កាលពីម្សិលមិញ រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាក់ថា ការសម្រេចរបស់កម្ពុជាក្នុងការពន្យារពេលកម្មវិធីផ្តល់ជំនួយយោធារបស់អាមេរិកបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដានេះនឹងមិនមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរលើទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរទេ។
ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំរាជធានីភ្នំពេញបានបដិសេធមិនប្រាប់ឲ្យច្បាស់ថា តើកម្មវិធីមួយណាក្នុងចំណោមកម្មវិធីផ្តល់ជំនួយយោធារបស់អាមេរិកត្រូវបានពន្យារពេលនោះទេ ប៉ុន្តែ បានឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃអង្គារថា កម្មវិធីទាំងនោះជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ក្នុងកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ។
លោកស្រី ម៉ារី ហាហ្វ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសអាមេរិកក៏បានមានប្រសាសន៍ាលពីថ្ងៃអង្គារផងដែរថា ការសម្រេចនេះមិនមែនជាអ្វីដែលអាមេរិកចង់បាននោះទេ ហើយបានបញ្ជាក់ថា រឿងនេះពាក់ព័ន្ធនឹងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ដែលបានប្រកាសលទ្ធផលបោះឆ្នោតបឋម ព្រោះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកំពុងរកវិធីដោះស្រាយវិវាទក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ។
អ្នកវិភាគបានឲ្យដឹងថា សេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រសួងការពារជាតិក្នុងការពន្យារពេលកម្មវិធីមួយចំនួនជាមួយអាមេរិកនោះ ត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាបញ្ហាការទូត។
លោក កុយ គួង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានបញ្ជាក់ថា ការពន្យារពេលនេះមិនមានបញ្ហាដល់ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិរបស់កម្ពុជា ចំពេលមានទស្សនលើកឡើងថា កម្ពុជាបានធ្វើសេចក្តីសម្រេចនេះ បន្ទាប់ពីមានការអំពាវនាវពីសមាជិកសភាអាមេរិកឲ្យកាត់ជំនួយយោធាដល់ប្រទេសកម្ពុជាទាំងអស់ ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតជាតិនេះមិនមានយុត្តិធម៌នោះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ក្រសួងការពារជាតិបានបញ្ជាក់រួចហើយអំពីរឿងនេះ”។ លោកបានលើកឡើងពីសម្តីរបស់ឧត្តមសេនីយ៍ឯក នឹម សុវ៉ាត អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានគោលនយោបាយ និងកិច្ចការបរទេសកាលពីថ្ងៃអង្គារ ដែលបាននិយាយសម្រាលការពន្យារពេលនេះ។ លោក កុយ គួង បានបន្ថែមថា “ ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិកនៅជាធម្មតា។
លោក ស៊ាន ម៉ាកគីនតុស អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកមិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរទេកាលពីម្សិលមិញ។ ប៉ុន្តែ លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក រស់ឆោម ប្រធានខុទ្ទកាល័យលោក ទៀ បាញ់ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា ការចូលរួមរបស់កម្ពុជានៅក្នុងកម្មវិធីផ្តល់ជំនួយយោធារបស់អាមេរិកមួយចំនួនរួមទាំងកម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាលកងទ័ពអាកាសផងដែរនោះត្រូវបានពន្យារពេលហើយ “ពីព្រោះយើងកំពុងបង្កើតរដ្ឋាភិបាល” ។
លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក ស៊ឹង សំណាង មេបញ្ជាការកងទ័ពអាកាសកម្ពុជាបានប្រាប់ឈ្មោះកម្មវិធីជាក់លាក់មួយដែលត្រូវបានពន្យារពេល។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “កម្មវិធី បណ្តុះបណ្តាលមួយដែលត្រូវបានពន្យារពេលនោះ គឺកម្មវិធីអ្នកការពារមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក (Pacific Defender)”។
យោងតាមសេចក្តីប្រកាសមួយនៅតាមគេហទំព័ររបស់កងទ័ពអាកាសអាមេរិកប្រចាំមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក មន្ត្រីយោធាបានចូលរួមកម្មវិធីមួយដែលមានឈ្មោះថា ឯកភាពមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក និងអ្នកការពារមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក (Pacific Unity and Pacific Defender) នៅមូលដ្ឋានទ័ពអាកាស អ៊ែនឌឺសេននៅក្នុងតំបន់ Guam កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១២។
មន្ត្រីកម្ពុជា រួមជាមួយសមភាគីហ្វីលីពីន ឡាវ ថៃ ម៉ុងហ្គោលី និងវៀតណាមបានចូលរួមនៅក្នុងគម្រោងមួយដែលផ្តោតលើការហ្វឹកហាត់នានាដូចជា ការប្រើប្រាស់សព្វាវុធ និងការប្រឆាំងអំពើភេរវកម្ម។ សេចក្តីប្រកាសនោះបានលើកឡើងថា “ពេញមួយសប្តាហ៍នេះ អ្នកចូលរួមបានពិភាក្សាគ្នាពីការត្រៀមលក្ខណៈសម្រាប់ការគ្រប់គ្រង ការសង្គ្រោះបន្ទាន់ សព្វាវុធ និងការប្រើប្រាស់អាវុធ ការស្ទង់មតិ និងការប្រមូលទិន្នន័យ ព្រមទាំងការប្រឆាំងភេរវកម្ម និងការពារកងកម្លាំង”។
រូបភាពក្នុងការហាត់សមនោះបង្ហាញពីលោកវរសេនីយ៍ឯកកងទ័ពអាកាស សាន សាវឿន និងមន្ត្រីកម្ពុជាបីនាក់ទៀតកំពុងទទួលការបង្ហាញប្រាប់ពីបច្ចេកទេសប្រើអាវុធស្វ័យប្រវត្តិធំៗ និងបច្ចេកទេសបោសសម្អាតយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះ និងគ្រឿងផ្ទុះផ្សេងៗទៀត។
គេមិនទាន់ដឹងច្បាស់ថា តើមានកម្មវិធីផ្សេងទៀតរងផលប៉ះពាល់ដោយសារការពន្យារពេលនេះ ឬអត់នោះទេ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកនិយាយថា ការពន្យារពេលនេះសម្រេចជាឯកតោភាគីដោយភាគីកម្ពុជា និងមិនទាន់ដឹងថា តើវាបានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់វគ្គបណ្តុះបណ្តាលកងកម្លាំងពិសេសប្រឆាំងភេរវកម្ម ដែលដឹកនាំដោយលោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក ហ៊ុន ម៉ាណែត កូនប្រុសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែរឬអត់នោះទេ។
កាលពីម្សិលមិញ លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក នឹម សុវ៉ាត បានមានប្រសាសន៍ជាថ្មីម្តងទៀតថា ការពន្យារពេលកម្មវិធីនេះ គឺដោយសារបញ្ហាធនធាន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ដោយមិនប្រាប់លម្អិតថែមទៀតថា “យើងបានពន្យារពេលជាមួយអាមេរិកពីព្រោះយើងត្រូវត្រៀម កងកម្លាំង និងឧបករណ៍ [ សម្រាប់ការបណ្តុះបណ្តាលរួមគ្នា]”។
ប៉ុន្តែ អ្នកសង្កេតការណ៍បាននិយាយថា ទង្វើនេះហាក់ដូចជាធ្វើឡើងទុកជាមុនរបស់ភាគីកម្ពុជា បន្ទាប់ពីសមាជិកសភាអាមេរិកកាលពីខែមុនបានពិភាក្សាគ្នាអំពីការដកជំនួយទាំងអស់សម្រាប់កម្ពុជា និងបន្ទាប់ពីក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានប្រកាន់គោលជំហររឹងមាំលើការចោទប្រកាន់ពីភាពមិនប្រក្រតីអំឡុងពេលបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដា។
លោក ហ៊ុន សែន បានប្រាប់អាមេរិក ឲ្យកាត់ជំនួយ ហើយផ្តោតលើប្រទេសចិន ដែលជាអ្នកផ្តល់ជំនួយដ៏ធំរបស់កម្ពុជាដើម្បីបំពេញតម្រូវការខ្វះខាតណាមួយ។
លោក ចន សៀសៀរី ជាសាស្ត្រាចារ្យនៅកម្ពុជា និងជាអ្នកជំនួយការសាស្ត្រាចារ្យនៅមហាវិទ្យាល័យគោលនយោបាយសាធារណៈនៃសាកលវិទ្យាល័យ Gerald R.Ford បានលើកឡើងតាមអីុម៉េលថា “ ការសម្រេចរបស់កម្ពុជានៅក្នុងការពន្យារពេលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកមិនមែនជាការល្អនោះទេ ហើយមន្ត្រីកម្ពុជាបាននិយាយសម្រាលពីបញ្ហានេះចាប់តាំងពីមានការប្រកាសពីការពន្យារពេលនេះមក”។
លោក ចន សៀសៀរី បានមានប្រសាសន៍ថា “រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងព្យាយាមយ៉ាងច្បាស់ដើម្បីបង្ហាញថា ខ្លួនមិនពឹងផ្អែកលើជំនួយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយក៏មិនចង់បញ្ចប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធាណាមួយដែរ”។ លោកបានបន្ថែមថា កម្ពុជាមិនចង់ពឹងផ្អែកច្រើនពេកលើប្រទេសចិននោះទេ។ “ ការពឹងផ្អែកច្រើនពេកទៅលើប្រភពណាមួយសម្រាប់ជំនួយពីក្រៅនោះធ្វើឲ្យប្រទេសតូចមួយដូចជាប្រទេសកម្ពុជាទទួលរងឥទ្ធិពលមិនល្អពីបរទេស”។
លោក សៀសៀរី បានលើកឡើងថា ទោះបីជាពួកគេមិននិយាយពីរឿងនេះជាសាធារណៈក៏ដោយ ក៏បណ្តាប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាមានកង្វល់អំពីការដែលកម្ពុជាងាកចេញពីលោកខាងលិច។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាភាគច្រើនដែលជាសមាជិកអាស៊ានមិនចង់ឲ្យកម្ពុជាពឹងផ្អែកច្រើនពេកលើប្រទេសចិននោះទេ ជាពិសេសនៅក្នុងសង្វៀនយោធា ហើយពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះកំពុងបន្តនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង”។
លោក ខាលីល ថៃយ័រ អ្នកជំនាញពីអាសីុអាគ្នេយ៍នៅបណ្ឌិត្យសភាកងទ័ពអូស្ត្រាលីក្នុងទីក្រុងកង់បេរ៉ា បានមានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាមានការគាំទ្រមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ពីប្រទេសដែលយល់ព្រមតាមគោលជំហររបស់ខ្លួនលើការមិនអន្តរាគមន៍ពីបរទេស។
លោក ថៃយ័រ បានថ្លែងថា “ ទង្វើរបស់កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់ និងមិនបង្កឲ្យមានជម្លោះដោយផ្ទាល់នោះទេ”។
“ ទង្វើរបស់់កម្ពុជាហាក់ដូចជាមិនប្រញាប់ប្រញាល់ ឬមានប្រតិកម្មខ្លាំងនោះទេ។ពួកគេគ្រាន់តែព្រមានអាមេរិក និងប្រទេសនៅអឺរ៉ុបអំពីផលវិបាកចំពោះការរិះគន់របស់ពួកគេដែលត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាការជ្រៀតជ្រែកខ្លាំងពេក”។
លោកក៏បានមានប្រសាសន៍ដែរថា ការពន្យារពេលនេះមិនធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ទំនាក់ទំនងកម្ពុជានោះទេ និងបង្ហាញឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ជំនួយអាមេរិកភាគច្រើនទំនងជានឹងបន្តវិញ។ “ រហូតមកទល់ពេលនេះ បញ្ហាក្នុងស្រុកនៅកម្ពុជាមិនទាន់ឈានដល់ចំណុចមួយរហូតដល់អាមេរិកលុបចោលជំនួយយោធាទាំងអស់នោះទេ។ អាមេរិកទំនងជានឹងបន្តផ្តល់ជំនួយដល់កម្ពុជានៅក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលសម្រាប់ការថែរក្សាសន្តិភាពអន្តរជាតិក្រោមអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយកងទ័ពជើងទឹកអាមេរិកទំនងជានឹងយកកប៉ាល់ចូលមកធ្វើទស្សនកិច្ចជាប្រចាំ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន