លោក យឹម វីវត្តី តែងតែបោះឆ្នោតនៅការិយាល័យបោះឆ្នោតដដែលក្នុងខណ្ឌ៧មករា រាជធានីភ្នំពេញ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៣មក។ លោកមិនដែលផ្លាស់ទីលំនៅទេ ហើយមានឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅការិយាល័យបោះឆ្នោតដដែលនេះរាល់លើក គឺនៅការិយាល័យលេខ៣៥១។
ប៉ុន្តែ នៅពេលបុរសវ័យ៣៥ឆ្នាំរូបនេះស្វែងរកឈ្មោះរបស់ខ្លួននៅលើច្បាប់ចម្លងនៃបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតដែលកឹបជាប់នឹងក្ដារបិទប្រកាសមួយនៅខាងក្រៅសាលាសង្កាត់វាលវង់ កាលពីពីរថ្ងៃមុន លោករកឈ្មោះរបស់ខ្លួនមិនឃើញទេ។
លោកបាននិយាយបន្ទាប់ពីពិនិត្យរកឈ្មោះរបស់លោកម្ដងហើយម្ដងទៀតអស់កន្លះម៉ោងថា “ ខ្ញុំព្រួយបារម្ភខ្លាចមិនអាចបោះឆ្នោតាន។ នៅពេលខ្ញុំប្រាប់ពួកគេ [មន្ត្រីសង្កាត់] ពួកគេគ្រាន់តែប្រាប់ខ្ញុំឲ្យរកមើលម្ដងទៀត។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំបានរកមើលម្ដងហើយម្ដងទៀត ហើយខ្ញុំនៅតែរកមិនឃើញ”។ បញ្ហានេះមិនមែនកើតមានឡើងតែចំពោះលោក យឹម វីវត្តី ម្នាក់ឯងនោះទេ។
យោងតាមសវនកម្មឯករាជ្យមួយលើបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតរបស់រដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃអាទិត្យនេះបង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតចំនួន១០,៨ភាគរយដែលគិតថា ខ្លួនមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតនោះ តាមពិតអត់មានទេ ៧,៨ភាគរយនៃអ្នកដែលធ្លាប់បានបោះឆ្នោត នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិក្នុងឆ្នាំ២០០៨ គ្មានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតទៀតទេ ហើយ៩,៤ភាគរយនៃអ្នកដែលត្រូវបានលុបឈ្មោះចេញពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំនេះ ត្រូវបានលុបចេញដោយមិនត្រឹមត្រូវ។ សវនកម្មនេះបានបង្ហាញថា ឈ្មោះមួយក្នុងចំណោមឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតចំនួន១០នាក់ប្រហែលជាមិនមានមនុស្សពិតប្រាកដផងទេ ជាហេតុបណ្ដាលឲ្យមានការព្រួយបារម្ភអំពីចំនួនយ៉ាងច្រើននៃ “អ្នកបោះឆ្នោតខ្មោច”។
សវនកម្មឯករាជ្យមួយទៀតបានសន្និដ្ឋានថា ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជារហូតដល់ទៅ១,២៥លាននាក់អាចនឹងបាត់បង់សិទ្ធិបោះឆ្នោតរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃអាទិត្យនេះ ហើយបានព្រមានថា នេះអាចជាការបោះឆ្នោតដែលមានភាពយុត្តិធម៌តិចតួចបំផុតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំមកនេះ។
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតហៅកាត់ថា គ.ជ.ប. បានច្រានចោលសវនកម្មទាំងនេះ ទោះបីជាសវនកម្មផ្ទាល់របស់ខ្លួនស្រដៀងគ្នាច្រើនទៅនឹងលទ្ធផលដដែលនេះក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែ នៅទូទាំងរាជធានីភ្នំពេញនាសប្ដាហ៍នេះ អ្នកបោះឆ្នោតមួយចំនួនដែលពោរពេញដោយក្ដីសង្ឃឹមដែលបានពិនិត្យមើលបញ្ជីឈ្មោះនៅតាមសង្កាត់របស់ខ្លួននៅនាទីចុងក្រោយ នៅតែរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនមិនឃើញ។
លោក យឹម វីវត្តី បាននិយាយមុននៅពេលបោះបង់ការរកឈ្មោះរបស់ខ្លួននៅទីបំផុតថា “ កត្តានេះនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ពីព្រោះវាធ្វើឲ្យបាត់សន្លឹកឆ្នោត”។
នៅផ្នែកម្ខាងទៀតនៃក្ដារបិទប្រកាសដដែលនេះ ស្ត្រីម្នាក់ឈ្មោះ ស្រី បញ្ញា ក៏ជួបរឿងដូចគ្នានេះដែរ។ ស្ត្រីរូបនេះនិយាយថា “ ខ្ញុំបានរង់ចាំពិនិត្យមើលបញ្ជីឈ្មោះជាយូរមកហើយ ពីព្រោះខ្ញុំមិនដែលមានបញ្ហាពីមុនមកទេ។ ខ្ញុំតែងតែបោះឆ្នោតនៅការិយាល័យបោះឆ្នោតលេខ៣៦៨ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨មក” ។បន្ទាប់ពីពិនិត្យមើលបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតទាំងអស់នៅសាលាសង្កាត់នេះម្ដងហើយម្ដងទៀត ស្ត្រីរូបនេះក៏បានដើរចេញដោយរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនមិនឃើញដូចគ្នាដែរ។
នៅខាងក្នុងការិយាល័យដ៏តូចចង្អៀតរបស់ខ្លួន លោក ជុំ យឿន ស្មៀនសង្កាត់បានអះអាងថា រហូតមកទល់ពេលនេះមិនទាន់មាននរណាម្នាក់ដែលថា រកឈ្មោះរបស់ខ្លួនមិនឃើញនោះទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ យើងមិនទាន់មានអ្នកដែលរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនមិនឃើញនៅឡើយទេ។ ប្រសិនបើពួកគាត់មិនបានផ្លាស់ទីលំនៅទេនោះ យើងអាចរកឈ្មោះរបស់ពួកគាត់ឃើញរហូត។ ប្រសិនបើពួកគាត់រកមិនឃើញ យើងនឹងជួយពួកគាត់”។
លោកបានលើកឡើងថា សម្រាប់អ្នកដែលមានបញ្ហា ពួកគាត់ត្រឡប់មកវិញជាមួយនឹងឯកសារសម្គាល់អត្តសញ្ញាណទាំងអស់របស់ខ្លួន ហើយឲ្យកូនប្រុសឬកូនស្រីជួយពិនិត្យមើលបញ្ជីឈ្មោះឲ្យពួកគាត់។
នៅឯសាលាបឋមសិក្សាភ្នំពេញថ្មីក្នុងខណ្ឌសែនសុខ ដែលជាខណ្ឌថ្មីបំផុតមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ លោក ជា ផាត គ្មានបញ្ហាអ្វីក្នុងការស្វែងរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតដែលត្រូវបានបិទភ្ជាប់ទៅនឹងទ្វារបង្អួចនៃថ្នាក់រៀនទំនេរមួយឡើយ។
លោក ជា ផាត បាននិយាយថា “ខ្ញុំបានរកឈ្នោះរបស់ខ្ញុំឃើញហើយ ប៉ុន្តែឈ្មោះរបស់ប្អូនថ្លៃខ្ញុំ គឺរកមិនឃើញទេ។ គាត់បោះឆ្នោតនៅទីនេះជាយូរឆ្នាំមកហើយ។ ប្រសិនបើខ្ញុំមិនអាចរកឈ្មោះរបស់ប្អូនថ្លៃខ្ញុំឃើញទេ គាត់មិនអាចបោះឆ្នោតបានឡើយ”។
នៅពេលពឹងសង្កាត់ មន្ត្រីទាំងនោះបានត្រឹមជួយរកឈ្មោះឲ្យអ្នកបោះឆ្នោត ប្រាប់ពួកគេឲ្យទូរស័ព្ទទៅសួរគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ឬបើមិនដូច្នោះទេ គឺនិយាយថា វាយឺតពេលហើយ មិនអាចធ្វើអ្វីបានតែម្តង។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែល ដែលធ្លាប់បានព្រមានថា ប្រជាពលរដ្ឋ១,២៥លាននាក់អាចបាត់បង់សិទ្ធិបោះឆ្នោតនោះលើកឡើងថា គ.ជ.ប. បានព្យាយាមទប់ស្កាត់មិនឲ្យឈ្មោះរបស់អ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតបាត់ពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ប៉ុន្តែខ្ញុំនៅតែព្រួយបារម្ភថា ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននឹងជួបប្រទះបញ្ហានេះ ជាពិសេសនៅតាមតំបន់ក្រុង ដែលគណបក្សប្រឆាំងមានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើននោះ”។ អង្គការខុមហ្វ្រែលបានឲ្យដឹងថា នៅក្នុងចំណោមអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតចំនួន៤៦០នាក់ដែលមិនអាចរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនឃើញនៅថ្ងៃបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០០៨ មានពាក់កណ្ដាលស្ថិតក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ នេះគ្រាន់តែនៅរាជធានីភ្នំពេញមួយប៉ុណ្ណោះ។
ឈ្មោះអ្នកដែលចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតរួចហើយ ប៉ុន្តែដែលបានបាត់ឈ្មោះពីក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតនៅក្នុងឆ្នាំនេះត្រូវអង្គការខុមហ្វ្រែល បញ្ជូនទៅគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបីបួនសប្ដាហ៍មុន ប៉ុន្តែមិនបានទទួលការឆ្លើយតបវិញឡើយ។
ប៉ុន្តែលោក គល់ បញ្ញា បានលើកឡើងថា មានអ្នកបោះឆ្នោតមួយចំនួនហាក់បីដូចជាមិនខ្វល់ពីការស្វែងរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនក្នុងបញ្ជីផងទេ គឺទាំងការរកឈ្មោះដោយផ្ទាល់ ឬស្វែងរកតាមអ៊ីនធើណិត។
លោកបានថ្លែងថា “សូម្បីតែនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ មានមនុស្សជាច្រើនដែលមិនអាចស្វែងរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនឃើញនៅតាមអ៊ីនធើណិត គឺមានតែយុវជនតែប៉ុណ្ណោះ”។
ទោះបីជាដូច្នេះក្ដី អង្គការខុមហ្វ្រែលនិងសមាគមយុវជនមួយចំនួនបានផ្ញើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយទៅគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ដោយជំរុញឲ្យគណៈកម្មាធិការនេះលុបចោលផែនការដកបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតចេញពីគេហទំព័ររបស់ខ្លួនមួយថ្ងៃមុនការបោះឆ្នោត ដើម្បីជួយប្រជាពលរដ្ឋជាពិសេសគឺយុវជន ដែលនៅតែព្យាយាមស្វែងរកឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឈ្មោះរបស់ក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្លួន និងឈ្មោះអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតផ្សេងៗទៀត”។
លោក ទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បាននិយាយការពារការសម្រេចចិត្តនេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងនឹងបិទគេហទំព័រនេះ ពីព្រោះយើងមិនចង់ឲ្យនរណាម្នាក់ប្រើវា ដើម្បីឃោសនាអំឡុងរយៈពេលពីរថ្ងៃមុនការបោះឆ្នោតទេ ពីព្រោះវាផ្ទុយទៅនឹងបទប្បញ្ញត្តិរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត”។
លោក ទេព នីថា មិនបានរៀបរាប់ពីបទប្បញ្ញត្តិទាំងនោះថា ជាបទប្បញ្ញត្តិអ្វី ឬថាតើបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតត្រូវបានគេប្រើដើម្បីឃោសនាដោយរបៀបណាទេ។ ប៉ុន្តែលោកបាននិយាយការពារបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ហើយបានលើកឡើងថា ឈ្មោះ ដែលត្រូវបានលុបចេញពីបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតគឺជាឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតណា ដែលបានចាកចេញពីស្រុកភូមិរបស់ខ្លួនជាអចិន្ត្រៃយ៍ ឬបានចាកចេញពីផ្ទះរបស់ខ្លួនអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។
លោកក៏បានណែនាំឲ្យអ្នកដែលមានបញ្ហាក្នុងការរកឈ្មោះរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃបោះឆ្នោតឲ្យទូរស័ព្ទទៅកាន់លេខពិសេសមួយក្នុងចំណោមលេខពិសេសទាំងប្រាំខ្សែដែលគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានបើកឲ្យប្រើប្រាស់។ ប៉ុន្តែលោក គល់ បញ្ញា មានប្រសាសន៍ថា លេខពិសេសទាំងនោះវាហាក់ដូចជាយឺតពេលទៅហើយ ហើយមកដល់ដំណាក់កាលនេះ លេខទាំងនេះ គឺគ្រាន់តែអាចរាប់ចំនួនអ្នកដែលមានបញ្ហា ក្នុងការស្វែងរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។រីឯការស្វែងរកដំណោះស្រាយវិញ គឺប្រហែលជាមិនអាចទៅរួចឡើយ៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ អូន ភាព)
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង