នៅពេលលោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងធ្វើដំណើរទៅដល់ពិធីជួបជុំអ្នកគាំទ្រកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ ពួកលោកត្រូវបានបុរសមាឌធំៗមួយក្រុមស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានពណ៌ទឹកប៊ិច ប្រផេះ និងពណ៌អាចម៍សេះ អមចេញពីរថយន្តដើរកាត់ក្រុមអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើន និងលើកឡើងលើវេទិកា។
នៅពេលអនុប្រធាន និងប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំងពីររូបនេះថ្លែងទៅកាន់អ្នកគាំទ្រជាង១០.០០០នាក់ គេមើលឃើញវត្តមានកងអង្គរក្សរបស់ពួកលោកយ៉ាងច្រើន ប៉ុន្តែពួកគេគ្មានអាវុធទេ។ នៅពេលពួកលោកធ្វើដំណើរទៅណាមកណា មិនថាពេលធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត ឬនៅក្នុងពិធីជួបជុំនានាក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែកក្កដានោះ ពោលគឺលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ត្រូវបានអង្គរក្សដើរតាម និងអមការពារក្នុងម្នាក់ៗចំនួនប្រហែល១២នាក់។
ទោះបីជាចំនួនអង្គរក្សនិងសាច់ដុំរបស់ពួកគេមិនអាចប្រៀបធៀបនឹងកងអង្គរក្សដើរតាមលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ពេលលោកធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចទូទាំងប្រទេសក៏ដោយ ក៏កាលពីម្សិលមិញលោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សប្រឆាំងមិនអាចធ្វេសប្រហែសបានទេរឿងសន្ដិសុខ ថ្វីបើការគំរាមចំពោះអំពើហិង្សាផ្នែកនយោបាយបានថយចុះច្រើនចាប់តាំងពីលោក សម រង្ស៊ី ស្ទើរតែបាត់បង់ជីវិតអំឡុងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកលើបាតុកម្មរបស់គណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ដែលបានធ្វើឲ្យអង្គរក្សម្នាក់រួមជាមួយនឹងមនុស្ស១៥នាក់ផ្សេងទៀតបាត់បង់ជីវិតកន្លងមក។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានផ្លាស់ប្ដូរមធ្យោបាយជឿនលឿនជាងមុនដើម្បីកម្ចាត់ខ្ញុំចោល។ ពីមុនពួកគេព្យាយាមកម្ចាត់រូបខ្ញុំចោល ហើយពេលនេះពួកគេគ្រាន់តែចង់កម្ចាត់ខ្ញុំចេញពីឆាកនយោបាយប៉ុណ្ណោះតាមរយៈប្រព័ន្ធតុលាការ និងការចោទប្រកាន់ដែលបានបង្ខំឲ្យខ្ញុំនិរទេសខ្លួន”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ប៉ុន្តែជាជម្រើសចុងក្រោយ ខ្ញុំមិនច្រានចោលលទ្ធភាពដែលថា ដោយសារតែពួកគេភ័យខ្លាច ខ្ញុំអាចរងគ្រោះគំរាមកំហែងមួយដ៏ធំ នោះពួកគេអាចនឹងប៉ុនប៉ង់កម្ចាត់ខ្ញុំចោល”។
យោងតាមមន្ត្រីបក្សបានឲ្យដឹងថា អង្គរក្សរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិធ្លាប់ទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាល ឬដំបូន្មានពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងនៅក្នុងពេលថ្មីៗនេះបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលពីវិទ្យាស្ថានសាធារណរដ្ឋអន្តរជាតិ (IRI) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ពួកគេធ្វើការដោយស្ម័គ្រចិត្ត ហើយក្នុងរយៈពេលពីរខែកន្លងមកនេះពួកគេមានពេលដេកតិចតួចណាស់។
លោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថា “អ្នកទាំងនោះ[អង្គរក្សគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] នៅជាមួយខ្ញុំយូរហើយ។ កាលពីខ្ញុំនៅជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ [ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ និងឆ្នាំ១៩៩៤] គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាអ្នកផ្ដល់អង្គរក្សទាំងនោះដល់ខ្ញុំ ហើយនៅពេលខ្ញុំលាឈប់ពីក្រសួងនេះ អង្គរក្សទាំងនោះត្រូវវិលត្រឡប់ទៅបន្ទាយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាវិញ។ ប៉ុន្តែពួកគាត់មួយចំនួនបានសុំនៅជាមួយខ្ញុំ គឺមិនត្រឡប់ទៅធ្វើការជាមួយមេរបស់ពួកគេ ដែលជាសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា”។
នៅពេលសាកសួរកាលពីខែកក្កដាថា ហេតុអ្វីបានជាគេឃើញវត្តមានអង្គរក្សច្រើនបែបនេះអមការពារលោក កឹម សុខា ខណៈពេលលោកដឹកនាំការធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតក្នុងឋានៈជាប្រធានស្ដីទីរបស់គណបក្សប្រឆាំងនោះ លោក កឹម សុខា ស្រាប់តែមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថា អស់លោកដឹងពីរឿងនោះហើយ”។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបានបម្រើការងារជាមួយគណបក្សប្រឆាំងអស់រយៈពេលពីរទសវត្សរ៍មកហើយនោះ បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សអនុញ្ញាតឲ្យអង្គរក្សជើងចាស់របស់ខ្លួនជ្រើសរើសអង្គរក្សថ្មីៗសម្រាប់ការពារមេដឹកនាំបក្ស។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងពឹងផ្អែកលើក្រុម [ដែលមានស្រាប់] នេះ ហើយពួកគាត់បានអញ្ជើញមិត្តភក្ដិមួយចំនួនឲ្យមកជួយ។ ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ យើងគ្មានបញ្ហាជាមួយនឹងអង្គរក្សទេ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនព្រួយបារម្ភចំពោះការអះអាងដែលថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានបង្កប់ចារកម្មនៅក្នុងកងអង្គរក្សរបស់ខ្លួនឡើយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្សកាន់អំណាចបានបញ្ជូនមនុស្សរបស់ខ្លួនមកធ្វើការក្នុងកងអង្គរក្សនេះដើម្បីបង្កប់ចារកម្មនៅក្នុងនោះ។ពេលនេះចារកម្មទាំងអស់នោះបានក្លាយជាមិត្តរបស់យើង និងក្លាយជាអង្គរក្សផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកប្រធាន សម រង្ស៊ី ហើយ”។
លោក ឡុង រី ប្រធានអង្គរក្សរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងជាបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតរបស់គណបក្សង្គ្រោះជាតិក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ បានមានប្រសាសន៍ថា ទោះបីជាអង្គរក្សជាច្រើនស្ម័គ្រចិត្តការពារលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ក៏ដោយ ក៏កងអង្គរក្សនេះបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញខាងការពារដែរ។
លោកបានថ្លែងថា “IRI បានបញ្ជូនអ្នកជំនាញមកពីវ៉ាស៊ីនតោន [ក្នុងឆ្នាំ២០០៨] ដើម្បីជួយបណ្ដុះបណ្ដាលអង្គរក្សដែលការពារ [លោក សម រង្ស៊ី] ផ្ទាល់។ អង្គរក្សទាំងនេះទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលពីរបៀបការពារគាត់ ប្រតិកម្មតបក្នុងពេលមានគ្រាអាសន្ន បើកបរ និងរារាំងការវាយប្រហារ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “សម្រាប់ការងារនេះយើងស្ម័គ្រចិត្ត ពីព្រោះយើងស្រឡាញ់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ក្រៅពីចំណីអាហារ និងការស្នាក់នៅខណៈពេលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ អង្គរក្សក៏ទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភមួយចំនួនដែរពីម្ចាស់ជំនួយរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅបរទេស។
លោកស្រី ចេស៊ីកា ឃីហ្គែន (Jessica Keegan) ប្រធានស្ដីទីនៃវិទ្យាស្ថាន IRI ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា លោកស្រី “មិនអាចបញ្ជាក់បាន” ថា តើវិទ្យាស្ថាន IRI ពាក់ព័ន្ធ ឬមិនពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលអង្គរក្សរបស់គណបក្សប្រឆាំងក្នុងពេលកន្លងមកនោះទេ ប៉ុន្តែលោកស្រីមានប្រសាសន៍ថា វិទ្យាស្ថាន IRI “មិនផ្ដល់ការបណ្ដុះបណ្ដាលពាក់ព័ន្ធនឹងសន្ដិសុខទេ”។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “នោះមិនមែនជាឯកទេសរបស់យើងទេ។ តាមដែលខ្ញុំដឹងគឺថា យើងមិនធ្លាប់មានការបណ្ដុះបណ្ដាលបែបនេះពីមុនមកទេ”។
ប៉ុន្តែលោក សម រង្ស៊ី ក៏បានមានប្រសាសន៍ដែរថា លោកចាំបានពីជំនួយរបស់វិទ្យាស្ថាន IRI នៅក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលកម្លាំងសន្ដិសុខរបស់លោក។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ បើខ្ញុំចាំមិនភ្លេចទេ គឺថា IRI បានបញ្ជូនអ្នកជំនាញខាងសន្ដិសុខដែលបានជួយបណ្ដុះបណ្ដាលពួកគាត់ [អង្គរក្សគណបក្ស សម រង្ស៊ី] ជាពិសេសផ្នែកបាតុកម្មអហិង្សា និងការការពារអហិង្សា។ ពួកគាត់មិនត្រូវបានបណ្ដុះបណ្ដាលពីរបៀបបាញ់តបទៅវិញទេ។
វាជាការបណ្តុះបណ្តាលសម្រាប់ការពារខ្លួនយើង និងការដកខ្លួនថយយ៉ាងរហ័សចូលទៅកន្លែងមានសុវត្ថិភាព និងចាត់វិធានការប្រុងប្រយ័ត្នជាមុន”។
វិទ្យាស្ថាន IRI ក៏បានផ្ដល់ថវិកាជាង៤០ម៉ឺនដុល្លារផងដែរកាលពីឆ្នាំ២០០២ ដើម្បីជួយបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ដែលមានលោក កឹម សុខា ជាប្រធាន មុនពេលលោកបង្កើតគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧។
តែទោះជាយ៉ាងណាក្រុមអង្គរក្សនាពេលបច្ចុប្បន្នរបស់លោក កឹម សុខា ភាគច្រើនចេញពីគណបក្ស សម រង្ស៊ី នៅពេលគណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់ទាំងពីរនេះបានរួមបញ្ចូលគ្នាកាលពីឆ្នាំ២០១២ ដើម្បីបង្កើតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នេះបើយោងតាមការលើកឡើងរបស់កញ្ញា កឹម មុនីវិទ្យា អនុប្រធានកិច្ចការសាធារណៈរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងដែលត្រូវជាកូនស្រីបង្កើតរបស់លោក កឹម សុខា។
លោក កឹម ច័ន្ទ អនុប្រធានអង្គរក្សរបស់លោក កឹម សុខា បានថ្លែងថា ខណៈពេលលោកក៏ទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលមួយចំនួនពី “អ្នកជំនាញសហរដ្ឋអាមេរិក” ដែរនោះ ភាគច្រើននៃបទពិសោធរបស់លោកក្នុងការផ្ដល់ការការពារពីខ្មាំងសត្រូវ បានដោយសារលោកធ្លាប់ធ្វើជាទាហាននៅក្នុងជួរយោធាកម្ពុជា ពីឆ្នាំ១៩៨២ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៨។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំទទួលបានការហ្វឹកហាត់ជាទាហានរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ នៅសាលាយោធា។ ខ្ញុំក៏ធ្លាប់ហាត់រៀនពីរបៀបបាញ់កំាភ្លើងដែរ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា អង្គរក្សប្រមាណ១២នាក់ត្រៀមប្រចាំការគ្រប់ពេល ថ្វីបើពួកគេមានពេលដេកយប់ប្រហែលបួនម៉ោងក៏ដោយ ហើយពួកគេតែងតែនៅអែបលោក កឹម សុខា ជានិច្ច។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “មិនថាគាត់ទៅទីណាទេ យើងតែងតែនៅជាមួយគាត់។ ពួកយើងមួយចំនួនយាមរថយន្ត ដើម្បីកុំឲ្យមានអ្នកទៅប៉ះពាល់។ ១២នាក់ទៀតបើកបរនៅខាងមុខយើង ដើម្បីធ្វើឲ្យប្រាកដថា ផ្លូវខាងមុខគ្មានបញ្ហា”។ លោកបានបន្ថែមថា ការងារនេះត្រូវការវិន័យខ្ពស់។ លោកបានថ្លែងថា “ខ្ញុំត្រូវមានកាយសម្បទារឹងមាំ។ ខ្ញុំត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះចំណីអាហារ ហើយមិនផឹកគ្រឿងស្រវឹងច្រើនទេ។ ខ្ញុំទទួលទានបន្លែច្រើន ហើយផឹកស៊ីតែម្ដងម្កាលប៉ុណ្ណោះរៀងរាល់បីទៅបួនខែ”។
លោកមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនព្រួយបារម្ភអំពីគ្រោះថ្នាក់ទេពាក់ព័ន្ធនឹងការងារនេះ ពីព្រោះលោកបានប្រគល់ជីវិតរបស់លោក ដើម្បីគណបក្សនេះទៅហើយ ដោយសារតែលោកគាំទ្រសាររបសគណបក្សនេះ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា “យើងមិនព្រួយបារម្ភ [ចំពោះការវាយប្រហារ] ទេ ពីព្រោះយើងមានទស្សនដូចលោកប្រធាន [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ដែរ។ យើងចង់ផ្លាស់ប្ដូរមេដឹកនាំប្រទេស”៕
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម