គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានព្រមព្រៀងគ្នាអំឡុងកិច្ចពិភាក្សាមួយនៅរដ្ឋសភា កាលពីថ្ងៃសុក្រថា អង្គការសហប្រជាជាតិ(UN) អាចឃ្លាំមើលការសើុបអង្កេតលើភាពមិនប្រក្រតីនានាបានកើតមានក្នុងពេលបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែមុន ប៉ុន្តែ បានបន្តខ្វែងគំនិតគ្នារឿងអនុញ្ញាតឲ្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ដឹកនាំការស៊ើបអង្កេតនេះ។
បន្ទាប់ពីគណបក្សទាំងពីរកាលពីដំបូងឡើយបានព្យាយាមបង្កើតគណៈកម្មាធិការពិសេសមួយកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែសីហា នៅទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ គ.ជ.ប. នោះ គណបក្សប្រឆាំងបានសម្រេចមិនចូលរួម នៅពេលលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ទៅលោក អឹុម សួស្តី ប្រធាន គ.ជ.ប. ដោយលើកឡើងថា គណបក្សរបស់លោកមិនអាចទទួលយកការសើុបអង្កេតបានទេ ប្រសិនបើការស៊ើបអង្កេតនោះមិនដឹកនាំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ។
កាលពីថ្ងៃសុក្រ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានផ្លាស់ប្តូរគោលជំហរបស់ខ្លួន ដោយលើកឡើងថា ខ្លួនយល់ព្រមតាមការទាមទាររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិអាចត្រឹមធ្វើជាអ្នកសង្កេតការណ៍នៅក្នុងគណៈកម្មាធិការនេះ។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានលើកឡើងថា “ នៅព្រឹកនេះចន្លោះពីម៉ោង៩ ដល់ម៉ោង១១ព្រឹក គណៈប្រតិភូមកពីគណបក្សទាំងពីរ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានជួបពិភាក្សាគ្នានៅរដ្ឋសភា។ យើងទៅទីនោះ ដើម្បីបង្កើតគណៈកម្មាធិការពិេសេសមួយ ហើយយើងបានឈានដល់ការសម្រេចថា គណៈប្រតិភូមកពីគណបក្សទាំងពីរនឹងពិភាក្សាជាមួយមេដឹកនាំកំពូលរបស់ខ្លួនអំពីថា តើអ្នកណានឹងក្លាយជាសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការពិសេសនេះ ហើយយើងបានព្រមព្រៀងគ្នាថា អង្គការសហប្រជាជាតិនឹងធ្វើជាអ្នកសង្កេតការណ៍”។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយចេញដោយគណបក្សប្រឆាំង បន្ទាប់ពីកិច្ចពិភាក្សានេះ បានលើកឡើងថា លោក សុន ឆ័យ ប្រធានក្រុមតំណាងរាស្ត្រមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក គុយ ប៊ុនរឿន បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រខេត្តកំពង់ចាម លោក ញ៉ែម បុញ្ញរិទ្ធ បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រខេត្តព្រៃវែង មកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិសុទ្ធតែបានចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សានេះ។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានបញ្ជូនលោក ជាម យៀប សមាជិកសភាជាន់ខ្ពស់ លោក អ៊ុក កឹមហាន សមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ និងលោក ព្រំ សុខា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបានលើកឡើងថា “ [តំណាងទាំងប្រាំមួយរូប] បានព្រមព្រៀងតាមផែនការជ្រើសរើសអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលជាអ្នកជំនាញ និងមានបទពិសោ ធខាងកិច្ចការបោះឆ្នោតដើម្បីចូលរួមក្នុងក្រុមអ្នកបច្ចេកទេសមួយជាមួយតំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយអង្គការក្នុងស្រុក និងអង្គការអន្តរជាតិនានា ដើរតួនាទីជាអ្នកសង្កេតការណ៍”។
លោក ជាម យៀប បានបញ្ជាក់ថា កិច្ចពិភាក្សានេះបានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃសុក្រ ពិតមែន ហើយបានលើកឡើងថា គោលបំណងគឺដើម្បីធ្វើឲ្យប្រាកដថា គណបក្សទាំងពីរយល់ពីលក្ខខណ្ឌគ្នាទៅវិញទៅមក សម្រាប់ការបង្កើតគណៈកម្មាធិការស៊ើបអង្កេតមួយលើភាពមិនប្រក្រតី អំឡុងការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃ២៨ ខែកក្កដា។
លោកបានថ្លែងថា លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងលោក សាយ ឈុំ អនុប្រធានព្រឹទ្ធសភា បានស្ថិតក្នុងចំណោមសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យចរចាជាមួយគណបក្សប្រឆាំង។
លោក ជាម យៀប បានមានប្រសាសន៍ថា “ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើពួកគេមិនព្រមព្រៀងគ្នាទេនោះ ជាជម្រើសចុងក្រោយ សម្តេច ហ៊ុន សែន នឹងជួបជាមួយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដោយផ្ទាល់ ប្រសិនបើចាំបាច់”។
លោក ជាម យៀប បានមានប្រសាសន៍ថា ដោយសារតែលោក បាន គីមូន អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិបានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់លើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតជាតិនេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធីនោះ អង្គការសហប្រជាជាតិមិនចាំបាច់ចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុងការសើុបអង្កេតណាមួយលើភាពមិនប្រក្រតីនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនោះឡើយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍មុនពេលបដិសេធមិនលើកឡើងលម្អិតបន្ថែមទៀតស្តីពីការចរចាជាមួយគណបក្សប្រឆាំងថា “ អង្គការសហប្រជាជាតិអាចមកធ្វើជាអ្នកសង្កេតការណ៍បាន ប៉ុន្តែ ពួកគេមិនអាចដឹកនាំការស៊ើបអង្កេតបានទេ”។
ខណៈពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអះអាងថា ខ្លួនទទួលបានសំឡេងគំាទ្រ៦៨អាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភាដែលមាន១២៣អាសនៈនោះ គណបក្សប្រឆាំងបានអះអាងថា ការលួចបន្លំដែលកើតមាននៅគ្រប់កន្លែង និងឈ្មោះដែលបាត់ពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត មានន័យថា ខ្លួនទទួលបានសំឡេងគាំទ្រភាគច្រើននៅក្នុងរដ្ឋសភា ពោលគឺចំនួន៦៣អាសនៈ។
ទោះបីជាអនុញ្ញាតឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិឃ្លាំមើលក៏ដោយ ក៏កាលពីម្សិលមិញ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានលើកឡើងថា ខ្លួននឹងបន្តធ្វើការសើុបអង្កេត ប្រសិនបើ អ្នកដែលចូលរួមទទួលខុសត្រូវក្នុងញ្ហានេះមិនឯករាជ្យពេញលេញ។
លោក សុន ឆ័យ ដែលបានដឹកនាំតំណាងគណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាកាលពីថ្ងៃសុក្រ បានមានប្រសាសន៍ថា ការចរចាត្រូវបានរៀបចំឡើយដើម្បីស្វែងរកវិធីដោះស្រាយបញ្ហានៃភាពមិនប្រក្រតីឲ្យបានប្រសើរជាងនេះ ប៉ុន្តែ បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើគណៈកម្មាធិការមួយត្រូវបានបង្កើតឡើង គណៈកម្មាធិការនោះមិនគួរឲ្យ គ.ជ.ប. ចូលរួមពាក់ព័ន្ធទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ប្រសិនបើអនុញ្ញាតឲ្យ គ.ជ.ប. ស៊ើបអង្កេតបទល្មើសរបស់ខ្លួនឯងនោះ នឹងមិនមានដំណោះស្រាយឡើយ”។
លោក សុន ឆ័យ បានមានប្រសាសន៍ថា “ យើងបានព្រមព្រៀងហើយថា យើងត្រូវការអ្នកជំនាញមួយក្រុមដែលអាចមកពីអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលណាមួយដែលបាននិងកំពុងធ្វើកិច្ចការងារពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត”។ សុន ឆ័យ បានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា តំណាងគណបក្សប្រជាជនថា ខ្លួនមិនអាចធ្វើការសម្រេចចិត្តភ្លាមៗបានទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ ពួកគេត្រូវពិភាក្សាជាមួយមេដឹកនាំសិនដើម្បីឲ្យដឹងថា តើអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ឬអ្នកជំនាញណាដែលនឹងត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យចូលរួមក្នុងក្រុមស៊ើបអង្កេតនេះ”។
បន្ទាប់ពីជួបប្រជុំជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកចំនួន១០នៅក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃបានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានទំនាក់ទំនងគ្នាកាលពីយប់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ដើម្បីបង្កើតគណៈកម្មាធិការមួយដើម្បីដោះស្រាយភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត។
លោកថ្លែងថា “ ខ្ញុំមិនអាចព្យាករដឹងពីលទ្ធផលទេ ប៉ុន្តែ យ៉ាងហោចណាស់យើងកំពុងអង្គុយចុះដើម្បីធ្វើការចរចាគ្នា”។ លោកក៏បានគាំទ្រគោលជំហររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថា អង្គការសហប្រជាជាតិនឹងមិនអាចចូលរួមនៅក្នុងគណៈកម្មាធិការរួមមួយបានទេ ប៉ុន្តែ អាចសង្កេតការណ៍បាន។
លោក ស ខេង បានមានប្រសាសន៍ថា “ និយាយពីសំណើរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិសំុឲ្យចាត់តាំងអង្គការសហប្រជាជាតិជាអាជ្ញាកណ្តាលនោះ ខ្ញុំគិតថា វាមិនអាចទៅរួចឡើយ។ ប្រសិនបើពួកគេចង់មកសង្កេតការណ៍ វាមិនអីទេ ពីព្រោះ គ.ជ.ប.បើកចំហចំពោះបញ្ហានេះ”។
កាលពីថ្ងៃច័ន្ទ លោក ស ខេង បានព្រមានថានឹងមាន “ បញ្ហា” ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនព្រមចរចាជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជំុវិញភាពមិនប្រក្រតីកើតមានអំឡុងពេលបោះឆ្នោតទេនោះ។
ទោះបីជាជម្រើសដំបូងរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិដឹកនាំការស៊ើបអង្កេតក៏ដោយ ក៏ លោក សុន ឆ័យ បានលើកឡើងថា ត្រូវតែផ្តល់សម្បទានខ្លះ ដើម្បីឲ្យភាគីទាំងពីរអាចបន្តដំណើរការទៅមុខទៀតបាន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ដោយសារតែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានច្រានចោលតួនាទីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិយ៉ាងដាច់អហង្ការនោះ យើងមិនចង់ឲ្យគេមើលមកឃើញថា យើងកំពុងធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដំណើរការនេះទេ ។ យើងគ្រាន់តែចង់បង្ហាញដោយស្មោះស្ម័គ្រនូវឆន្ទៈរបស់យើងក្នុងការសម្រុះសម្រួលដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយលើបញ្ហានេះ”។
លោក ហ្វីលីព សេន (Philip Sen) មន្ត្រីទំនាក់ទំនងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា អង្គការសហប្រជាជាតិមិនបានដឹងពីសេចក្តីសម្រេចរបស់គណបក្សទាំងពីរឲ្យខ្លួនធ្វើជាអ្នកសង្កេតការណ៍នោះទេ។
លោក ឈាង វុន សមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនបានដឹងពីសេចក្តីលម្អិតៃនកិច្ចពិភាក្សានេះទេ ពីព្រោះលោកមិនមានវត្តមាននៅទីនោះ ប៉ុន្តែ លោកបានថ្លែងថា យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនឹងត្រូវឲ្យ គ.ជ.ប.ចូលរួម ។ គ.ជ.ប. បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួននៅថ្ងៃសុក្រ អំពាវនាវឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបង្កើតគណៈកម្មាធិការមួយដើម្បីសើុបអង្កេតលើសេចក្តីរាយការណ៍អំពីភាពមិនប្រក្រតីនានាអំឡុងពេលបោះឆ្នោតដែលគ.ជ.ប. ទទួលបាន។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះមានខ្លឹមសារថា “ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតសូមអញ្ជើញគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមកជួបប្រជុំដើម្បីបង្កើតគណៈកម្មាធិការពិសេសមួយក្នុងបំណងពិភាក្សាអំពីសេចក្តីរាយការណ៍ស្តីពីភាពមិនប្រក្រតីកើតមានអំឡុងពេលបោះឆ្នោត ដែល គ.ជ.ប. ទទួលបានចន្លោះពីថ្ងៃទី២ ខែសីហា ដល់ថ្ងៃទី៦ខែសីហា”។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះបានលើកឡើងថា “ [គ.ជ.ប.] វានឹងផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់គណបក្សទាំងពីរក្នុងការបង្កើតគណៈកម្មាធិការនេះក្នុងពេលឆាប់ៗដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានៃភាពមិនប្រក្រតីដែល [ គ.ជ.ប.] ទទួលបាន”។
លោក ទេព នីថា អគ្គលេខាធិការ គ.ជ.ប.បានមានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃសុក្រថា លោកមិនបានដឹងថា កិច្ចពិភាក្សានេះត្រូវបានធ្វើឡើងនៅរដ្ឋសភារវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំងទេ។ លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍ថា “ ថ្ងៃនេះយើងក៏បានចេញសេចក្តីថ្លែង ការណ៍មួយដែរ អំពាវនាវឲ្យគណបក្សទាំង ពីរមកជួបយើងដើម្បីបង្កើតគណៈកម្មាធិការពិសេសមួយ ប៉ុន្តែ រហូតមកទល់នឹងពេលនេះយើងមិនទាន់ទទួលបានដំណឹងពីពួកគេនៅឡើយទេ”។
លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ ដូច្នេះខ្ញុំមិនប្រាកដថា តើនឹងមានគណៈកម្មាធិការពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នាត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីសើុបអង្កេតភាពមិនប្រក្រតី ឬថា តើគណៈកម្មាធិការ [របស់គណបក្សទាំងនេះ] នឹងមិនឲ្យ គ.ជ.ប. ចូលរួមពាក់ព័ន្ធឬយ៉ាងណានោះទេ”។
ថ្លែងទៅកាន់អ្នកយកព័ត៌មានកាលពីម្សិលមិញ នៅក្រសួងមហាផ្ទៃ កន្លែងដែលលោកបានជួបជាមួយលោក ស ខេង នោះលោក ធន សារាយ ប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បានគូសបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃការបង្កើតគណៈកម្មាធិការសើុបអង្កេតមួយឲ្យបានឆាប់រហ័ស ដែលនឹងសើុបអង្កេតពាក្យបណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត ហើយឈានដល់ការសម្រេចថា គណបក្សទាំងអស់អាចទទួលយកបាន។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ យើងសូមអំពាវនាវឲ្យគណបក្សទាំងពីរមកទាំងអស់គ្នាដើម្បីព្រមព្រៀងលើគណៈកម្មាធិការចម្រុះមួយសម្រាប់ការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានហ្មត់ចត់ ដើម្បីបញ្ចៀសអំពើហិង្សា និងចលាចលក្នុងសង្គមដែលអាចកើតមាន”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Janelle Kohnert)
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម