ស្ទើរតែគ្រប់អនុសាសន៍ទាក់ទងនឹងកំណែ ទម្រង់ការបោះឆ្នោតរបស់ លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី (Surya Subedi) ប្រេសិតសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា មិនត្រូវបានគេយកមកអនុវត្តនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែមុនឡើយ។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីបំផុតរបស់លោកផ្ញើជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិនៅក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវ ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីសប្តាហ៍មុន លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី បានមានប្រសាសន៍ថា បន្ថែមពីលើក្តីបារម្ភយ៉ាងច្រើនពាក់ព័ន្ធការពង្រឹងប្រព័ន្ធតុលាការនិងសភានោះ គឺកង្វល់ “ទាក់ទងនឹងបរិបទក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលនៅក្នុងនោះការបោះឆ្នោតមួយចំនួនមិនត្រូវបានធ្វើឡើងដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នោះឡើយ។
របាយការណ៍ដែលត្រូវបានសរសេរឡើងបន្ទាប់ពីការមកបំពេញបេសកកម្មនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកាលពីខែធ្នូឆ្នាំ២០១២ និងនៅក្នុងខែឧសភាឆ្នាំនេះ ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា លោក ស៊ូបេឌី បានសម្តែងការសោកស្តាយថា “អនុសាសន៍ភាគច្រើនរបស់លោកពាក់ព័ន្ធទៅនឹងកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោតមិនត្រូវបានគេយកមកអនុវត្តឡើយ” ហើយថា ជំនឿទុកចិត្តរបស់សាធារណជនលើដំណើរការបោះឆ្នោត និងលទ្ធផលបោះឆ្នោតទំនងជាមានការប៉ះពាល់។
ដោយសំដៅលើរូបលោកផ្ទាល់ក្នុងនាមជាបុគ្គលទី៣នោះ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ជាពិសេសអ្នកធ្វើរបាយការណ៍ពិសេសរូបនេះនៅតែមានការព្រួយបារម្ភជុំវិញឯករាជភាពរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ…ការព្រួយបារម្ភអំពីភាពត្រឹមត្រូវនៃបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត របាយការណ៍ស្តីពីការបំភិតបំភ័យអ្នកបោះឆ្នោត និងកង្វះតម្លាភាពទូទៅនៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត”។
រាល់ការព្រមានរបស់លោក ស៊ូបេឌី បានបង្ហាញពីការខ្វែងគំនិតគ្នារវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាគណបក្សប្រឆាំងចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតដែលបានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី ២៨ខែកក្កដា។ បើទោះជា គ.ជ.ប. បានប្រកាសលទ្ធផលបឋមថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបាន៦៨អាសនៈ ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទួលបាន៥៥អាសនៈក៏ដោយ ក៏គណបក្សប្រឆាំងបានអះអាងថា លទ្ធផលនេះនៅមានគុណវិបត្តិនៅឡើយដោយសារមានការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតជាច្រើន។
កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ គ.ជ.ប. បានប្រកាសថា គ.ជ.ប. នឹងមិនធ្វើការស៊ើបអង្កេតអំពីភាពមិនប្រក្រតី ឬសម្របសម្រួលការប្រឈមមុខគ្នារវាងគណបក្សទាំងពីរនេះទៀតទេ ពីព្រោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនបានដាក់ជូនភ័ស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ឡើយ។
ចំណុចមួយក្នុងចំណោមចំណុចពាក់ព័ន្ធ ថ្ងៃបោះឆ្នោតដែលត្រូវបានរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងនោះ គឺថាប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំមិនអាចបោះឆ្នោតបាន អ្វីដែលសំខាន់ទៀតនោះ គឺឈ្មោះរបស់ពួកគាត់មិនមាននៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ឬអ្នកផ្សេងបានប្រើឈ្មោះរបស់គាត់បោះរួចហើយ។
លទ្ធភាពបែបនេះត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់លោក ស៊ូបេឌី ដែលធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកបានជួបប្រជំុសម្ងាត់ជាមួយលោក អឹុម សួស្តី ប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតកាលពីខែឧសភា។
លោក ស៊ូបេឌី បានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ការព្រួយបារម្ភជាសំខាន់នោះគឺពាក់ព័ន្ធភាពត្រឹមត្រូវនៃដំណើរការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនិងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត” ដោយលោកសំដៅដល់់សវនកម្មបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតដាច់ដោយឡែកពីគ្នាចំនួនពីរលើករបស់គណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) និងវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិប តេយ្យដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដែល “បង្ហាញអំពីគុណវិបត្តិដែលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ដល់ការបោះឆ្នោត”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “អ្នកធ្វើរបាយការណ៍ពិសេសរូបនេះបានសម្តែងការសោកស្តាយដោយសារថា ផ្អែកទៅលើលទ្ធផលសវនកម្មដំបូង ការកែតម្រូវបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតគួរបានធ្វើតាំងពីដំបូង ដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការបោះឆ្នោត”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “លោកបានអះអាងថា មានតែការពិនិត្យមើលបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតប្រកបដោយតម្លាភាពដែលធ្វើឡើងតាមរយៈដំណើរការ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យមានការកែតម្រូវក្នុងករណីមានកំហុសប៉ុណ្ណោះ នឹងកំណត់យ៉ាងច្បាស់ថា ការបាត់ឈ្មោះពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតនឹងមិនបណ្តាលឲ្យអ្នកដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតមួយចំនួនមិនអាចបោះឆ្នោតបាននោះទេ។ មានកង្វល់ថា ជំនឿទុកចិត្តពីសាធារណជនលើដំណើរការបោះឆ្នោត និងលទ្ធផលបោះឆ្នោតនឹងត្រូវប៉ះពាល់”។
ប្រេសិតសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ក៏បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភរបស់លោកផងដែរថា “មានសន្លឹកឆ្នោតលើសយ៉ាងច្រើនត្រូវបានបោះពុម្ព គឺមានចំនួនជាង ២,៥លានសន្លឹកច្រើនជាងអ្នកដែលបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត” ហើយថា លោកសង្ឃឹមថា សន្លឹកឆ្នោតទាំងនេះនឹងត្រូវគេប្រើប្រាស់តែនៅក្នុងករណីចាំបាច់តែប៉ុណ្ណោះ។
លោក ទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា លោកបានឮអំពីរបាយការណ៍នេះ ហើយមន្ត្រីរបស់លោកបានផ្តល់យោបល់ពាក់ព័ន្ធខ្លឹមសារនៃរបាយការណ៍នេះដែរ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ប៉ុន្តែអនុសាសន៍របស់លោក ស៊ូបេឌី ពាក់ព័ន្ធតែអំពីការផ្លាស់ប្តូរចំពោះច្បាប់បោះឆ្នោតតែប៉ុណ្ណោះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “អនុសាសន៍ និងកង្វល់របស់លោក ស៊ូបេឌី គឺហួសពីសមត្ថកិច្ច គ.ជ.ប. ហើយ។ ប្រសិនបើលោក ស៊ូបេឌី ចង់ឲ្យ គ.ជ.ប. អនុវត្តតាមអនុសាសន៍របស់លោកនោះ គេត្រូវកែច្បាប់បោះឆ្នោតជាមុនសិន ហើយបន្ទាប់មក គ.ជ.ប. នឹងអនុវត្តតាមច្បាប់នោះ”៕
រាយការណ៍បន្ថែមដោយ អ៊ាង ម៉េងឡេង
ប្រែសម្រួលដោយ សោម សារុន