកម្មខ្នាតតូចអាចទាញយកសំឡេងឆ្នោតពីមនុស្សមួយចំនួននៅក្នុងចំណោមមនុស្សមួយក្រុមធំនេះនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដាខាងមុខនេះ។
អ្នកមានសែស្រឡាយចិនបាននិងកំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារាប់រយឆ្នាំមកហើយហើយតាមប្រវត្តិសាស្ត្របានដើរតួនាទីលេចធ្លោនៅក្នុងការធ្វើអាជីវកម្ម និងជំនួញ ហើយឥឡូវនេះបានកាន់តួនាទីជាន់ខ្ពស់មួយចំនួននៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល និងនៅក្នុងក្រុមហ៊ុននានា។
លោក ឡៅ ម៉េងឃិន សមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងភរិយារបស់លោក គឺលោកស្រី ឈឹង សុភាព ដែលជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន ស៊ូកាគូ អីុន និងក្រុមហ៊ុន ភាពីម៉ិច ជាក្រុមហ៊ុនសម្បទានដី ដ៏ចម្រូងចម្រាស និងលោកឧកញ៉ា កុក អាន ម្ចាស់កាស៊ីណូ ព្រមទាំងលោក ពង្ស ខៀវសែ ជាប្រធានធនាគារ កាណាឌីយ៉ា អ្នកទាំងអស់នោះសុទ្ធតែជាសែស្រឡាយចិនស្ថិតក្នុងចំណោម “ ឧកញ៉ាកំពូលទាំង១០” នៅប្រទេសកម្ពុជា តាមសារទូរលេខការទូតសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបានបង្ហើបឲ្យដឹងតាមរយៈគេហទំព័រវីគីលីក ។
ប៉ុន្តែ ខ្មែរសែស្រឡាយចិនក្មេងៗជាច្រើនកំពុងធ្វើអាជីវកម្មខ្នាតតូចទាំងនៅក្នុងផ្សារនិងនៅជុំវិញផ្សារក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ហើយចំពោះក្រុមនោះ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិសង្ឃឹមថា នឹងទាក់ទាញពួកគេបាន។
អ្នកស្រី ហ៊ា មាន អាយុ២៨ឆ្នាំ ដែលលក់សម្ភារការិយាល័យនៅតូបមួយក្នុងផ្សារអូរឫស្សី បាននិយាយថា “ឥឡូវនេះ ខ្ញុំសប្បាយចិត្តនឹងរស់នៅ ក្នុងភាពស្ងប់ស្ងាត់។ ខ្ញុំមិនចង់ផ្លាស់ប្តូរទេ” ដោយពន្យល់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាល្អចំពោះសហគមន៍ជនជាតិចិនណាស់។
ប៉ុន្តែ អ្នកស្រីបានទទួលស្គាល់ថា មិនមែនខ្មែរសែស្រឡាយចិនទាំងអស់សុទ្ធតែគិតដូចនេះទេ។ អ្នកស្រី ហ៊ា មាន បាននិយាយថា “ខ្ញុំបានឃើញខ្មែរសែស្រឡាយចិនច្រើនណាស់នៅតាមផ្លូវដើរតាមគណបក្សប្រឆាំង ប៉ុន្តែ គឺដោយសារពួកគេឃើញស្រីស្អាតៗ និងយុវជនជិះម៉ូតូជាច្រើនគ្រឿងនោះ ហើយពួកគេក៏តាមគ្នាទៅ។
យុវជនពិតជាមិនចង់ប្រឡូកនយោបាយទេ។ពួកគេនិយាយថា “ ប្តូរ” ប៉ុន្តែ នៅពេលពួកគេបោះឆ្នោតពួកគេនឹងតាមឪពុកម្តាយរបស់គេ។ យោងតាមសមាគមខ្មែរចិននៅកម្ពុជាបានឲ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្ននេះមានខ្មែរសែស្រឡាយចិន៧០០.០០០នាក់ គឺប្រហែល៥ភាគរយនៃប្រជាពលរដ្ឋសរុប និងជាផ្នែកដ៏សំខាន់នៃការបោះឆ្នោត។
បន្ទាប់ពីទទួលរងការចោទប្រកាន់ថា ជា “ វណ្ណៈមិនល្អ” នៅក្នុងរបប ប៉ុល ពត នោះ ខ្មែរសែស្រឡាយចិនមិនរីកចម្រើនទៀតឡើយ រហូតដល់ទស្សន និងគោលនយោបាយប្រឆាំងចិនតាមរយៈការគាំទ្ររបស់វៀតណាមចំពោះរដ្ឋាភិបាល និងភាពតានតឹងរវាងចិន និងសូវៀត ត្រូវបានដកចេញក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០។
នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០មានការដាក់កម្រិតទៅលើអាជីវកម្មដែលមានគ្រួសារជាជនជាតិចិនកាន់កាប់ ប៉ុន្តែ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ខ្មែរសែស្រឡាយចិនជាច្រើនមានភាពស្មោះត្រង់ជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាពេលមានសន្តិភាព និងវិបុលភាព។
អ្នកស្រី សុវណ្ណារី អាយុ៥៦ឆ្នាំជាអ្នកលក់សម្លៀកបំពាក់បោះដុំនិយាយថា អ្នកស្រីមិនអាចនិយាយអំពីយុវជនបានទេ ប៉ុន្តែ អ្នកមានអាយុស្រករអ្នកស្រីភាគច្រើនទំនងជាបោះឆ្នោតចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នបន្តទៀត។
អ្នកស្រីបាននិយាយមិនចេញឈ្មោះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថា “ គណបក្សមួយបានជួយខ្ញុំនៅពេលដែលខ្ញុំរងទុក្ខអំឡុងរបបខ្មែរក្រហម ខ្ញុំបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សនោះ។ ពួកគេនឹងចងចាំការរងទុក្ខរបស់យើង ហើយពួកគេមិនដែលភ្លេចរឿងនោះទេ”។
អ្នកស្រី អ៊ុំ ចរណៃ អាយុ២៣ឆ្នាំ ដែលធ្វើការនៅហាងលក់គ្រឿងអលង្ការរបស់ម្តាយមីងនៅក្បែរផ្សារនោះបាននិយាយថា គ្រួសាររបស់អ្នកស្រី បានមករស់នៅប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីដើមសតវត្សរ៍ទី១៨មកម៉្លេះ នៅពេលពួកគាត់បានចាកចេញពីប្រទេសចិនភាគខាងត្បូង។ អ្នកស្រីបានបដិសេធមិននិយាយថាអ្នកស្រី បោះឆ្នោតគាំទ្រគណបក្សណានោះទេ ប៉ុន្តែបាននិយាយថា អ្នកស្រីនឹងថ្លឹងថ្លែងដោយប្រុងប្រយ័ត្ន។
ដោយសរសើរពីទំនាក់ទំនងរបស់រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នជាមួយប្រទេសចិន មានការវិនិយោគធំៗ កំពុងកើនឡើង និងមានដៃគូផ្តល់ជំនួយទៀតដើម្បីលើកស្ទួយសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជានោះ អ្នកស្រី ចរណៃ បាននិយាយថា “ យើងមិនមែនគិតតែអំពីការធ្វើយុទ្ធនាការនោះទេ ប៉ុន្តែ គិតពីអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងអតីតកាល និងអ្វីដែលកើតក្នុងពេលឥឡូវនេះផង។ មនុស្សមួយចំនួននិយាយថា មានការអភិវឌ្ឍយឺតយ៉ាវ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំគិតថា វាសមហើយ ដោយសារយើងមានសង្គ្រាមជាច្រើនឆាំ្ន” ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា សេដ្ឋកិច្ចជួយប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ មិនត្រឹមតែអ្នកដែលមានដូនតាជាចិននោះទេ”។
លោក សុន ឆ័យ បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា ខណៈដែលអាជីវករជាច្រើនជាខ្មែរសែស្រឡាយចិននៅកៀកនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហើយមានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង់របស់គណបក្សនេះ ម្ចាស់អាជីវកម្មខ្នាតតូចទាំងនោះដែលបានបង្កើតសហគមន៍ខ្មែរចិនភាគច្រើន នឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការផ្លាស់ប្តូរនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ពួកគេចង់បានសង្គមល្អប្រសើរមួយ។ ប្រសិនបើយើងនិយាយដល់ជនជាតិចិន ជាពិសេសអ្នកជំនួញ ពួកគេចង់បានប្រព័ន្ធប្រសើរជាងនេះ ដើម្បីពួកគេអាចធ្វើជំនួញដោយគ្មានអំពើពុករលួយដោយគ្មានការបំភិតបំភ័យពីអាជ្ញាធរ”។ លោកបានបន្ថែមថា វិធីដែលងាយស្រួលជាងនេះក្នុងការផ្តល់ឥណទានដល់ក្រុមហ៊ុនតូចៗ គឺជាផ្នែកមួយនៃគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោក សុន ឆ័យ បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ ពួកគេ [អាជីវកម្មខ្នាតតូច] រងគ្រោះដោយសារពាណិជ្ជកម្មខ្នាតធំ ដែលអាចនាំចូលទំនិញដោយមិនបង់ពន្ធ”។
នៅតូបរបស់លោកដែលលក់សម្ភារផ្ទះបាយនៅក្នុងផ្សារអូរឫស្សីនៅសប្តាហ៍នេះលោក លៀង ហេង អាយុ២៨ឆ្នាំបាននិយាយថា លោកមានក្តីសោមនស្សចំពោះការលើកឡើងរបស់លោក សុន ឆ័យ។
លោកបាននិយាយថា “ អាជីវកម្ម គឺល្អ ប៉ុន្តែ ច្បាប់មិនល្អ។ អំពើពុករលួយប៉ះពាល់ដល់ការធ្វើអាជីវកម្ម”។
ប៉ុន្តែ លោកនិយាយថា លោកមិនគិតថា ខ្មែរសែស្រឡាយចិនភាគច្រើនចង់ប្រឈមនឹងហានិភ័យដោយផ្លាស់ប្តូររដ្ឋាភិបាលនោះទេ។
លោកបាននិយាយថា “ មានគណបក្សកំពុងកាន់អំណាចហើយ ហើយប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនបោះឆ្នោតគាំទ្រគណបក្សនោះ។ យុវជនមានការងារធ្វើ ដោយធ្វើការឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឬធ្វើការឲ្យរដ្ឋាភិបាល”៕
ប្រែសម្រួលដោយ សោម សារុន