មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីលោក មូអាមម៉ា អេល ហ្គាដាហ្វី (Maummar el-Qaddafi) មេដឹកនាំនៃប្រទេសលីប៊ី ត្រូវបានឧទ្ទាមនៅក្នុងប្រទេសនេះចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់ចោលកាលពីខែតុលាឆ្នាំ២០១១នោះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា ការប្រៀបធៀបរូបលោកទៅនឹងលោក មូអាមម៉ា អេល ហ្គាដាហ្វី ពីសំណាក់លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង គឺស្មើនឹងការគំរាមធ្វើសង្គ្រាម។
លោក ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា “ បើពួកគេចង់ធ្វើសង្គ្រាម ហ៊ុន សែន ស្វាគមន៍”។ លោកបានថ្លែងថា លោកមិនខ្លាចការក្រោកឡើងបះបោរណាមួយពីសំណាក់គណបក្សប្រឆាំងឡើយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “បើលោកឯងចង់ធ្វើសង្គ្រាម ខ្ញុំនឹងផ្ដល់អាវុធមួយឃ្លាំង។ ប៉ុន្តែ កុំប្រើអំពើហិង្សា។លោកឯងគ្មានមនុស្សគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីប្រើប្រាស់កាំភ្លើងទាំងនោះទេ”។
គណបក្សប្រឆាំងបានឆ្លើយតបដោយលើកឡើងថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបានធ្វើការគំរាមកំហែង ក៏ប៉ុន្តែ លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា លោកគ្រាន់តែផ្ដល់ “ដំបូន្មាន” ដល់គណបក្សប្រឆាំងពីបៀបគំរាមកំហែងប៉ុណ្ណោះ។
លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍នៅពេលនោះថា “បើលោកឯងប្រៀបធៀបខ្ញុំទៅមេដឹកនាំម្នាក់ដែលបានចាញ់ឆ្នោត វាមិនអីទេ។ បើលោកឯងប្រៀបធៀបខ្ញុំទៅមេដឹកនាំម្នាក់ដែលបានស្លាប់នៅក្នុងសមរភូមិម្ដងទៀត វាមានន័យថា លោកឯងចង់ធ្វើសង្គ្រាម ហើយខ្ញុំនឹងចាត់ការមុន”។
កាលពីដើមឆ្នាំដដែលនោះ លោក ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងក្នុងសុន្ទរកថាមួយថា ការក្រោកឡើងបះបោរប្រឆាំងនឹងលោក ហ្ស៊ីណេ អេលអាប៊ីឌីន បេ អាលី (Zine el-Abidine Ben Ali) នឹងមិនកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយស្រួលៗឡើយ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ក្នុងពិធីសម្ពោធអគារក្នុងមន្ទីរពេទ្យមួយនៅខេត្តកំពង់ចាម កាលពីខែមករាឆ្នាំនោះថា “ខ្ញុំសូមប្រាប់លោកឯងថា បើលោកឯងធ្វើបាតុកម្មដូចនៅក្នុងប្រទេសទុយនីស៊ី ពេលនេះខ្ញុំនឹងបិទទ្វារវាយឆ្កែ”។
លោក សម រង្ស៊ី ក៏មិនស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការលើកឡើងពីស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាដែរ ហើយការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោក ហ៊ុន សែន កាលពីឆ្នាំ២០១១ គឺដោយសារលោក សម រង្ស៊ី លើកឡើងដដែលៗអំពីការបះបោរមួយស្រដៀងនឹងបដិវត្តន៍អារ៉ាប់ស្ព្រីងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយជាពិសេសគឺការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោកថា លោក ហ៊ុន សែន “ នឹងជួបវាសនាដូចលោក មូអាមម៉ា អេល ហ្គាដាហ្វី”។
លោក មូអាមម៉ា អេល ហ្គាដាហ្វី ត្រូវគេថតវីដេអូពេលឧទ្ទាមចាប់បាន និងវាយដំ មុនពេលបាញ់សម្លាប់លោក បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមស៊ីវិលបង្ហូរឈាមមួយបានកើតចេញពីមហាបាតុកម្មដែលបានបណ្ដេញរបបដឹកនាំរបស់លោកចេញពីអំណាច។
ពេលធ្វើមាតុភូមិនិវត្តកាលពីខែមុន បន្ទាប់ពីរស់នៅដោយនិរទេសខ្លួនឯងអស់រយៈពេលជិតបួនឆ្នាំនោះ លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយសែននាក់ដែលបានមកទទួលស្វាគមន៍លោក អាចជាសញ្ញាមួយនៃការចាប់ផ្ដើមចលនាស្រដៀងបដិវត្តន៍អារ៉ាប់ស្ព្រីងនៅប្រទេសកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែ នៅពេលគណបក្សប្រឆាំងត្រៀមសម្រាប់ការជួបជុំមហាជនដ៏ធំមួយនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនៅថ្ងៃច័ន្ទដើម្បីជូនដំណឹងដល់អ្នកគាំទ្រអំពីការជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយនាពេលបច្ចុប្បន្ននោះ បណ្ដាអ្នកវិភាគនិងអ្នកសង្កេតការណ៍នៅសប្ដាហ៍នេះ បានបង្ហាញសញ្ញាតិចតួចណាស់ដែលថា បាតុកម្មតវ៉ាភាពមិនប្រក្រតីអំឡុងការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា អាចស្រដៀងគ្នានឹងហេតុការណ៍នៅមជ្ឈិមបូព៌ា។
លោក សុខ ទូច អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបនៅសាកលវិទ្យាល័យខេមរៈក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ មានប្រសាសន៍ថា ការប្រៀបធៀបណាមួយទៅនឹងបាតុកម្មនៅក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាការបំប៉ោងការពិត។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រទេសកម្ពុជា បោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំរបស់ខ្លួន ហើយស្ថានភាពនេះមិនដូចជារដ្ឋប្រហារ ឬបដិវត្តន៍ឡើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ភាគច្រើនចង់ឲ្យអ្នកនយោបាយផ្ដល់សម្បទាន [ជុំវិញជម្លោះបច្ចុប្បន្ន] ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋ”។ លោកបានបន្ថែមថា ប្រទេសកម្ពុជា គ្មានការបែកបាកខាងសាសនាដូចនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាទេ។
លោកបានមានប្រសាសន៍សំដៅដល់ការបែកបាក់រវាងមូស្លីម (អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម) និកាយស៊ុននី និងនិកាយស៊ីអ៊ីដ ដែលបានជំរុញឲ្យមានបដិវត្តន៍ និងសង្គ្រាមជាច្រើននៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាថា “នៅក្នុងពិភពអារ៉ាប់ ពួកគេមាននិកាយសាសនាពីរ ហើយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានតែមួយទេ”។
គណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក៏គ្មានកំហឹងខ្លាំងក្លាដូចក្នុងប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ដែលបានជំរុញឲ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សប្រឆាំងដែរ នេះបើយោងតាមការលើកឡើងរបស់លោក ខាលីល ថេយ័រ (Crlyle Thayer) អ្នកជំនាញខាងនយោបាយអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកងទ័ពការពារជាតិអូស្ត្រាលី ក្នុងទីក្រុងកង់បេរ៉ា។
លោកបានពន្យល់ពីលទ្ធផលបោះឆ្នោតដែលមានការប្រទាញប្រទង់គ្នាមិនដូចនឹងរដ្ឋប្រហារថា “ប្រទេសកម្ពុជាមិនមែនជាប្រទេសគាបសង្កត់ដូចប្រទេសអេហ្ស៊ីបទេ ហើយក៏គ្មានចលនាភាតរមូស្លីមដែរនៅទីនេះ។គណបក្សប្រឆាំងមិនទ្រាំនឹងការគាបសង្កត់ដូចចលនាភាតរមូស្លីមធ្លាប់បានទ្រាំរាប់ទសវត្សរ៍នោះឡើយ។ វាដូចគ្នាលុះត្រាតែគណបក្សប្រឆាំងផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ហើយពេលនោះលោក ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់យោធាដើម្បីដណ្ដើមគ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាលវិញ”។
ប៉ុន្តែ លោក កាលីល ថេយ័រ បានព្រមានថា ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិធ្វើបាតុកម្ម ភាពស្រដៀងគ្នាមួយចំនួនអាចនឹងកើតមាន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រសិនបើអ្នកធ្វើមហាបាតុកម្មនៅចំពោះមុខរបបណាមួយដែលមាននិនា្នការប្រើអំណាចផ្ដាច់ការនោះ មានន័យថាអ្នករកគ្រោះថ្នាក់ដាក់ខ្លួនហើយ។ ខ្ញុំគិតថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅកម្ពុជាកំពុងមើលឃើញអ្វីដែលកំពុងកើតមានឡើងក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហើយ [ការបង្ក្រាប] ប្រហែលជាធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនរួញរាមិនហ៊ានចូលរួមបាតុកម្ម”។
តែទោះជាយ៉ាងណា លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យ បានមានប្រសាសន៍ថា មានភាពមិនប្រាកដប្រជាជាច្រើនជុំវិញថា តើបាតុកម្មនឹងធ្វើឡើងដោយសន្ដិវិធីរបៀបណា ស្របពេលដែលបក្សប្រឆាំងយល់ថា ខ្លួនមានសិទ្ធិអំណាចជាងមុន បន្ទាប់ពីខ្លួនទទួលបានអាសនៈច្រើនជាងមុននៅក្នុងរដ្ឋសភានោះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ពេលនេះ វាហាក់ដូចជាអារម្មណ៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនកំពុងប្រកាន់តាមជំហររបស់ខ្លួន ដល់ថ្នាក់មានប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនបានស្នើឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចុះចេញពីអំណាចទៀតផង។ ខ្ញុំគិតថា អារម្មណ៍របស់អ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងនៅទូទាំងប្រទេសគឺបែបនោះ។ខ្ញុំបានឮថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួននិយាយថា ‘យើងត្រូវតែចេញទៅតវ៉ាទាំងអស់គ្នា ដើម្បីការផ្លាស់ប្ដូរ’ ប៉ុន្តែ គេមិនទាន់ដឹងច្បាស់ថា នឹងមានអ្វីកើតឡើងទេ”។
ទោះបីជានិស្សិតជាច្រើននៅទីនេះបានលើកឡើងពីអារម្មណ៍ក្នុងមន្ទិលរបស់ខ្លួនចំពោះការចូលរួមក្នុងមហាបាតុកម្មណាមួយ ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានលើកឡើងហើយថា បាតុកម្មបែបនេះនឹងធ្វើឡើងជាជម្រើសចុងក្រោយប្រសិនបើភាពមិនប្រក្រតីក្នុងពេលបោះឆ្នោតមិនត្រូវបានស៊ើបអង្កេតឲ្យបានត្រឹមត្រូវទេនោះ អ្នកផ្សេងៗទៀតប្រាកដក្នុងចិត្តណាស់ថា និស្សិតជាច្រើនត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចដើម្បីបង្ហាញការមិនសប្បាយចិត្តរបស់ខ្លួននៅតាមដងផ្លូវ។
និស្សិតឆ្នាំទី១ម្នាក់ដែលសិក្សាផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះបាននិយាយថា ស្ថានភាពក្នុងប្រទេសកម្ពុជាខុសគ្នាពីប្រទេសជាច្រើននៅក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ប៉ុន្តែថា អាជ្ញាធរអាចនឹងប្រើអំពើហិង្សាលើបាតុករ។
និស្សិតរូបនេះបាននិយាយថា “រដ្ឋាភិបាលនឹងប្រើកម្លាំង ប្រសិនបើខ្លួនរងការគំរាមកំហែង ប៉ុន្តែ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាត្រៀមខ្លួនបូជាជីវិតដើម្បីរារាំងកម្ពុជាកុំឲ្យក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនីស្ដជាថ្មីម្ដងទៀត”។
និស្សិតរូបនេះបានលើកឡើងទៀតថា “យោធាស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាល ប៉ុន្តែ ស្ទើរតែពាក់កណ្ដាលមិនពេញចិត្តនឹងរដ្ឋាភិបាលទេ។ ប្រសិនបើបាតុកម្មកើតឡើង ប្រជាពលរដ្ឋនៅទូទាំងប្រទេស និងខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់នឹងក្រោកឡើងចូលរួម”។
ព្រះតេជគុណ តុន ពិសី គង់នៅវត្តនាគវន្ត ដែលសិក្សាមុខវិជ្ជាអក្សរសាស្ត្រអង់គ្លេស នៅសាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រ បានមានសង្ឃដីកាថា ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នខុសគ្នានឹងស្ថានភាពក្រោយការបោះឆ្នោតបួនអាណត្តិចុងក្រោយមកនេះ ពីព្រោះពេលនេះយុវជននៅក្នុងប្រទេសរួបរួមគ្នាប្រឆាំងដើម្បីការផ្លាស់ប្ដូរ។
ព្រះតេជគុណមានសង្ឃដីកាថា “វាខុសគ្នាទាំងស្រុង សូម្បីតែកម្លាំងរបស់យុវជនក៏បានកើតឡើងដែរ ពីព្រោះពេលនេះពួកគេយល់ពីសិទ្ធិនយោបាយរបស់ខ្លួន ដូច្នេះការគាំទ្រសម្រាប់គណបក្សទាំងពីរគឺខុសគ្នាខ្លាំងណាស់”។ ព្រះតេជគុណបានមានសង្ឃដីកាបន្ដថា ព្រះអង្គសង្ឃឹមថា ជម្លោះរវាងគណបក្សទាំងពីរអាចដោះស្រាយបានដោយគ្មានការអន្តរាគមន៍ពីបរទេស។
យុវជន សុទ្ធ សត្យា អាយុ២២ឆ្នាំ ជានិស្សិតឆ្នាំទី៣ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅសាកលវិទ្យាល័យន័រតុន បាននិយាយថា ការប្រើអំពើហិង្សាដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបាតុកម្មរបស់គណបក្សប្រឆាំង ទំនងជាមិនកើតឡើងទេ ពីព្រោះវានឹងធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលបាត់បង់ភាពស្របច្បាប់ទាំងនៅក្នុងប្រទេសទាំងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។
យុវជនរូបនេះបាននិយាយបន្ថែមទៀតថា “ភាគីប្រឆាំងនៅទីនេះគ្មានអាវុធទេ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលនៅទីនេះប្រើវិធីបង្ក្រាបដូចនៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងប្រទេសស៊ីរី សហគមន៍អន្តរជាតិនឹងថ្កោលទោសរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា”។
ជាការពិតណាស់ អ្នកណាដែលចេញបញ្ជាឲ្យបំបែកក្រុមបាតុករប្រឆាំងដោយប្រើប្រាស់អាវុធ អាចនឹងរងការប្តឹងផ្តល់ទៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ (ICC)។ ហើយជំនួយជាទឹកប្រាក់ជួយដល់ប្រទេសកម្ពុជាក៏អាចនឹងត្រូវកាត់ផ្ដាច់ដែរក្នុងករណីផ្ទុះអំពើហិង្សាលើបាតុករ។
យោងតាមស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកបានឲ្យដឹងថា សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្ដល់ជំនួយយោធាប្រមាណ៦លានដុល្លារដល់កម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០១១ ប៉ុន្តែ សហរដ្ឋអាមេរិកបានកាត់ផ្ដាច់ជំនួយមិនមែនមនុស្សធម៌ទាំងអស់ដល់កម្ពុជា បន្ទាប់ពីមានការប្រយុទ្ធគ្នានៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ដែលបានទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលជាសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោក ហ៊ុន សែន ចេញពីអំណាច។
លោក ហ៊ុន សែន បានមើលងាយរួចទៅហើយចំពោះការអំពាវនាវនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ឲ្យកាត់ផ្ដាច់ជំនួយដល់កម្ពុជា ដោយអួតអាងថា ការខ្វះខាតណាមួយ នឹងមានចិន ជាអ្នកជួយបំពេញ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានមានប្រសាសន៍ថា ឲ្យតែ បក្សសង្គ្រោះជាតិធ្វើបាតុកម្មដោយសន្ដិវិធី និងទទួលបានការអនុញ្ញាតពីសាលារាជធានី និងក្រសួងមហាផ្ទៃនោះ នឹងគ្មានបញ្ហាអ្វីទេ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន បានមានប្រសាសន៍បន្តថា “យើងត្រៀមសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងក្រុមមនុស្ស និងសម្រាប់កុបកម្ម ប៉ុន្តែ វាមិនមានន័យថា យើងនិងប្រើប្រាស់កម្លាំងនោះទេ។ យើងមិនដូចនៅអេហ្ស៊ីប និងស៊ីរីទេ។ ភាពខុសគ្នានៅត្រង់ថា កម្ពុជា មានបទពិសោធខាងសង្គ្រាមស៊ីវិល ហើយមេដឹកនាំទាំងអស់របស់យើងត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងនៅរដ្ឋសភា។ នៅពេលនេះ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមានការយល់ដឹងគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្ដិវិធី និងដោយគ្មានអំពើហិង្សា”។
លោក សុន ឆ័យ ប្រធានក្រុមតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានយល់ស្រប។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “កម្ពុជាជាប្រទេសតូច។ ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងមិនមានការបែកបាក់នៅក្នុងសង្គមរបស់យើងទេ។ វាពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ វាមិនពាក់ព័ន្ធនឹងជំនឿជ្រុលនិយមផ្នែកសាសនា និងការបែកបាក់គ្នាទេ ហើយយើងធ្លាប់រងទុក្ខច្រើនណាស់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើងថ្មីៗនេះ។ ខ្ញុំគិតថា យើងនឹងមិនមានការបង្ហូរឈាមនៅតាមផ្លូវទេ”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ម៉ិច ដារ៉ា)
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម