នៅឯសាលាបឋមសិក្សាចាក់អង្រែក្រោម ក្នុងខណ្ឌមានជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ លោកតា កាត់ អុំ អាយុ៨២ឆ្នាំ បានដើរយឺតៗចេញពីការិយាល័យបោះឆ្នោត ដោយម្រាមដៃមានប្រឡាក់ទឹកខ្មៅ។
លោកតា កាត់ អុំ ទៅបោះឆ្នោតមិនដែលខានទេ ដោយលោកតាគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលអះអាងថា មានសមាជិកដល់ទៅ៥,៧លាននាក់ ក្នុងការបោះឆ្នោតរាល់លើក ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក។ ប៉ុន្តែក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំនេះ លោកតាបានប្តូរចិត្តហើយ ។
លោកតាបានមានប្រសាសន៍ថា “ពេលនេះខ្ញុំប្ដូរចិត្តហើយ ព្រោះខ្ញុំត្រូវការឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរខ្លះ។ នេះបើតាមគំនិតរបស់ខ្ញុំ” ដោយលោកតាបានបដិសេធមិនបញ្ចេញឈ្មោះគណបក្សដែលលោកតាបានបោះឆ្នោតឲ្យនោះទេ។លោកតា កាត់ អុំ ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រជាជនដ៏ច្រើនលើសលុបដែលបានគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាសាធារណៈអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយ ប៉ុន្តែដែលបានប្តូរចិត្តបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សមួយផ្សេងទៀតវិញ ជាហេតុធ្វើឲ្យអាសនៈសភារបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ធ្លាក់ចុះពី៩០មកត្រឹម៦៨អាសនៈវិញ។
កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអះអាងថា ខ្លួនទទួលបានសន្លឹកឆ្នោតចំនួន៣,២លាន ជាហេតុធ្វើឲ្យមានការចោទសួរអំពីសន្លឹកឆ្នោតទាំង២,៥លានផ្សេងទៀតដែលខ្លួនមិនបានទទួលពីសមាជិកបក្សរបស់ខ្លួន។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានធ្វើយុទ្ធនាការយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេងពេញរយៈពេល៣០ថ្ងៃ ដោយមានការចូលរួមពីមនុស្សរាប់លាននាក់នៅទូទាំងប្រទេស ដែលម្នាក់ៗសុទ្ធតែពាក់អាវនិងមួកមានបិទរូបសញ្ញាគណបក្សប្រជាជន។
ប៉ុន្តែ លោក កឹម ឡី អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៅមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានលើកឡើងថា ការបង្ហាញការគាំទ្រគណបក្សនេះជាសាធារណៈតាមរយៈសមាជិកភាពនេះ គឺមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីអារម្មណ៍ពិតប្រាកដរបស់អ្នកបោះឆ្នោតទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា នៅតាមតំបន់ជនបទ ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនមិនហ៊ានបញ្ចេញទស្សនៈរបស់ខ្លួនជាសាធារណៈឡើយ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា “មាត់ពួកគេនិយាយថា ខ្លួនគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប៉ុន្តែនៅក្នុងចិត្តវិញ ពួកគេមិនគាំទ្រទាល់តែសោះ ពួកគេស្ទើរតែទាំងអស់គ្នាមិនគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនទេ។ ប្រសិនបើអ្នករៀបចំជំនួបមួយ ហើយសួរពួកគេថា តើពួកគេគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឬអត់នោះ ពួកគេទាំងអស់គ្នាប្រាកដជាឆ្លើយថា គាំទ្រ ក៏ប៉ុន្តែ នេះមិនមែនជាសេរីភាពឡើយ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “កាលខ្ញុំធ្វើការក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលកាលពី១០ឆ្នាំមុន មិត្តភក្ដិរបស់ខ្ញុំស្ទើរតែទាំងអស់មិនពេញចិត្តចំពោះការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលទេ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវតែចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំរបស់គណ បក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ពួកគេគ្រប់គ្នាទៅចូលរួមក្នុងជំនួបប្រចាំឆ្នាំរបស់បក្សមិនដែលខានទេ ជាពិសេសគឺជំនួបថ្ងៃ៧ មករា”។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែល បានលើកឡើងថា លោកជឿថា ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបង្ខំចិត្តបង្ហាញពីការគាំទ្ររបស់ខ្លួនចំពោះគណបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីចៀសវាងការរើសអើង។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថា ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនមិនចង់បង្ហាញឲ្យគេឃើញថា ខ្លួនមិនពេញចិត្តគណបក្សប្រជាជន រដ្ឋាភិបាល មន្ត្រី ឬអ្នកជំនួញទេ។ ពួកគេគ្រាន់តែធ្វើពុតថា ខ្លួនមិនស្អប់គណបក្សប្រជាជនប៉ុណ្ណោះ”។
លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនៅក្នុងមណ្ឌលព្រៃវែងកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ បានស្តែងឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា តើមានសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាប៉ុន្មាននាក់ដែលតាមពិតមិនបានបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សកាន់អំណាច។តួលេខរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបង្ហាញថា ខ្លួនទទួលបានសំឡេងឆ្នោតចំនួន២៥១.៤៩២ នៅក្នុងមណ្ឌលព្រៃវែង។ ក៏ប៉ុន្តែគណបក្សនេះក៏បានអះអាងផងដែរថា ខ្លួនមានសមាជិកចំនួន៤៦៨.០០០នាក់នៅក្នុងមណ្ឌលនេះ។ សម្រាប់គណបក្សមួយដែលមានមោទន ភាពខ្លួនឯងជាយូរមកហើយចំពោះសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនក្នុងការទាក់ទាញអ្នកចុះចូលពីគណបក្សផ្សេងៗនោះ ការប្រៀបធៀបតួលេខសន្លឹកឆ្នោតស្តែងឲ្យឃើញពីភាពខុសគ្នា បើធៀបនឹងតួលេខសមាជិកភាព។
លោក ជាម យៀប អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានទទួលស្គាល់ថា វាទំនងដែរថា មានការផ្លាស់ប្តូរការគាំទ្រនៅទូទាំងប្រទេសដោយសារហេតុផលមួយចំនួន។ លោកបានថ្លែងថា “ នេះជាមាគា៌ប្រជាធិបតេយ្យ។ ពលរដ្ឋខ្លះមិនសប្បាយចិត្តនឹងយើងទេ។ ពួកគេមិនសប្បាយចិត្តនឹងការអភិវឌ្ឍកោះពេជ្រ បឹងកក់ និងបុរីកីឡា។ អ្នកខ្លះត្រូវបានគណបក្សផ្សេងទៀត [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] បោកបញ្ឆោតថា ខ្លួននឹងទទួលបាន១០ដុល្លារក្នុងមួយខែ” ដោយលោកបានសំដៅលើប្រាក់ឧបត្ថម្ភដែលគណបក្សប្រឆាំងបានផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងខ្លាំងអំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនារកសំឡេងឆ្នោត។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានលើកឡើងថា ការគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាសាធារណៈគឺទំនងជាពុំមានភាពស្មោះត្រង់ទេ “ ដោយសារការធ្វើខុស និងដោយសារគោលនយោបាយទាញទឹកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដូច្នេះពួកគេក៏ឈប់គាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហើយងាកមកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិវិញ”។
ការបោះឆ្នោតដែលបានធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបាត់បង់អាសនៈយ៉ាងច្រើននេះ មានសេចក្ដីរាយការណ៍ជាច្រើនអំពីភាពមិនប្រក្រតីទាំងនៅមុននិងនៅថ្ងៃបោះឆ្នោតផ្ទាល់តែម្តង។ អង្គការ ខុមហ្វ្រែល ធ្វើការប៉ាន់ប្រមាណតាំងពីប៉ុន្មានខែមុនថា ពលរដ្ឋប្រហែលមួយលាននាក់នឹងបាត់បង់សិទ្ធិបោះឆ្នោត បន្ទាប់ពីគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា គ.ជ.ប. បានលប់ឈ្មោះពួកគេចេញពីបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតដោយខុសឆ្គង។
លោក សុវណ្ណ បានអះអាងថា ភាគច្រើននៃសន្លឹកឆ្នោតទាំងនោះនឹងបន្ថែមពីលើចំនួនសន្លឹកឆ្នោតដែលត្រូវបានទៅគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ លោកបានបន្តថា “វាប្រាកដជាប៉ះពាល់ដល់អ្នកបោះឆ្នោតរបស់យើង។ ឧទាហរណ៍ មេឃុំ និងស្មៀនឃុំគឺជាអ្នកដែលទទួលបន្ទុកចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត និងជាអ្នកដែលដឹងច្បាស់ថា អ្នកណាគាំទ្រអ្នកណានៅក្នុងឃុំ ដូច្នេះពួកគេស្គាល់មនុស្សគ្រប់គ្នានៅក្នុងឃុំ ហើយដឹងថា អ្នកណាខ្លះដែលគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ អ៊ាង ម៉េងឡេង និង ផន បុប្ផា)
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវ ប៊ុននី