ក្នុងចំណោមលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណជិត៨០០.០០០លិខិត ដែលត្រូវចេញទៅឲ្យអ្នកបោះឆ្នោត ដែលគ្មានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា មានលិខិតប្រហែល២៧០.០០០ត្រូវបានចេញចាប់ពីពេលបញ្ចប់ការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោត ដោយធ្វើឲ្យមានក្ដីព្រួយបារម្ភ ក្នុងចំណោមអ្នកសង្កេតការណ៍ថា ខ្លាចក្រែងលិខិតទាំងនេះអាចនឹងត្រូវបានយកទៅប្រើដើម្បីលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត។
យោងតាមលោក ទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) បានឲ្យដឹងថា មានលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណថ្មីសម្រាប់បោះឆ្នោតប្រហែល៤៨០.០០០លិខិតត្រូវបានចេញអំឡុងការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅចុងឆ្នាំ២០១២ រីឯលិខិត២៧០.០០០បន្ថែមទៀតត្រូវបានចេញនៅមុនថ្ងៃបោះឆ្នោត។
ប៉ុន្តែលោកស្រី ឡូរ៉ា ថនតុន (Laura Thornton) នាយិកាប្រចាំប្រទេសរបស់វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានលើកឡើងថា វាទំនងជាមិនអាចទៅរួចទេ ដែលថា មានប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនបាត់អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ហើយចំាបាច់ត្រូវធ្វើលិខិតបញ្ជាក់សម្រាប់បោះឆ្នោតជំនួសនោះ។
លោកស្រី ថន តុន បានថ្លែងថា “វាជារឿងសំខាន់ណាស់ ដែលត្រូវងាកទៅមើលបញ្ហាពិតប្រាកដ ដែលយើងបានឃើញកើតមាននៅមុនថ្ងៃបោះឆ្នោត។ បញ្ហាទាំងនោះ គឺការបាត់បង់សិទ្ធិបោះឆ្នោត និងការប្រើប្រាស់លិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតគឺសំដៅលើប្រជាពលរដ្ឋដែលមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យបោះឆ្នោត និងប្រជាពលរដ្ឋ ដែលមិនគួរអនុញ្ញាតឲ្យបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែអាចបោះឆ្នោតបាន ដោយប្រើលិខិតបញ្ជាក់បញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតនេះ”។
លោកស្រី ថន តុន បានថ្លែងថា វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យបានដាក់សំណើមួយចំនួនទៅកាន់ គ.ជ.ប. ដើម្បីសុំការអនុញ្ញាតត្រួតពិនិត្យលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតមួយចំនួន ដែលចេញមុនថ្ងៃបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែ គ.ជ.ប. បានឆ្លើយតបមកវិញម្ដងហើយម្ដងទៀតថា សំណើនោះ “ត្រូវបានផ្អាប់ទុកសិន”។ លោកស្រីក៏មានប្រសាសន៍ដែរថា ចំនួនប្រជាពលរដ្ឋដែលសង្ស័យថា បាត់អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណរបស់ខ្លួននោះវាគឺជារឿងដែលគួរឲ្យសង្ស័យ។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា “តួលេខចុងក្រោយ ដែលខ្ញុំទទួលបាន គឺមានលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតចំនួន៥០០.០០០លិខិត និងអាចលើសពីនេះ។ មូលហេតុតែមួយគត់ដែលនាំឲ្យកើតមានបញ្ហានេះបាន លុះត្រាតែប្រទេសកម្ពុជាជួបព្យុះរលកស៊ូណាមិ ឬក៏គ្រោះធម្មជាតិ ប៉ុន្តែវាមិនអាចទៅរួចនោះទេ។ នេះគឺជាបញ្ហាបាត់បង់សិទ្ធិបោះឆ្នោត ហើយមធ្យោបាយតែមួយគត់សម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហានេះ គឺមានតែធ្វើការបោះឆ្នោតសាជាថ្មីប៉ុណ្ណោះ”។
លោក ព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថា ការចេញលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនេះ គឺវាសំខាន់ណាស់ ហើយដំណើរការនៃការចេញលិខិតនេះមិនមានតម្លាភាពឡើយ ពីព្រោះវាទំនងជាគ្មានការកត់ត្រាពីមូលហេតុ និងនរណា ដែលទទួលបានលិខិតនេះ នោះឡើយ។
ការចេញលិខិតនេះ គឺវាជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតចំនួនមួយលានលិខិត ដែលត្រូវបានចេញសម្រាប់ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១២ ដោយវាធ្វើឲ្យមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងខ្លាចក្រែងលិខិតដែលត្រូវបានចេញយ៉ាងច្រើននេះ អាចនឹងត្រូវបានយកទៅប្រើប្រាស់សម្រាប់គោលបំណងលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត។
លោក ព្រាប កុល បានថ្លែងថា “នៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតប្រហែល៩៣ភាគរយ យើងបានឃើញប្រជាពលរដ្ឋបានប្រើលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតនេះ… វាជារឿងមួយដែលគួរឲ្យកត់បញ្ជាក់។ ហើយការចេញលិខិតនេះវាមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ពីព្រោះប្រទេសកម្ពុជាមិនធ្លាប់ជួបគ្រោះធម្មជាតិដ៏ខ្លាំងក្លាណាមួយឡើយ ដូចជា ខ្យល់ព្យុះ រញ្ជួយដី ឬក៏ព្យុះរលកស៊ូណាមិ ជាដើម ហេតុដូច្នេះហើយការបាត់អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណយ៉ាងច្រើនរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនេះវា គឺជាបញ្ហាដ៏គួរឲ្យសង្ស័យណាស់”។
ដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំងគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឈ្នះឬចាញ់ឆ្នោតលើសខ្វះគ្នាប្រហែលតែ២០០.០០០សំឡេងនោះ អ៊ីចឹងលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោត ដែលត្រូវបានគេចេញយ៉ាងច្រើននេះអាចនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការបោះឆ្នោតនេះ។
លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា លោកបានដឹង “អំពីការចោទប្រកាន់” ដែលគេបានចោទមកលើ គ.ជ.ប. ប៉ុន្តែលោកបានលើកឡើងថា លោកជឿថា លិខិតនេះពិតជាត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយត្រឹមត្រូវ។
លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍ថា “ ប៉ុន្តែគណៈកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ប្រសិនបើខ្លួនរកឃើញថា លិខិតនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយខុសច្បាប់នោះ ខ្លួននឹងមិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកទាំងនោះបោះឆ្នោតឡើយ ពីព្រោះលិខិតទាំងនេះមានបោះត្រាពីលើ។ លោកបានបន្តថា “គ.ជ.ប. ដឹងថា គេចោទប្រកាន់យើងពីបទចេញលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតខុសមនុស្ស។ យើងទទួលស្គាល់ថា ពិតជាមានលិខិតខ្លះចេញដោយខុសច្បាប់មួយចំនួនមែន។ ប៉ុន្តែអំឡុងថ្ងៃបោះឆ្នោត មន្ត្រីតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតនានាបានត្រួតពិនិត្យថា តើវាត្រឹមត្រូវដែរឬទេ។ ប្រសិនបើមិនត្រឹមត្រូវ ពួកគេនឹងមិនឲ្យបុគ្គលនោះបោះឆ្នោតឡើយ៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ អ៊ាង ម៉េងឡេង)
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង