ជនរងគ្រោះដោយសារការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយហិង្សាដែលបានកើតឡើងរវាងកងកម្លាំងសន្តិសុខ និងក្រុមយុវជនគប់ដុំថ្មនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យនោះបានរៀបរាប់ពីហេតុការណ៍នេះ កាលពីម្សិលមិញ ដោយអ្នកខ្លះនិយាយថា ពួកគេបានរងរបួសនៅពេលប្រយុទ្ធជាមួយនគរបាលប្រឆាំងកុបកម្ម ហើយអ្នកផ្សេងទៀតគ្រាន់តែជាអ្នកធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់តំបន់នោះ ដែលបានជាប់នៅចំកណ្តាលតែប៉ុណ្ណោះ។
ថ្ងៃដំបូងនៃការធ្វើបាតុកម្មរយៈពេលបីថ្ងៃរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបញ្ចប់កាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យ ដោយមានការប្រយុទ្ធគ្នារវាងបាតុករជាយុវជន និងកងរាជអាវុធហត្ថ និងនគរបាលប្រឆាំងកុបកម្មប្រដាប់អាវុធនៅតំបន់ស្ពានមុនីវង្ស ដែលបានធ្វើឲ្យបុរសម្នាក់ស្លាប់ និងមនុស្សជាច្រើននាក់ទៀតរងរបួស។
ជនរងគ្រោះដោយសារអំពើហិង្សានេះ និងសមាជិកគ្រួសាររបស់គេ ដែលត្រូវបានសាកសួរនៅមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរ-សូវៀត កាលពីម្សិលមិញបានប្រាប់ពីការបង្ក្រាបដ៏ចាស់ដៃពីសំណាក់កងកម្លាំងសន្តិសុខនៅតំបន់នោះ។
លោក អឿន សំអូន អាយុ២៦ឆ្នាំជាអ្នករត់ម៉ូតូឌុប ដែលត្រូវបានបាញ់ចំកែងដៃឆ្វេងរបស់គាត់ បាននិយាយពីបន្ទប់នៅមន្ទីរពេទ្យថា គាត់បានព្យាយាមជិះម៉ូតូរបស់គាត់យកបាយទៅឲ្យមិត្តភក្តិរបស់គាត់នៅសង្កាត់បឹងត្របែក ស្រាប់តែនៅពេលនោះគាត់បានជាប់នៅក្នុងអំពើហិង្សានេះ ដែលសាក្សីបាននិយាយថា បានចាប់ផ្តើមបន្ទាប់ពីនគរបាលបានបាញ់ឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែកដាក់ក្រុមយុវជន ដែលគប់ដុំថ្ម។
គាត់បាននិយាយថា “ខ្ញុំកំពុងឈរនៅក្នុងក្រុមមនុស្សដែលមើលការបាញ់ឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែក ហើយបន្ទាប់មកខ្ញុំមានអារម្មណ៍ញ័រដៃ ហើយខ្ញុំបានដួល”។ គាត់បានប្រាប់ថា គាត់បានសន្លប់ និងដឹងខ្លួននៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ។ លោក សំអឿន បាននិយាយថា មុនពេលគាត់ត្រូវគ្រាប់ គាត់បានឈរមើលកងកម្លាំងសន្តិសុខព្យាយាមដេញបាតុករ ហើយបាតុករខឹងដោយសារការបិទផ្លូវដែលបានបង្កឲ្យកកស្ទះចរាចរណ៍យ៉ាងយូរនៅជិតស្ពាននេះ ហើយបានធ្វើឲ្យមនុស្សដែលមានកំហឹងកាន់តែច្រើនចូលរួមនៅក្នុងការប្រយុទ្ធគ្នានេះ។
គាត់បាននិយាយថា “មានមនុស្សច្រើនណាស់ ដែលព្យាយាមធ្វើដំណើរទៅទីស្នាក់ការគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅក្នុងសង្កាត់ចាក់អង្រែលើនៅជិតនោះ ប៉ុន្តែ នគរបាលបានបិទផ្លូវនោះ”។ គាត់បានរៀបរាប់ឲ្យដឹងទៀតថា “ដំបូងនគរបាលព្យាយាមប្រើកម្លាំងដេញមនុស្សឲ្យចេញពីស្ពាននោះ ប៉ុន្តែ ការដេញនោះធ្វើឲ្យមានមនុស្សកាន់តែច្រើនចូលទៅកន្លែងនោះ។ការដេញនោះធ្វើឲ្យមានមនុស្សកាន់តែច្រើនចូលទៅតំបន់នោះ ហើយធ្វើឲ្យនគរបាលរុញច្រានមកវិញកាន់តែខ្លាំង។ គាត់បានឲ្យដឹងទៀតថា “អាជ្ញាធរមិនគួរបាញ់មនុស្សទាំងនោះទេ ពីព្រោះពួកគេភាគច្រើនមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបាតុកម្មនេះទេ”។
បុរសអាយុ២៥ឆ្នាំម្នាក់ នៅមន្ទីរពេទ្យនេះដែលមានរបួសធំនៅចំក្បាលពីក្រោយរបស់គាត់ បានទទួលស្គាល់ថា គាត់ស្ថិតនៅជួរមុខ ពេលប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនគរបាល នៅកន្លែងបិទផ្លូវជិតស្ពានមុនីវង្សនេះ ហើយនៅពេលនោះមន្ត្រីម្នាក់បានវាយគាត់ឲ្យសន្លប់។ គាត់បាននិយាយថា “បាតុករបានព្យាយាមទាញរនាំងទាំងនោះចេញ ហើយនគរបាលបានប្រើឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែក។ ខ្ញុំទៅជួយពួកគេពីក្រោយ ហើយនៅពេលនោះយើងបានគប់ដុំថ្មដាក់នគរបាល”។ គាត់បាននិយាយថា “ នៅពេលនោះ នគរបាលក៏បានបាញ់កាំភ្លើងជាច្រើនគ្រាប់ភ្ជុចដី និងឡើងលើផងដែរ ហើយនគរបាលម្នាក់បានយកដំបងរបស់គាត់វាយក្បាលខ្ញុំ ពីព្រោះខ្ញុំគេចខ្លួនមិនទាន់”។
លោក វ៉ាន់ បានបន្ថែមថា គាត់មិនចាប់អារម្មណ៍នឹងការចូលរួមធ្វើបាតុកម្មរបស់គណបក្សប្រឆាំងទៀតទេ។ គាត់ក៏បានឲ្យដឹងថា “នគរបាលមិនគួរធ្វើដូច្នេះទេ ប៉ុន្តែ ឥឡូវនេះវាគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ ខ្ញុំឈប់ហើយ។ យើងមិនអាចឈ្នះបានទេ”។
លោក ទាវ វាសនា អាយុ៣០ឆ្នាំ ជាបងប្រុសរបស់ ទាវ សំណាង អាយុ២៨ឆ្នាំ ដែលត្រូវគ្រាប់ចំជើងស្តាំរបស់គាត់ និងកំពុងត្រូវវះកាត់នៅមន្ទីរពេទ្យនេះ កាលពីរសៀលម្សិលមិញ ដើម្បីយកក្បាលគ្រាប់កាំភ្លើងចេញនោះបាននិយាយថា ប្អូនប្រុសគាត់មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងអំពើហិង្សានេះទេ។ គាត់បាននិយាយថា “ប្អូនប្រុសគាត់បានទៅចូលរួមបាតុកម្មនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ហើយការងាររបស់គាត់គឺផ្តល់ទឹកទៅឲ្យបាតុករ”។
លោក វាសនា បានរៀបរាប់ថា គាត់មិនដឹងថា ប្អូនប្រុសរបស់គាត់ធ្វើអ្វីនោះទេ នៅពេលគាត់ត្រូវគ្រាប់នោះ ប៉ុន្តែ គាត់គិតថា ប្រតិកម្មពីនគរបាលដោយការបាញ់គ្រាប់ពិត ដើម្បីគ្រប់គ្រងស្ថានភាពនេះ គឺឃោរឃៅ និងមិនត្រឹមត្រូវទាល់តែសោះ។
គាត់បានឲ្យដឹងថា “អំពើនេះឃោរឃៅណាស់។ ពួកគេប្រើកម្លាំង ប៉ុន្តែ បាតុករដៃទទេទាំងអស់។ ពួកគេគួរតែបើកផ្លូវនោះ។ ប្រសិនបើពួកគេមិនបិទផ្លូវនេះទេ វាគ្មានបញ្ហាអ្វីឡើយ”។ បុរសម្នាក់ទៀត ដែលនៅប្រឡាក់ឈាមនៅឡើយ និងមិនអាចនិយាយបានច្បាស់ដើម្បីប្រាប់ពីឈ្មោះរបស់គាត់ ឬសមាជិកគ្រួសារនោះ ស្ថិតនៅក្នុងបន្ទប់មួយនៅក្បែរនោះ ដោយមានស្នាមរបួសដ៏ធំចំផ្នែកខាងស្តាំនៃផ្ទៃមុខរបស់គាត់។
គិលានុបដ្ឋាកនិយាយថា វេជ្ជបណ្ឌិតមិនអាចធ្វើអ្វីដើម្បីជួយគាត់បានទេ រហូតដល់សមាជិកគ្រួសាររបស់គាត់មកជួយបង់ថ្លៃព្យាបាលគាត់សិន។ នៅក្នុងវត្តចាក់អង្រែក្រោមនៅចម្ងាយប្រហែលបីគីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងស្ពានមុនីវង្សតាមផ្លូវជាតិលេខ២ គ្រួសាររបស់លោក ម៉ៅ ចាន់ ដែលត្រូវគ្រាប់ចំក្បាលនៅស្ពាននេះ កាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យបានជួបជុំគ្នាធ្វើបុណ្យឲ្យកម្មករសំណង់អាយុ២៩ឆ្នាំ រូបនេះ។
នៅឯពិធីបុណ្យសពនេះ លោកស្រី ប៊ី ណៃ អភិបាលរងខណ្ឌមានជ័យ បានបរិច្ចាគថវិកាចំនួន១០លានរៀល តាំងនាមឲ្យខណ្ឌ និងសាលារាជធានីភ្នំពេញ ដល់អ្នកស្រី ជា សុខលី អាយុ២៨ឆ្នាំ ជាប្រពន្ធរបស់ ម៉ៅ ចាន់។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “តាងនាមឲ្យអាជ្ញាធរ យើងសោកស្តាយណាស់ចំពោះហេតុការណ៍នេះ យើងមិនចង់ឲ្យវាកើតឡើងទេ ហើយយើងក៏មិនចង់ឃើញហេតុការណ៍បែបនេះដែរ”។
អ្នកស្រី សុខលី បាននិយាយថា ប្តីរបស់គាត់មិនបានចូលរួមការធ្វើបាតុកម្មនៅថ្ងៃអាទិត្យ ឬជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយរបស់បក្សប្រឆាំងទេ ហើយបានធ្វើដំណើរទៅយាមតូបលក់កាសែត និងភេសជ្ជៈនៅតាមចិញ្ចើមផ្លូវជិតស្ពានមុនីវង្ស ស្រាប់តែនៅពេលនោះគាត់ត្រូវបានគេបាញ់ស្លាប់តែម្តង។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា “គាត់បានជិះម៉ូតូទៅឈប់នៅជិតកន្លែងលក់កាសែតមួយនៅជិតស្ពាននោះ ដើម្បីធ្វើជាសន្តិសុខ”។
លោក ស្រី វិជ្ជា អាយុ៣២ឆ្នាំជាមិត្តភក្តិរបស់គ្រួសារនេះ បាននិយាយថា គាត់ព្យាយាមដឹក ម៉ៅ ចាន់ ទៅកាន់តូបលក់នោះកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ តែនៅពេលនោះគាត់បានជាប់នៅក្នុងការកកស្ទះចរាចរណ៏យ៉ាងខ្លាំងនៅជិតគល់ស្ពាននោះ នៅម៉ោងប្រហែល៩យប់។ អ្នកស្រីនិយាយថា “ខ្ញុំបានទៅមើលក្រែងមានផ្លូវដែលអាចជិះម៉ូតូចេញបាន”។ គាត់ពន្យល់ថា ម៉ៅ ចាន់ នៅអង្គុយម្នាក់ឯងលើម៉ូតូនោះរង់ចាំគាត់ត្រឡប់មកវិញ។
លោក វិជ្ជា បានបន្ថែមថា គាត់មិនបានឃើញកងរាជអាវុធហត្ថ ឬនគរបាលទេនៅពេលគាត់ដើរចេញទៅនោះ ប៉ុន្តែ នៅពេលគាត់ត្រឡប់មកវិញនៅម៉ោងប្រហែល១០ មិត្តភក្តិរបស់គាត់កំពុងដេកនៅលើដី ដោយមានស្នាមរបួសត្រូវគ្រាប់កាំភ្លើងនៅពីលើចិញ្ចើមស្តាំរបស់គាត់ និងមានមនុស្សកំពុងចោមរោមមើល។
គាត់បាននិយាយថា “នៅពេលខ្ញុំចាកចេញពីកន្លែងនោះ ខ្ញុំឃើញនគរបាលចរាចរតែពីរ ឬបីនាក់ប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលខ្ញុំត្រឡប់មកវិញ ខ្ញុំនៅតែឃើញនគរបាលចរាចរពីរបីនាក់ដដែល។ ខ្ញុំនៅតែឆ្ងល់ថា តើគ្រាប់កាំភ្លើងនោះចេញមកពីណា ហើយមានឈាមតែបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំនិយាយមិនចេញទេ ខ្ញុំហួសចិត្តខ្លាំងណាស់”។
អ្នកស្រី សុខលី ដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅកន្លែងប៉ះទង្គិចគ្នា កាលពីថ្ងៃអាទិត្យក្នុងនាមជាតំណាងគ្រួសារ បាននិយាយថា នៅពេលអ្នកស្រីមកដល់កន្លែងកើតហេតុ បាតុករបានរារាំងអ្នកស្រីមិនឲ្យដឹកសាកសពទៅកាន់វត្ត ដោយសារតែបារម្ភខ្លាចថា គាត់ជានគរបាលសម្ងាត់។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា “មនុស្សទាំងនោះនិយាយថា យកសាកសពទៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ហើយពួកគេបានជិះម៉ូតូប្រហែល១៥គ្រឿងមកឃាត់យើងមិនឲ្យយកសាកសពទៅវត្ត ប៉ុន្តែ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលបានឃាត់ពួកគេ”។
ការិយាល័យស្នងការជាន់ខ្ពស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីម្សិលមិញ បញ្ជាក់ថា ខ្លួនបានជួយឲ្យមានស្ថានភាពធូរស្រាល និងជួយដឹកសាកសពទៅមន្ទីរពេទ្យ។
នៅឯសន្នីសីទកាសែត ដែលប្រារព្ធធ្វើនៅរដ្ឋសភាកាលពីម្សិលមិញ លោក ប្រាក់ សុខុន រដ្ឋលេខាធិការទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីមានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងមហាផ្ទៃនឹងស៊ើបអង្កេតការស្លាប់របស់ ម៉ៅ ចាន់។ លោក ប្រាក់ សុខុន បានមានប្រសាសន៍ថា យើងមិនដឹងថា តើមនុស្សនេះជាបាតុករ ឬមិនមែននោះទេ ប៉ុន្តែ យើងនឹងសើុបអង្កេតរកការពិត”។
បញ្ជាការអចិន្ត្រៃយ៍ទទួលបន្ទុកសន្តិសុខបោះឆ្នោត ដែលដឹកនាំដោយលោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ កាលពីម្សិលមិញឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទួលខុសត្រូវចំពោះការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបានលើកឡើងថា “មានមនុស្សឆ្លៀតឱកាសមួយក្រុម ដែលបានបង្កអសន្តិសុខ ភាពចលាចល និងអនាធិបតេយ្យ ដែលនាំឲ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយកងកម្លាំងសមត្ថកិច្ច”។ គណបក្សប្រឆាំងមិនបានគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយសាលារាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីធ្វើបាតុកម្មរបស់ខ្លួនតែនៅក្នុងទីលានប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះឲ្យដឹងទៀតថា “គណបក្សសង្គ្រោះជាតិគួរតែទទួលខុសត្រូវចំពោះហេតុការណ៍ដែលបានកើតឡើងនេះ”។
នៅល្ងាចថ្ងៃដដែលនោះ ស្ថាប័ននេះបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍លើកទី២ ដែលបានលើកឡើងថា បាតុករជាអ្នកបង្កហេតុបណ្តាលឲ្យយុវជនរូបនេះស្លាប់ មិនមែនជាមន្ត្រីនគរបាលនោះទេ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះលើកឡើងថា “នៅពេលដែលហេតុការណ៍នេះកើតឡើងអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចបានស្នើសុំម្តងហើយ ម្តងទៀតឲ្យពួកឆ្លៀតឱកាសទាំងនោះបញ្ឈប់ភាពចលាចលនេះ។ ប៉ុន្តែពួកឆ្លៀតឱកាសទាំងនេះមិនព្រមធ្វើតាមទេ ហើយបានឆ្លើយតបដោយហិង្សា ធ្វើឲ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នាដែលបណ្តាលឲ្យបាត់បង់ជីវិតជនស៊ីវិលម្នាក់ និងធ្វើឲ្យអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចរងរបួសជាច្រើននាក់”។
ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានចេញព្រះរាជសារមួយកាលពីម្សិលមិញចូលរួមរំលែកទុក្ខជាមួយគ្រួសារអ្នកស្លាប់ និងអ្នករងរបួសនៅក្នុងការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ ហើយបានអំពាវនាវឲ្យបាតុករប្រកាន់នូវមធ្យោបាយអហិង្សា។
ព្រះមហាក្សត្របានឡាយក្នុងព្រះរាជសារថា “ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដ៏ទទូចចំពោះជនរួមជាតិទាំងមូល ដែលជាបាតុករ និងក្រុមសមត្ថកិច្ច សូមបញ្ឈប់ការប្រើអំពើហិង្សាតាមរូបភាពណាក៏ដោយ ដូចជាការគប់ដុំថ្មនិងការប្រើប្រាស់អាវុធ ដែលបណ្តាលឲ្យបងប្អូនទាំងអស់គ្នាទទួលរងរបួស ឬបាត់បងជីវិត”។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយផ្តោតទៅលើអំពើហិង្សា ដែលអាជ្ញាធរបានប្រព្រឹត្តនៅជិតស្ពានមុនីវង្ស កាលពីថ្ងៃអាទិត្យផងដែរ ដោយអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតរកឃាតករសម្លាប់ ម៉ៅ ចាន់ យកមកផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបានលើកឡើងថា “គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានការសោកស្តាយយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការប្រើអំពើឃោរឃៅពីសំណាក់អាជ្ញាធរប្រដាប់អាវុធមកលើប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ ដែលនេះគឺជាទង្វើរំលោភបំពាននិងជាការប្រមាថយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់អាយុជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ គុច ណារ៉េន និង ហ៊ុល រស្មី)
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន