គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) កាលពីម្សិលមិញ បានអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានម៉ត់ចត់លើឯករាជភាពរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ព្រមទាំងការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់គណៈកម្មាធិការនេះនៅក្នុងភាពមិនប្រក្រតីដែលគណបក្សប្រឆាំងនិយាយថា បានកើតមានឡើងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតជាតិ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា។
កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ផែនការបង្កើតគណៈកម្មាធិការចម្រុះមួយដើម្បីស៊ើបអង្កេតភាពមិនប្រក្រតីនៅពេលបោះឆ្នោតនេះត្រូវបានបរាជ័យ បន្ទាប់ពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដើរចេញពីតុចរចា ពីព្រោះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនព្រមអនុញ្ញាតឲ្យមានការចូលរួម ពីអង្គការសហប្រជាជាតិ។ គណបក្សប្រឆាំងនិយាយថា ការស៊ើបអង្កេតនេះតម្រូវឲ្យ មានការត្រួតពិនិត្យដោយឯករាជព្រោះថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ គ.ជ.ប. សុទ្ធតែជាអតីតសមាជិករបស់គណបក្សកាន់អំណាច។
ទោះជាយ៉ាងណា គ.ជ.ប. និយាយថា ខ្លួនមានបំណងចូលរួមការស៊ើបអង្កេត ហើយនឹងធានាថា រដ្ឋសភាថ្មីកោះប្រជុំក្នុងរយៈពេល៦០ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោត។ ទាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានអះអាងពីជ័យជម្នះនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា “ ត្រូវមានការពន្យល់ពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធណាមួយជាមួយ គ.ជ.ប. ដើម្បីស្វែងយល់ពីមូលហេតុដែលពួកគេមិនមានតម្លាភាព និងមិនដោះស្រាយបញ្ហា ជំនួសឲ្យការកែលម្អប្រព័ន្ធនេះ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ គេអាចសួរ គ.ជ.ប. អំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងចំពោះបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត និងសួរថា តើគ.ជ.ប. ធ្វើឲ្យបាត់់ឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតដោយវិធីណា។ បញ្ហានេះត្រូវមានការស៊ើបអង្កេត។ មន្ត្រី គ.ជ.ប. ទទួលខុសត្រូវចំពោះបញ្ហានេះ។ គ.ជ.ប. មិនអាចធ្វើមិនដឹងមិនឮចំពោះការទទួលខុសត្រូវនេះបានទេ ព្រោះច្បាប់បោះឆ្នោតចែងយ៉ាងច្បាស់ថា ពួកគេត្រូវធានាឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា”។
លោក អ៊ឹម សួស្តី ប្រធាន គ.ជ.ប. កាលពីម្សិលមិញ បានបដិសេធថា មិនបានលម្អៀងទៅរកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ ហើយបាននិយាយការពារស្ថាប័ននេះថា បានធ្វើតាមច្បាប់បោះឆ្នោត។ លោកបន្តថា “ យើងតែងតែអនុញ្ញាតឲ្យមនុស្សផ្សេងទៀតពិនិត្យការងាររបស់យើង។ គ.ជ.ប. មិនដែលរារាំងមនុស្សដែលចង់មកពិនិត្យអ្វីដែលយើងកំពុងធ្វើនោះទេ”។ លោកក៏បានលើកឡើងសាជាថ្មីនូវការឆ្លើយតបជាយូរមកហើយនោះថា គ.ជ.ប. មានភារកិច្ចគោរពតាមច្បាប់ ហើយមិនចាំបាច់មានការសើុបអង្កេតពីឯករាជភាពផ្នែកនយោបាយរបស់ស្ថាប័ននេះទេ។
លោក អ៊ឹម សួស្តី បានមានប្រសាសន៍ថា នៅពេលដែល គ.ជ.ប. ធ្វើតាមច្បាប់ហើយនោះ “ មិនមានមធ្យោបាយផ្សេងដើម្បីវាស់ស្ទង់ពីអព្យាក្រឹតភាពរបស់ គ.ជ.ប. ទេ”។ នៅក្នុងរបាយការណ៍មួយផ្ញើជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១២នោះ លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី ឲ្យប្រសិតសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ការគ្រប់គ្រងដំណើរការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាពោរពេញដោយគុណវិបត្តិ និងបានផ្តល់អនុសាសន៍ឲ្យ គ.ជ.ប. ធ្វើការកែទម្រង់ និងកែប្រែជាច្រើនចំណុចដើម្បីធ្វើឲ្យមានជំនឿទុកចិត្តឡើងវិញលើការងាររបស់ខ្លួន មិនមែនធ្វើតាមវិធីដូចដែលបុគ្គលិករបស់ខ្លួនត្រូវបានតែងតាំងដោយក្រសួងមហាផ្ទៃនោះទេ។
លោក ស៊ូបេឌី បានមានប្រសាសន៍នៅពេលនោះថា “ មានគុណវិបត្តិធំៗនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ហើយត្រូវមានការកែទម្រង់រយៈពេលយូរនិងជាបន្ទាន់ ដើម្បីធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានទំនុកចិត្តលើការបោះឆ្នោត និងលើកិច្ចការរបស់ គ.ជ.ប.”។ លោកបានបន្ថែមថា “ ប្រសិនបើដំណើរការនេះមិនអាចធ្វើឲ្យអ្នកបោះឆ្នោតជឿទុកចិត្តទេនោះ មូលដ្ឋាននៃរចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយ និងស្ថាប័នកម្ពុជា ដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបា៉រីសនឹងមិនរឹងមាំឡើយ ហើយប្រទេសនេះអាចត្រឡប់ទៅរកអំពើហិង្សាវិញ”។ ទោះជាយ៉ាងណា គ.ជ.ប. រហូតមកទល់ពេលនេះនៅតែមិនព្រមទទួលយកអនុសាសន៍សម្រាប់កែទម្រង់ជាច្រើន។
លោក អ៊ឹម សួស្តី គឺជាប្អូនប្រុសរបស់លោក អ៊ឹម សិទ្ធី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ លោក អ៊ឹម សួស្តី ខ្លួនគាត់ផ្ទាល់គឺជាអនុប្រធានគណៈកម្មាធិការកណ្តាលនៃសមាគមយុវជនកម្ពុជា ជាសមាគមយុវជនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាពីឆ្នាំ១៩៨០ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៥។ ក្រោយមកលោកបានធ្វើការនៅការិយាល័យបោះឆ្នោតរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ នេះបើយោងតាមប្រវត្តិរូបផ្លូវការរបស់លោកនៅលើគេហទំព័ររបស់ គ.ជ.ប.។
យោងតាមលោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ (David Chandler)ប្រវត្តិវិទូអំពីកម្ពុជាបានឲ្យដឹងថា ដោយមិនគិតថា មានការអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតលើ គ.ជ.ប. ឬអត់នោះ ការស៊ើបអង្កេតបែបនេះហាក់ដូចជាមានលទ្ធភាពតិចតូចណាស់។
លោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ មានប្រសាសន៍អំពីការអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតលើគ.ជ.ប. នេះថា “ ខ្ញុំយល់ស្របថា វាគឺជាគំនិតល្អមួយ ប៉ុន្តែ វានឹងមិនអាចទៅរួចទេ”។ លោកថ្លែងថា “ វាគឺជាគំនិតស្រមើស្រមៃក្នុងការនិយាយថា ‘យើងនាំគ្នាស៊ើបអង្កេតស្ថាប័ននេះ’។ ប៉ុន្តែស្ថាប័ននេះមិនឯករាជ្យទេ។ តុលាការ កងទ័ព និងនគរបាលមិនឯករាជ្យទេ។វាមិនស្របតាមស្ថាន ភាពនៅក្នុងប្រទេសនេះទេ។ ខ្ញុំគិតថា ការស៊ើបអង្កេតនេះទំនងជាមិនអាចទៅរួចនោះទេ”។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា មិនមានប្រយោជន៍ទេក្នុងការឲ្យ គ.ជ.ប. ស៊ើបអង្កេតភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត ព្រោះ គ.ជ.ប. គឺជាស្ថាប័នតែមួយដែលគេបន្ទោសចំពោះការបង្កឲ្យមានភាពមិនប្រក្រតីទាំងនេះតាំងពីដំបូងមកម្លេះ។
លោក យឹម សុវណ្ណ បានមានប្រសាសន៍ ថា “យើងចង់ស៊ើបអង្កេតសមាសភាព គ.ជ.ប. តាំងពីដំបូងមកម៉្លេះ។ យើងចង់បានការកែទម្រង់។យើងគាំទ្រឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតចាប់ពីថ្នាក់លើដល់ថ្នាក់ក្រោម។ យើងគួរតែបានស៊ើបអង្កេតស្ថាប័ននេះតាំងពីមុនការបោះឆ្នោតម៉្លេះ ប៉ុន្តែ ឥឡូវនេះវាយឺតពេលបន្តិចទៅហើយ។ ទោះជាយ៉ាងណា យើងគាំទ្រការស៊ើបអង្កេតស្ថាប័ននេះ ពីព្រោះនេះគឺជាភ័ស្តុតាងដែលធ្វើឲ្យការទាមទាររបស់យើងសុំឲ្យមានការកែទម្រង់ គ.ជ.ប. នោះសមហេតុផល”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ហ៊ុល រស្មី)
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន