ចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតជាតិថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដាមក គណបក្សពីរដែលមានអាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភាអាចមានការព្រមព្រៀងគ្នាតិចតួចណាស់។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអះអាងថា ខ្លួនទទួលបាន៦៨អាសនៈ និងគណបក្សប្រឆាំងទទួលបាន៥៥អាសនៈ ដោយធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងរដ្ឋសភាដែលមាន១២៣អាសនៈ រីឯគណបក្សប្រឆាំង គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានអះអាងថា ខ្លួនទទួលបាន៦៣អាសនៈ ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបាន៦០អាសនៈ នេះមិនទាន់គិតពីការចោទប្រកាន់របស់គណបក្សប្រឆាំងពីការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត ដែលខ្លួនចង់ឲ្យអន្តរជាតិជួយស៊ើបអង្កេតនោះផង។
គណបក្សទាំងពីរក៏មានការខ្វែងគំនិតគ្នាអំពីរបៀបស៊ើបអង្កេតពីភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោតផងដែរ ហើយថែមទាំងមានការបកស្រាយផ្សេងគ្នាលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជាពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី។ ប្រសិនបើ ការចរចាជាប់គាំងទាំងស្រុងនោះមានតែក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញប៉ុណ្ណោះដែលអាចសម្រេចលើបញ្ហាទាំងអស់នេះបាន។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣របស់កម្ពុជាស្នើឲ្យមានការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញដែលចុងក្រោយត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨។ គេអាចស្នើឲ្យក្រុមប្រឹក្សានេះសម្រេចលើធម្មនុញ្ញភាពនៃច្បាប់ ឬសេចក្តីសម្រេចជាផ្លូវការនានា និងមានសិទ្ធិសម្រេចជាចុងក្រោយលើការផ្តល់សុពលភាពដល់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ព្រមទាំងដើរតួជាតុលាការជាន់ខ្ពស់នៅក្នុងប្រទេសសម្រាប់ដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត។ ទោះបីជាក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាផ្អែកតាមអង្គច្បាប់ និងដោយគ្មានការលម្អៀងក៏ដោយ ក៏គណបក្សប្រឆាំង និងអ្នកសង្កេតការណ៍ឯករាជ្យចាត់ទុកស្ថាប័ននេះថា លម្អៀងទៅរកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែរ។
សមាជិកនីមួយៗនៅក្នុងចំណោមសមាជិកទាំងប្រាំបួនរូបក្នុងក្រុមប្រឹក្សានេះមានអាណត្តិប្រាំបួនឆ្នាំ ហើយការតែងតាំងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សានេះត្រូវបានបែងចែកនៅក្នុងចំណោមអំណាចកណ្តាលបី គឺបីរូបតែងតាំងដោយព្រះមហាក្សត្រ បីរូបតែងតាំងដោយរដ្ឋសភា និងបីរូបតែងតាំងដោយឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ដែលជាស្ថាប័នយុត្តិធម៌ជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេស។
ទោះជាយ៉ាងណា តាមការអនុវត្តជាក់ស្តែង វត្តមានរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង។ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សានេះ ដែលមានតួនាទីជាអ្នកសម្រេចគឺ លោក ឯក សំអុល អតីតសមាជិកសភាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាប្រចាំមណ្ឌលព្រៃវែង។
លោក អ៊ុត ឈន សមាជិកក្រុមប្រឹក្សានេះដែលជាអគ្គសវនករនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបញ្ជាក់ពីអព្យាក្រឹតភាព និងឯករាជភាពរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ។ យោងតាម លោក អ៊ុត ឈន បានឲ្យដឹងថា សមាជិកផ្សេងទៀតនៃក្រុមប្រឹក្សានេះរួមមានលោក មិន ស៊ាន អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមណ្ឌលព្រៃវែង លោកស្រី ចែម វីយ៉ារិទ្ធ កូនស្រីរបស់សពលោក ចែម ស្ងួន អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិ ធម៌មកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ព្រំ ញាណវិចិត្រ អតីតអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត និងលោក ពិត តាំងសាន អគ្គលេខាធិការក្រុមប្រឹក្សានេះ។
សមាជិកផ្សេងទៀតដែលលោក អ៊ុត ឈន បានបញ្ចេញឈ្មោះនោះគឺ ព្រះអង្គម្ចាស់ ចក្រពង្ស់ ដែលធ្លាប់មានបញ្ហាចម្រូងចម្រាសដែលគេចាត់ទុកថា ជាសមាជិករាជវង្សានុវង្សដែលស្និទ្ធនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ផាន់តារាវង្ស និងព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សិរីវុធ អតីតអ្នកនយោបាយគណបក្សហ្វ៊ិនស៊ិនប៉ិច។
កាលពីម្សិលមិញ លោក អ៊ុត ឈន បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយតាមទូរស័ព្ទអំពីតួនាទីរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះនៅពេលមានភាពទាល់ច្រកនយោបាយបច្ចុប្បន្ននោះទេ។ ប៉ុន្តែ កាលពីខែមុនលោក អ៊ុត ឈន បាននិយាយការពារឯករាជភាពរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ បន្ទាប់ពីក្រុមប្រឹក្សានេះបានបើកកិច្ចប្រជុំ វិសាមញ្ញមួយ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីសំណើរបស់លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងសំុឲ្យចុះឈ្មោះលោកក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតឡើងវិញ និងអនុញ្ញាតឲ្យលោកបានឈរឈ្មោះជាបេក្ខជននៅក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ។
ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបានសន្និដ្ឋានក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះថា សំណើរបស់លោក សម រង្ស៊ី “ មិនស្ថិតនៅក្រោមសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញទេ” ហើយនៅពេលនោះលោក អ៊ុត ឈន បានមានប្រសាសន៍ថា សេចក្តីសម្រេចនេះមិនមែនជារឿងនយោបាយនោះទេ ហើយថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ គឺជា “ ស្ថាប័នអព្យាក្រឹត និងឯករាជ្យ”។
បញ្ហាមួយដែលទំនងជាធ្វើឲ្យមានការចាប់អារម្មណ៍ពីក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនោះ គឺការបង្កើតរដ្ឋសភាថ្មីនៅពេលដែលមានការសម្រេចថា គណបក្សណាជាអ្នកឈ្នះនោះ។
លោក ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា លោកមានសិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីដោយមាន ឬដោយគ្មានតំណាងរាស្ត្រទាំង៥៥រូបរបស់គណបក្សប្រឆាំង។ ទោះជាយ៉ាងណា រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋសភា ត្រូវមានសមាជិកសភា១២០រូប។ ហើយមាត្រា៥នៃបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋសភាក៏ចែងដែរថា តំណាងរាស្ត្រប្រាំពីរភាគដប់ត្រូវមានវត្តមានដើម្បីបង្កើតរដ្ឋសភា ឬស្មើនឹង៨៦រូប។
ប៉ុន្តែមាត្រា៨២នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលកំណត់ពីលក្ខខណ្ឌនៃការបើករដ្ឋសភាថ្មីនោះមិនមានចែងពីចំនួនសមាជិកសភាដើម្បីបំពេញកូរ៉ុមនោះទេ។ បញ្ហាស្មុគស្មាញទាំងនេះគឺជាមូលហេតុដែលត្រូវបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ហើយនៅពេលអនាគតដ៏ឆាប់ខាងមុខនេះ ក្រុមប្រឹក្សានេះត្រូវសម្រេចលើបញ្ហានេះដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី។
កាលពីឆ្នាំ២០០៣ នៅពេលមានភាពជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយមួយទៀតដែលនៅក្នុងនោះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានសំឡេងច្រើន ប៉ុន្តែ មិនគ្រប់ពីរភាគបីសម្រាប់ បង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីនោះ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញត្រូវបានព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណប្ញទ្ធិ ស្នើសុំបញ្ជាក់ថា តើត្រូវការសមាជិកប៉ុន្មានដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី។ ក្រុមប្រឹក្សានេះក៏បានបញ្ជាក់ផងដែរថា ខ្លួនមិនអាចសម្រេចបញ្ហានយោបាយបានទេ ប៉ុន្តែក្រុមប្រឹក្សានេះបានលើកឡើងថា ខណៈដែលមិនតម្រូវឲ្យមានសមាជិក១២០ នៅពេលបើកសម័យប្រជុំនោះបើយោងតាម មាត្រាដែលចែងថា ត្រូវមានសមាជិកសភាប្រាំពីរភាគដប់ចូលរួម “ មាត្រា៥ នៃច្បាប់នេះមានលក្ខណៈច្បាស់លាស់គ្រប់គ្រាន់ហើយ។
លោក សឺន ស៊ូបែ៊រ្តិ៍ ដែលឥឡូវនេះចូលរួមជាមួយគណបក្សប្រឆាំង ប៉ុន្តែ ធ្លាប់ជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញរហូតដល់ឆ្នាំ២០១០នោះបានមានប្រសាសន៍ថា អំឡុងពេលលោកធ្វើការនៅទីនោះលោកបានលើកឡើងថា ក្រុមប្រឹក្សានេះគួរតែចេញសេចក្តីសម្រេចឲ្យបានរឹងមាំ ហើយជួនកាលផ្ទុយពីអង្គប្រតិបត្តិ ប៉ុន្តែ លោកមានសំឡេងតិចជាងសមាជិកភាគច្រើនដែលគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សានេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ មានសមាជិកដែលជាសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានច្រើនជាង ហើយមានតែសមាជិកបីរូបប៉ុណ្ណោះដែលតែងតាំងដោយព្រះមហាក្សត្រ”។
លោក សុក សំអឿន នាយកប្រតិបត្តិ ក្រុម អ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ ថា ការចៀសវាងពីស្ថានភាពលំបាកៗបានក្លាយជាទម្លាប់របស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ។ លោកបានពន្យល់ថា “ មានច្រើនដងណាស់ នៅពេលដែលក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញចង់បដិសេធ ពួកគេនិយាយថា រឿងនោះមិនមែនជាសមត្ថកិច្ចរបស់យើងទេ”។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក សុក សំអឿន បានមានប្រសាសន៍ថា អាយុ ការអប់រំខ្ពស់ និងអាណត្តិយូររបស់សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមានន័យថា ទោះបីជាសមាជិកជាច្រើនចេញមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក៏ដោយ ពួកគេអាចបង្ហាញពីភាពឯករាជ្យនៅក្នុងការសម្រេចរបស់ខ្លួនបានច្រើនជាងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ពួកគេមានអាណត្តិប្រាំបួនឆ្នាំ។ នោះមានន័យថា ពួកគេមិនខ្វល់ពីការដកតំណែងរបស់ពួកគេនោះទេ”។ លោកបានបន្ថែមថា តួនាទីរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះមានសារៈសំខាន់នៅពេលដែល គ.ជ.ប. បានបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួនទៅលើភាពមិនប្រក្រតីនៅពេលបោះឆ្នោត និងប្រកាសលទ្ធផលជាផ្លូវការ។
លោកបានមានប្រសាសន៍អំពីក្រុមប្រឹក្សានេះថា “ ពួកគេដើរតួនាទីជាតុលាការកំពូល។ ពួកគេអាចស៊ើបអង្កេតដោយខ្លួនឯងបាន។ ពួកគេអាចបង្កើតគណៈកម្មាធិការស៊ើបអង្កេតបាន”។ ទោះជាយ៉ងណា លោក សុន ឆ័យ ប្រធានក្រុមតំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនមានសង្ឃឹមថា ក្រុមប្រឹក្សានេះបើកសវនាការមានភាពយុត្តិធម៌ជាង គ.ជ.ប. នោះទេ។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញគ្រាន់តែជាឧបករណ៍មួយទៀតរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះ។ គ្មានអ្វីខុសពី គ.ជ.ប. ឬតុលាការឡើយ។ ខ្ញុំគិតថា នេះគឺជាបញ្ហាមួយដែលកំពុងកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសនេះ។ យើងមិនដឹងទៅរកនរណាទេនៅពេលយើងប្តឹងអំពីភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត”៕
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន