ដោយមិនយល់ស្របនឹងការរិះគន់កាន់តែច្រើនឡើងៗជាប់ជានិច្ចចំពោះវិធីដែលខ្លួនដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតជាតិដែលមានការប្រកួតប្រជែងដ៏ជូរចត់កាលពីខែកក្កដានោះ កាលពីម្សិលមិញ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបានគំរាមប្តឹងអ្នករិះគន់ខ្លួន ដោយព្រមានថា អ្នករិះគន់អាចប្រឈមទោសជាប់ពន្ធនាគារចំពោះការបញ្ចេញទស្សនរិះគន់។
ការគំរាមនេះកើតមានឡើងនៅពេលដែលអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតឯករាជ្យ និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលបន្តតវ៉ាចំពោះជ័យជម្នះរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដានេះ បានរិះគន់ម្តងហើយ ម្តងទៀតចំពោះការដោះស្រាយរបស់ក្រុម ប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញលើពាក្យបណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត ដោយចោទស្ថាប័ននេះថា ធ្វើតាមបង្គាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន ។
ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានមួយកាលពីម្សិលមិញ និយាយការពារឯករាជភាពរបស់ខ្លួន និងបានលើកឡើងពីមាត្រាមួយនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញដែលចែងពីទោសជាប់ពន្ធនាគារចំពោះអ្នកដែលមិនគោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួន។ នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននោះក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញលើកឡើងពីសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួនថា “សុទ្ធសឹងតែអនុម័តដោយសមូហភាព និងមានសំឡេងឯកច្ឆន្ទនៃសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញទាំងមូល ហើយជាសេចក្តីសម្រេចស្ថាពរបិទផ្លូវតវ៉ាមានអានុភាពអនុវត្តទៅលើអំណាចទាំងអស់ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ”។
ការគំរាមប្តឹងនេះកើតមានឡើងភ្លាមៗបន្ទាប់ពីគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) បានរិះគន់ចំៗចំពោះលោក ឯក សំអុល ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ។ នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសមួយចេញកាលពីថ្ងៃពុធ ដែលខុមហ្វ្រែល បានលើកឡើងថា តួនាទីរបស់លោក ឯក សំអុល ក្នុងនាមជាអតីតសមាជិកសភានៅក្នុងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើឲ្យក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញធ្វើសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួនដោយមិនឯករាជ្យ។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកាលពីម្សិលមិញនេះ លើកឡើងពីមាត្រា៣៦នៃច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំក្រុមប្រឹក្សានេះដែលចែងថា “ជនណាដែលមិនគោរពតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ឬរារាំងដល់កិច្ចប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពីមួយខែដល់មួយឆ្នាំ និងត្រូវពិន័យជាទឹកប្រាក់ពី១០០.០០០រៀលដល់៦០០.០០០រៀល ឬផ្តន្ទា ទោសណាមួយក្នុងចំណោមទោសទាំងពីរ”។
លោក ព្រហ្ម ញាណវិចិត្រ អ្នកនាំពាក្យក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបានមានប្រសាសន៍ថា សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននេះមិនមានគោលដៅចំពោះជនណាម្នាក់ជាពិសេសនោះទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននេះមិនមានគោលដៅចំពោះគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែលជាពិសេសនោះទេ ប៉ុន្តែ វាអនុវត្តចំពោះជនណាមួយ ឬស្ថាប័នណាមួយដែលមិនគោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ”។
នៅពេលស្នើសុំបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់នោះលោក ញាណវិចិត្រ បានមានប្រសាសន៍ថា បុគ្គលមានសេរីភាពក្នុងការនិយាយថា ខ្លួនមិនយល់ស្របតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ប៉ុន្តែ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ការសង្ស័យអំពីឯករាជភាពរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមិនមែនជាការត្រឹមត្រូវនោះទេ។ លោកបានថ្លែងថា “ការគោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះមិនមានន័យថា គេមិនអាចរិះគន់សេចក្តីសម្រេចនេះថា ល្អ ឬអាក្រក់នោះទេ”។ “ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើនរណាម្នាក់ចោទថា សេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមិនត្រឹមត្រូវ គ្មានការពិចារណាឲ្យបានហ្មត់ចត់ ឬប្រកាន់បក្ខពួកនិយមនោះវាមិនមែនជាការរិះគន់ត្រឹមត្រូវទេ ប៉ុន្តែ គឺជាការមិនគោរពច្បាប់។ វាជាសេចក្តីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា ដូច្នេះគេត្រូវតែធ្វើតាមសេចក្តីសម្រេចនេះ”។
មានប្រតិកម្មចំពោះសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែលបានមានប្រសាសន៍ថា លោកប្រាកដក្នុងចិត្តថា អង្គការរបស់លោកមិនបានបំពានច្បាប់ទេ ហើយមិនព្រួយបារម្ភចំពោះការគំរាមប្តឹងនោះឡើយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងអំពីការគោរពសេចក្តី សម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ ដែលមានចែងនៅក្នុងច្បាប់នេះនិយាយយ៉ាងច្បាស់តែអំពីការអនុវត្តប៉ុណ្ណោះ មិននិយាយអំពីការអត្ថាធិប្បាយផ្ទាល់មាត់នោះទេ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្លឹមសារនៃមាត្រានោះមានគោលដៅចំពោះមនុស្សមានអំណាចដែលមិនគោរពបទបញ្ជារបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ”។ លោកបានលើកឡើងថា “ឧទាហរណ៍ថា ការមិនគោរព និងការជ្រៀតជ្រែកមានន័យថា គណបក្សកាន់អំណាចមិនគោរពបទបញ្ជា ឬមិនលះបង់អំណាច។ នេះមានន័យថា គណបក្សនោះមិនអនុវត្តសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ។ ប៉ុន្តែ ការរិះគន់ និងការពិនិត្យសេចក្តីសម្រេចណាមួយ គឺជាសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ”។
ក្រៅពីមានចម្ងល់លើឯករាជភាពរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ខុមហ្វ្រែល កាលពីថ្ងៃពុធ ក៏បានចោទក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញថា មិនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតលើពាក្យបណ្តឹងដែលបានប្តឹងថា ការិយាល័យបោះឆ្នោតមួយនៅក្នុងខេត្តកណ្តាលបានបិទមុនម៉ោងកំណត់នៅថ្ងៃបោះឆ្នោត និងពាក្យបណ្តឹងដែលប្តឹងថា គេបានប្រើប្រាស់រថយន្តរបស់រដ្ឋដើម្បីដឹកមន្ត្រីទៅបោះឆ្នោតនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប។
គណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែលបានចោទក្រុមប្រឹក្សានេះថា ពិចារណាតែរបាយការណ៍ដែល គ.ជ.ប. បញ្ជូនទៅឲ្យខ្លួន ហើយរបាយការណ៍នោះបានច្រានចោលពាក្យបណ្តឹងពីលើកមុន ហើយក៏រងការចោទប្រកាន់ថា ជាបក្ខពួករបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោក អ៊ឹម សួស្តី ប្រធាន គ.ជ.ប. គឺជាអតីតមេដឹកនាំយុវជនរបស់គណបក្សប្រជាជន។ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបានច្រានចោលពាក្យបណ្តឹងចុងក្រោយទាំងអស់ចំនួន១៥បណ្តឹងដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានប្តឹងកាលពីសប្តាហ៍មុន ដោយបិទផ្លូវមិនឲ្យគណបក្សប្រឆាំងតវ៉ាតាមផ្លូវច្បាប់ដែលមានស្រាប់ទាំងអស់ ចំពោះលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះ។
ដូចគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែលដែរនោះ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក៏បានចោទក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញថា លម្អៀងទៅខាងគណបក្សកាន់អំណាចនៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតទាំងមូល ដោយអះអាងថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនិងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកាន់អំណាច គឺជាមនុស្សតែមួយ។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងរបស់លោកពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមិនមែនជាការបំពានច្បាប់ទេ ហើយថា លោកមិនរំពឹងថា មានការប្តឹងគណបក្សរបស់លោកឡើយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍អំពីសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញថា “ពួកគេចង់គំរាមអ្នកនិយាយរិះគន់”។
លោក យឹម សុវណ្ណ មានប្រសាសន៍បន្ថែមដោយសំដៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាង២,៩លាននាក់ដែលបានបោះឆ្នោតជាផ្លូវការឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកាលពីខែកក្កដាថា “តើអាចយកប្រជាពលរដ្ឋប្រហែល៣លាននាក់ទៅដាក់ពន្ធនាគារបានទេ? ផ្ទុយទៅវិញពួកគេគួរតែព្រមានខ្លួនឯងចំពោះការធ្វើសេចក្តីសម្រេចដែលមិនយុត្តិធម៌នេះ”។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញប្តឹងមន្ត្រី គ.ជ.ប. ជាន់ខ្ពស់បីរូប និងគូកនមួយ ចំនួនទៀតកាលពីថ្ងៃពុធ ចោទពួកគេពីបទក្លែងបន្លំឯកសារបោះឆ្នោត។
លោក យឹម សុវណ្ណ បានមានប្រសាសន៍ថា ការប្តឹងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញពិតជាអាចធ្វើបាន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “នេះគ្រាន់តែជាជំហានទី១ប៉ុណ្ណោះ។ យើងរង់ចាំមើលសិន”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Zsombor Peter)
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន