អស់រយៈពេលជាច្រើនខែមកហើយ អ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតបានអះអាងថា អ្នកបោះឆ្នោតជាង១លាននាក់នឹងបាត់បង់សិទ្ធិបោះឆ្នោត ដោយសារបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតមិនត្រឹមត្រូវ ដែលពួកគេបានលើកឡើងថា សម្បូរដោយភាពមិនប្រក្រតី និងបាត់ឈ្មោះអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត។ កង្វល់ទាំងនោះបង្ហាញឲ្យឃើញច្បាស់កាលពីម្សិលមិញ ព្រោះអ្នកបោះឆ្នោតជាច្រើនទៀតហាក់ដូចជាជួបប្រទះនឹងបញ្ហានានា ដែលរារាំងពួកគេមិនឲ្យបោះឆ្នោតបាន។
នៅឯវិទ្យាល័យប៊ុនរ៉ានីហ៊ុនសែនវត្តភ្នំក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ លោក ចាន់ ធឿន អាយុ៤៣ឆ្នាំ និងសាច់ញាតិបួននាក់របស់គាត់មិនអាចបោះឆ្នោតបានទេ ពីព្រោះឈ្មោះរបស់ពួកគេបាត់ដោយអាថ៌កំបាំងពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត។ គាត់បាននិយាយនៅពេលគាត់និងគ្រួសាររបស់គាត់អង្គុយនៅក្រោមម្លប់នៅខាងក្រៅការិយាល័យបោះឆ្នោតថា“ ខ្ញុំបានចុះឈ្មោះរួចហើយ និងគ្មានបញ្ហាទេ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះ ខ្ញុំរកឈ្មោះខ្ញុំមិនឃើញឡើយ”។
លោក ធឿន ដែលមកពីសហគមន៍បឹងកក់ដែលមានចលាចលក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញបាននិយាយថា គាត់បានទៅសុំជំនួយពីគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) ប៉ុន្តែគាត់បានឲ្យដឹងថា ពួកគេមិនអាចជួយគាត់និងសាច់ញាតិរបស់គាត់ ដើម្បីរកឈ្មោះរបស់ពួកគាត់នៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតនោះបានទេ។ មន្ត្រីគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលគាត់បានសុំឲ្យជួយរកឈ្មោះនោះក៏មិនអាចជួយបានដែរ។
គាត់បាននិយាយថា “ ខ្ញុំមានការចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ពីព្រោះខ្ញុំត្រូវការការផ្លាស់ប្ដូរ”។ គាត់បាននិយាយសំដៅដល់ជម្លោះជាញឹកញាប់របស់សហគមន៍បឹងកក់ជាមួយអាជ្ញាធរថា “ ខ្ញុំមិនសប្បាយចិត្តទេ ហើយខ្ញុំសោកស្ដាយណាស់ចំពោះរឿងនេះ។ ខ្ញុំមិនដែលមានបញ្ហាជាមួយគ្រួសាររបស់ខ្ញុំនិងមិនដែលមានជម្លោះឡើយ”។
នៅក្នុងទីធ្លាសាលារៀននោះ អ្នកស្រី អ៊ុក ចាន់រស្មី បានលើកក្រវីលិខិតឆ្លងដែនរបស់គាត់ដោយអស់សង្ឃឹម បន្ទាប់ពីដឹងថា ឈ្មោះរបស់អ្នកស្រី ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើត និងអាសយដ្ឋានត្រូវបានឆូតរួចហើយនៅលើបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ពីព្រោះអ្នកផ្សេងបានបោះឆ្នោតដោយប្រើឈ្មោះរបស់គាត់រួចទៅហើយ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា រឿងនេះធ្វើឲ្យអ្នកស្រីខឹងយ៉ាងខ្លាំង។
ក្រៅពីអ្នកស្រី ចាន់រស្មី អ្នកស្រី ម៉េង សំណាង អាយុ៣២ឆ្នាំ ក៏មានបញ្ហាដូចគ្នានេះដែរ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា “ ខ្ញុំចង់ឲ្យគ.ជ.ប. រក ដំណោះ ស្រាយដើម្បីជួយខ្ញុំ។ រឿងនេះកើតឡើងរៀងរាល់ប្រាំឆ្នាំម្ដង ហើយខ្ញុំចង់បោះឆ្នោត”។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា ប្រសិនបើអ្នកស្រីអាចបោះឆ្នោតបាន អ្នកស្រីនឹងគូសលើប្រអប់នៅក្បែររូបសញ្ញាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
និយាយនៅពេលដែលគាត់ចាកចេញពីការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅវត្តភ្នំ លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមិនអាចបោះឆ្នោតបាន ដោយសារឈ្មោះរបស់គាត់ត្រូវលុបចេញពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតនោះបានមានប្រសាសន៍ថា “ មានភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើន ហើយខ្ញុំបានទទួលបណ្ដឹងជាច្រើនផងដែរ”។
នៅឯវិទ្យាល័យ ប៊ុនរ៉ានីហ៊ុន សែន នេះ ព្រមទាំងនៅការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅវិទ្យាល័យបាក់ទូក និងអនុវិទ្យាល័យសុធារស ប្រជាពលរដ្ឋផ្សេងទៀតបានត្អូញត្អែរអំពីការផ្ដល់ព័ត៌មានមិនត្រឹមត្រូវថា តើពួកគាត់ត្រូវយកឯកសារអ្វីទៅបោះឆ្នោត។ អ្នកផ្សេងទៀតបាននិយាយថា ឈ្មោះរបស់ពួកគេសរសេរខុស ឬដាក់ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើតមិនត្រឹមត្រូវនៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត។
នេះបង្ហាញឲ្យឃើញពីបញ្ហារបស់លោក ឡុង សេង អាយុ៥៥ឆ្នាំ ដែលដើរចេញពីការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅជាយក្រុងកំពង់ចាម ដែលគេបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងបរិវេណវត្តបឹងកុក។ ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើតរបស់គាត់នៅលើអត្តសញ្ញាប័ណ្ណរបស់គាត់ និងនៅលើបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតមិនត្រូវគ្នាទេ។ គាត់បាននិយាយថា “ ខ្ញុំសោកស្ដាយដែលខ្ញុំមិនបានបោះឆ្នោត។ វាមិនយុត្តិធម៌ទេ”។ គាត់សង្ឃឹម បានបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
គាត់បាននិយាយថា “ ខ្ញុំចង់ផ្លាស់ប្ដូរនាយករដ្ឋមន្ត្រី ពីព្រោះមេដឹកនាំចាស់ៗកាន់អំណាចយូរណាស់។ បញ្ហាគឺអំពើពុករលួយ។ យើងត្រូវការមេដឹកនាំថ្មី ដើម្បីលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ”។
បញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតនេះមានបញ្ហាជាយូរមកហើយ។ គណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែល និងវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងវ៉ាសីុនតោនបានចេញរបាយការណ៍សវនកម្មបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតដាច់ដោយឡែក និងបានរកឃើញថា មានកំហុសច្រើនណាស់។ ហើយនៅក្នុងលទ្ធផលធ្វើសវនកម្មរបស់ខ្លួន សូម្បីគ.ជ.ប. ក៏បានរកឃើញដែរថា ឈ្មោះប្រាំបួនភាគរយបានបាត់ រីឯ១៣ភាគរយត្រូវបានសរសេរដោយមិនត្រឹមត្រូវ។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការខុមហ្វ្រែល បានមានប្រសាសន៍ថា អង្គការរបស់លោកមិនទាន់បានប្រមូលលទ្ធផលច្បាស់លាស់ពាក់ព័ន្ធនឹងចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតដែលរងផលប៉ះពាល់ ដោយសារភាពមិនប្រក្រតីនោះទេ ប៉ុន្តែលោកបានមានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាកាលពីម្សិលមិញនេះ គួរតែទុកពេលឲ្យគ.ជ.ប. គិតសិន។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំគិតថា បញ្ហានេះធ្ងន់ធ្ងរ។ ហើយសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនេះយើងត្រូវពិនិត្យមើលថា តើយើងត្រូវកែលម្អប្រព័ន្ធនេះដោយវិធីណា”។ “ ប្រសិនបើយើងនៅតែរក្សាទុកដដែលនោះ វាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិអ្នកបោះឆ្នោត។ ប្រជាជនខឹង ហើយគ.ជ.ប. គួរតែប្រុងប្រយ័ត្នដោយសារប្រជាជនឆាប់ខឹង ប្រសិនបើពួកគេចង់បោះឆ្នោត ហើយមិនអាចរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនឃើញនោះ”។ ពិតមែនហើយនៅក្នុងខណ្ឌមានជ័យកាលពីម្សិលមិញ មនុស្សមួយក្រុមដែលខឹងដោយសារពួកគេមិនអាចរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនឃើញនោះបានធ្វើកុបកម្ម និងដុតរថយន្តយោធាពីរគ្រឿង។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ លោក គល់ បញ្ញា បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រជាជនចំនួន៤០០.០០០នាក់មិនអាចបោះឆ្នោតបានទេ ដោយសារពួកគេរកឈ្មោះមិនឃើញ។ នៅឆ្នាំ២០០៨ អ្នករកឈ្មោះមិនឃើញមានចំនួនដូចគ្នានេះ។ យោងតាមលទ្ធផលបឋមដែលចេញដោយលោក គល់ ព្រាប នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិកម្ពុជាកាលពីម្សិលមិញបង្ហាញថា ការបោះឆ្នោតនេះមានហេតុការណ៍ធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើននៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោត។
ជាពិសេសអ្នកសង្កេតការណ៍របស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិកម្ពុជាបានរាយការណ៍ថា អ្នកបោះឆ្នោតជាច្រើននាក់ ដែលរកឈ្មោះរបស់ខ្លួនមិនឃើញ ឬត្រូវ បានមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតធ្វើឲ្យដើរចេញទៅវិញ ថ្វីបើមានឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណគ្រប់គ្រាន់ក៏ដោយ៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Zsombor Peter និង Denise Hruby)
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន