កាលពីម្សិលមិញ លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានប្រកាសជាសាធារណៈពីបំណងរបស់គណបក្សប្រឆាំងក្នុងការធ្វើយុទ្ធនាការតវ៉ាឲ្យស្របនឹងបាតុកម្មអហិង្សាដែលរៀបចំឡើងដោយលោក មហាត្មះ គន្ធី មេដឹកនាំជាតិនិយមឥណ្ឌា ដ៏គួរឲ្យកោតសរសើរនិងស្ញប់ស្ញែង ដែលបានជួយប្រទេសឥណ្ឌា ឲ្យទទួលបានឯករាជភាពពីចក្រភពអង់គ្លេស។
លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងបែបនេះក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយនៅទីស្នាក់ការរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងខណ្ឌមានជ័យ ហើយមានប្រសាសន៍ថា បាតុកម្មនឹងផ្ទុះឡើង ប្រសិនបើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បន្តច្រានចោលការអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យលើភាពមិនប្រក្រតីនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា។
លោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថា “យើងយកលោក មហាត្មះ គន្ធី ធ្វើជាគំរូ។ យើងនឹងចាក់បញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តឯកសារស្ដីពី លោក មហាត្មះ គន្ធី ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទស្សនាដើម្បីឲ្យពួកគាត់យល់ដឹងពីរបៀបដែលលោក មហាត្មះ គន្ធី ទទួលបានឯករាជ្យពីប្រទេសអង់គ្លេសកាលពី៥០ឆ្នាំមុន”។ ខ្សែភាពយន្តនេះត្រូវបានចាក់បញ្ចាំងនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យនៅម៉ោង៧យប់ម្សិលមិញ។
លោក មហាត្មះ គន្ធី បានជួយប្រទេសឥណ្ឌា ឲ្យទទួលបានឯករាជ្យពីចក្រភពអង់គ្លេសនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧ តាមរយៈការធ្វើយុទ្ធនាការតវ៉ាអហិង្សា ដែលរួមមានការតវ៉ាអហិង្សាជាយុទ្ធសាស្ត្រផងដែរ។
លោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃពុធថា លោកមិនទាន់សម្រេចថា តើត្រូវធ្វើឲ្យមេរៀនរបស់លោក មហាត្មះ គន្ធី ស្របទៅនឹងស្ថានភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដោយរបៀបណានៅឡើយទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំខ្លួនឯងក៏កំពុងសិក្សាដែរ ដូច្នេះខ្ញុំមិនអាចទាញការសន្និដ្ឋានជាក់លាក់ [ស្ដីពីវិធីដែលយើងនឹងធ្វើការតវ៉ា] បានទេ។ ខ្ញុំត្រូវចាំមើលសិន រួចវាយតម្លៃដោយខ្លួនឯងថា តើអ្វីស័ក្តិសមនៅក្នុងបរិបទកម្ពុជា”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “យើងនឹងមើលខ្សែភាពយន្តស្ដីពីលោក គន្ធី ដើម្បីឲ្យដឹងពីរបៀបដែលពួកគេមិនព្រមបម្រើរដ្ឋបាលណាមួយដែលមិនបម្រើផលប្រយោជន៍ប្រជារាស្ត្រ។ ខ្សែភាពយន្តនេះមិនមែនគ្រាន់តែដើម្បីអប់រំមេដឹកនាំគណបក្សប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងសម្រាប់អប់រំប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់និងអ្នកតវ៉ាផងដែរអំពីភាពម៉ឹងម៉ាត់របស់លោក គន្ធី”។
ខណៈពេលដែលប្រជាប្រិយភាពរបស់គណបក្សលោកកើនឡើងបន្ទាប់ពីគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សបានរួមបញ្ចូលគ្នាកាលពីឆ្នាំមុន ដោយទទួលបានអាសនៈសភាចំនួន៥៥នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែមុន បើធៀបនឹង២៩អាសនៈនៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ២០០៨នោះ បណ្ដាអ្នកវិភាគនយោបាយបានចោទសួរពីភាពដែលអាចជោគជ័យនៃការតវ៉ាដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំមិនប្រាកដថា តើបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់លោក សម រង្ស៊ី អាចប្រៀបធៀបនឹងបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់លោក គន្ធី នៅក្នុងសម័យនោះបានឬយ៉ាងណាទេ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំនៅតែមានមន្ទិលថា តើគាត់មានសមត្ថភាពអាចជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយ៉ាងច្រើនបែបនោះចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនេះដូចដែលលោក គន្ធី ធ្លាប់បានធ្វើនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា កាលពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៤០ ដែរឬយ៉ាងណា។ នេះគឺជាសកម្មភាពថ្មីទាំងស្រុងចំពោះវប្បធម៌កម្ពុជា”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា បាតុកម្មអហិង្សាប្រហែលជាមានប្រសិទ្ធភាព។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រសិនបើគ្មានការសម្រុះសម្រួលរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេ ពេលនោះគណបក្សប្រឆាំងនឹងធ្វើបាតុកម្មដើម្បីដាក់សម្ពាធបន្ថែមទៀតលើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឲ្យអង្គុយចុះជាមួយគ្នាដើម្បីចរចា។ ប្រសិនបើមិនដូច្នេះទេ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នឹងបន្តបង្កើតរដ្ឋសភាថ្មី និងរដ្ឋាភិបាលថ្មី”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “ហើយត្រង់ចំណុចថា តើ [រដ្ឋាភិបាល] ស្របច្បាប់ឬយ៉ាងណានោះវាអាស្រ័យលើកម្លាំងបាតុកម្ម។ បើមិនស្របច្បាប់ទេ ខ្ញុំគិតថា រដ្ឋាភិបាលថ្មីពិបាកនឹងដឹកនាំប្រទេសណាស់”។
លោក ខាលីល ថេយ័រ (Carlyle Thayer) អ្នកជំនាញផ្នែកតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅសាលារាជបណ្ឌិត្យសភាកងទ័ពអូស្ត្រាលី បានមានប្រសាសន៍ថា បាតុកម្មអហិង្សាអាចមានប្រសិទ្ធភាព ប៉ុន្តែវាជាយុទ្ធសាស្ត្រមានគ្រោះថ្នាក់ក្នុងការប្រឆាំងតតាំងនឹងរបបផ្ដាច់ការ ហើយម្យ៉ាងវាជាចលនាក្មេងខ្ចី និងគ្មានវិន័យសម្រាប់ការផ្លាស់ប្ដូរ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “បាតុកម្មអហិង្សាជាមធ្យោបាយកេងចំណេញផ្នែកនយោបាយ ពីព្រោះវាអាចនឹងគ្រប់គ្រងលែងបាន។ [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ត្រូវតែគិតគូរដោយប្រុងប្រយ័ត្នថា តើការធ្វើបែបនេះនឹងធ្វើឲ្យកងកម្លាំងសន្ដិសុខខឹងឬយ៉ាងណា ប៉ុន្តែពួកគេប្រហែលជាចង់បានបែបនោះ”។
លោក ខាលីល ថេយ័រ បានមានប្រសាសន៍ថា “បាតុកម្មទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍ពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ហើយប្រសិនបើរបបដឹកនាំរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានប្រតិកម្មតបដោយប្រើដំបង ហើយនគរបាលវាយក្បាលប្រជាពលរដ្ឋនោះ លោក ហ៊ុន សែន នឹងចាញ់ ហើយគណបក្សប្រឆាំងនឹងឈ្នះ ពីព្រោះគណបក្សប្រឆាំងទទួលបានការអាណិតអាសូរពីអន្តរជាតិ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា លោក សម រង្ស៊ី ប្រហែលជាមិនអាចគ្រប់គ្រងអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួនបានដូចលោក មហាត្មះ គន្ធី ឡើយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “លោក គន្ធី គឺជាបិតាអហិង្សាយ៉ាងពិតប្រាកដ ហើយគាត់មានការប្រុងប្រយ័ត្នណាស់ចំពោះបាតុកម្មដែលគាត់ធ្វើ។ ប្រសិនបើលោក សម រង្ស៊ី មានបំណងបង្ខំឲ្យប្រើវិធីសាស្ត្រគាបសង្កត់នោះ ខ្ញុំគិតថា លោក គន្ធី នឹងមិនសប្បាយចិត្តចំពោះរឿងនោះឡើយ។ ខ្ញុំគិតថា [លោក សម រង្ស៊ី] គ្មានឥទ្ធិពលទាក់ទាញលើប្រជាពលរដ្ឋដែលដើរតាមគាត់ ធ្វើឲ្យពួកគេរក្សាវិន័យឡើយ”។
លោកស្រី ជា វណ្ណាត អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបផ្សេងទៀតបានមានប្រសាសន៍ថា លោកស្រីគិតថា មហាបាតុកម្មស្ថិតក្នុងទិសដៅខុសហើយសម្រាប់ចលនាបក្សប្រឆាំងដែលខំប្រឹងប្រែងជំរុញឲ្យមានកំណែទម្រង់រដ្ឋាភិបាល។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រសិនបើបាតុកម្មគ្មានលទ្ធផលច្បាស់លាស់ទេ វានឹងមិនបានផលឡើយ ហើយវាក៏បន្តមិនយូរដែរ។ បាតុកម្មអហិង្សាបានផលតែនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញប៉ុណ្ណោះ មិនមែននៅក្នុងបរិបទកម្ពុជាទេ”។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា លោកស្រីជឿថា អ្នកបោះឆ្នោតភាគច្រើន ដែលគាំទ្រគណបក្សទាំងពីរចង់បានដំណោះស្រាយផ្នែកនយោបាយច្រើនជាង ជាទស្សនមួយដែលត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី និងបណ្ដាអង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្លាប់បានលើកឡើង។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “រហូតមកទល់ពេលនេះ ព្រះមហាក្សត្របញ្ជូនសារស្ដីពីគណបក្សទាំងពីរ ដែលចាំចាច់ត្រូវរួបរួមគ្នាដើម្បីសម្រេចបានលទ្ធផលជោគជ័យ។ បណ្ដាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលបញ្ជូនសារដូចគ្នានេះដែរ គឺកុំបញ្ជូនរថក្រោះ និងកងទ័ព ហើយកុំអំពាវនាវឲ្យធ្វើបាតុកម្ម”។
តែទោះជាយ៉ាងណា លោកស្រី មូរ សុខហួរ តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា ការចង់ធ្វើមហាបាតុកម្មក្នុងចំណោមអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងគឺលើសលប់ ជាក់ស្ដែងដូចនៅក្នុងពិធីជួបជុំមួយរបស់គណបក្សប្រឆាំងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ មានអ្នកគាំទ្រដល់ទៅប្រមាណ២០.០០០នាក់។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “អ្នកបោះឆ្នោតចន្លោះពី២០.០០០នាក់ទៅ៣០.០០០នាក់បានចេញមកសួរយើងថា ពេលណាទើបយើងធ្វើបាតុកម្ម។ វាដល់ពេលដែលយើងត្រូវធ្វើសកម្មភាពហើយ បើមិនដូច្នេះទេអ្នកបោះឆ្នោតនឹងបាត់បង់ភាពអត់ធ្មត់”។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “មានមួយក្រុម [អ្នកគំាទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ចង់ឲ្យយើងកុំធ្វើបាតុកម្មនិងចង់ឲ្យយើងអង្គុយចុះ [នៅតុចរចាជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា] ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងនឹងចរចា គឺការស៊ើបអង្កេត [លើភាពមិនប្រក្រតីក្នុងពេលបោះឆ្នោត]។ ប្រាកដណាស់អ្វីដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចង់បានគឺឲ្យយើងអង្គុយចុះធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយ។ នោះគឺជាចុងបញ្ចប់របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងពេលនេះ”។
នៅក្នុងការត្រៀមលក្ខណៈសម្រាប់ការធ្វើបាតុកម្ម សមាជិកបក្សនិងសកម្មជនបក្សនៅតាមបណ្ដាខេត្តមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រហែល១០០នាក់ បានជួបជុំគ្នានៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីម្សិលមិញ ដើម្បីទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាលអំពីវិធីធ្វើឲ្យប្រាកដថា មហាបាតុកម្មតាមការគ្រោងទុកនៅថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា មិនផ្ទុះអំពើហិង្សា នេះបើតាមលើកឡើងរបស់លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោក យឹម សុវណ្ណ បានមានប្រសាសន៍ថា “យើងគ្រាន់តែទទួលបានដំបូន្មានខ្លះៗពីអ្នកបណ្ដុះបណ្ដាលពីរបៀបរក្សាភាពអត់ធ្មត់និងធ្វើបាតុកម្មអហិង្សាដូចបាតុកម្មអហិង្សានៅប្រទេសឥណ្ឌា”។
លោកបានបដិសេធមិនលាតត្រដាងថា អ្នកបណ្ដុះបណ្ដាលទាំងនោះជានរណាទេ ដោយគ្រាន់តែមានប្រសាសន៍ថា ពួកគេមកពីបណ្ដា “អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល”។
លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍នៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយកាលពីព្រឹកម្សិលមិញថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ “កំពុងសិក្សាពីអ្នកជំនាញបរទេស” អំពីវិធីធ្វើឲ្យប្រាកដថា បាតុកម្មប្រព្រឹត្តទៅដោយអហិង្សា។
យោងតាមលោក យឹម សុវណ្ណ បានឲ្យដឹងថា ប្រធានក្រុមការងារចុះជួយប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមខេត្ត និងគណៈកម្មាធិការពិសេសមួយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីរៀបចំបាតុកម្មអហិង្សា បានចូលរួមក្នុងវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលរយៈពេលបីម៉ោង ដោយពួកគេសិក្សាពីរបៀបធ្វើឲ្យបាតុកររក្សាភាពសា្ងត់ស្ងៀម និងរបៀបរារាំងជនបង្ករឿងមិនឲ្យបង្កប់ខ្លួនក្នុងក្រុមបាតុករ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងនឹងកត់ត្រាភាពមិនប្រក្រតីផ្ទៃក្នុងនៃបាតុកម្ម ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានវិន័យ និងជូនដំណឹងដល់អ្នកចូលរួមមុនពេលបាតុកម្មចាប់ផ្ដើម”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “ពួកគេត្រូវតែព្យាយាមរក្សាភាពអត់ធ្មត់ឲ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ នៅក្នុងករណីមានការបង្ក្រាប ពួកគេត្រូវតែរក្សាភាពសា្ងត់ស្ងៀម កុំមានប្រតិកម្មដោយប្រើហិង្សា ហើយយើងក៏នឹងមានអ្នកឃ្លាំមើលភាពមិនប្រក្រតីអំឡុងពេលបាតុកម្មដែរ”។
លោក យឹម សុវណ្ណ បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក៏មានគម្រោងទប់ស្កាត់ក្រុមមកពីខាងក្រៅមិនឲ្យចូលរួមធ្វើបាតុកម្មដែលព្យាយាមធ្វើឲ្យបាតុកម្មពិបាកគ្រប់គ្រង ឬផ្ទុះអំពើហិង្សា ជាក្ដីបារម្ភមួយដែលលោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងកាលពីដើមសប្ដាហ៍នេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងនឹងបង្កើតក្រុមតូចៗ និងអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវលើក្រុមតូចៗដែលមានគ្នាចន្លោះពី១០ ទៅ២០នាក់ទាំងនេះ។ ពួកគេទាំងអស់សុទ្ធតែស្គាល់គ្នា។ ខ្ញុំមិនអាចប្រាប់អស់លោកពីចំណុចទាំងអស់នេះបានទេ ពីព្រោះផែនការមួយចំនួនរបស់យើងជារឿងសម្ងាត់”៕
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម