កាលពីម្សិលមិញ ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានជំរុញឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បោះបង់ការគំរាមរបស់ខ្លួនធ្វើពហិការសម័យប្រជុំសភាដំបូង ដែលនឹងធ្វើឡើងនៅថ្ងៃច័ន្ទ ជាការអំពាវនាវមួយដែលបានច្រានចោលសំណើរបស់បក្សប្រឆាំងសុំឲ្យព្រះមហាក្សត្រពន្យារពេលបើកសម័យប្រជុំសភាដំបូងនេះ។
ទោះជាយ៉ាងណា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅមិនទាន់មានគោលជំហរច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ ដោយអះអាងថា ខ្លួននឹងមិនចូលរួមសម័យប្រជុំនេះឡើយ ប្រសិនបើមិនមានការរកយុត្តិធម៌ជូនប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជិត ៣លាននាក់ ដែលបានបោះឆ្នោតគាំទ្រខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ទេនោះ។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងចំនួន៥៥រូប ដែលត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងជាផ្លូវការកាលពីខែកក្កដា បានសរសេរលិខិតថ្វាយព្រះមហាក្សត្រកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ដើម្បីច្រានចោលការបើកសម័យប្រជុំសភាដំបូងតាមការគ្រោងទុកនេះ។ នៅក្នុងព្រះរាជសារឆ្លើយតបរបស់ព្រះអង្គកាលពីម្សិលមិញ ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានមានបន្ទូលថា ព្រះអង្គត្រូវបានរដ្ឋធម្មនុញ្ញតម្រូវឲ្យបើកសម័យប្រជុំសភាដំបូងក្នុងរយៈពេល៦០ថ្ងៃក្រោយពីការបោះឆ្នោត។
ព្រះអង្គមានបន្ទូលថា “ផ្អែកលើមាត្រា ៨២ ថ្មី នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ខ្ញុំសូមជម្រាបឯកឧត្តម និងលោកជំទាវទាំងអស់ឲ្យបានជ្រាបថា ខ្ញុំនឹងចូលរួមធ្វើជាអធិបតីក្នុងពិធីបើកសម័យប្រជុំរដ្ឋសភានីតិកាលទី៥ ដែលនឹងត្រូវប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣ ដូចដែលបានលើកឡើងនៅក្នុងលិខិតអញ្ជើញចុះថ្ងៃទី១៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣។ ខ្ញុំសូមឲ្យឯកឧត្តម និងលោកជំទាវមេត្តាចូលរួមសម័យប្រជុំសភាដំបូងនេះ ដើម្បីបង្ហាញពីការផ្សះផ្សា និងឯកភាពជាតិ”។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលគណបក្សរបស់លោកបានច្រានចោលជ័យជម្នះផ្លូវការរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ហើយអះអាងថា ខ្លួនជាអ្នកទទួលជ័យជម្នះនោះ បានចូលជួបចរចាកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ និងថ្ងៃអង្គារ ដើម្បីទម្លាយភាពទាល់ច្រកនេះ។
លោក សុន ឆ័យ តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងដែលបានចូលរួមក្នុងជំនួបចរចាទាំងនោះ បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កំពុងព្រាងលិខិតឆ្លើយតបថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីទូលទ្រង់ថា គណបក្សនេះនឹងនៅតែរក្សាទុកជម្រើសធ្វើពហិការឲ្យនៅចំហ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងនឹងបន្តគោរពតាមឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលស្នើឲ្យមានការស្វែងរកយុត្តិធម៌ចំពោះការលួចបន្លំក្នុងការបោះឆ្នោត ដូច្នេះបញ្ហានេះមិនទាន់អាចដោះស្រាយបាននៅឡើយទេ។ យើងនឹងទូលព្រះមហាក្សត្រថា យើងមិនអាចចូលរួមបានទេ…បើគ្មានដំណោះស្រាយនៅថ្ងៃទី២៣ទេនោះ”។
នៅចុងបញ្ចប់នៃការចរចាបិទទ្វារនៅថ្ងៃទី២ កាលពីថ្ងៃអង្គារ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានលើកឡើងថា ខ្លួនបានដកថយបន្តិចសិនដើម្បីទុកពេលឲ្យភាគីនីមួយៗពិចារណាពីគោលជំហររបស់គ្នាទៅវិញទៅមក មុនពេលពួកគេត្រឡប់ទៅតុចរចាវិញ។
លោក សុន ឆ័យ បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សប្រឆាំងបានត្រៀមខ្លួនរួចហើយ ដើម្បីចាប់ផ្ដើមចរចាជាថ្មីម្ដងទៀត ហើយរង់ចំាតែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិយាយថា ពេលណាប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ពេលនេះរឿងសំខាន់បំផុតគឺទុកឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គិតពិចារណាឡើងវិញអំពីគោលជំហររបស់ពួកគេ…ដូច្នេះ ពេលនេះវាស្រេចតែពួកគេប៉ុណ្ណោះ។វាមិនពាក់ព័ន្ធនឹងពួកយើងទេ។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវតែបង្ហាញការប្ដេជ្ញារបស់ខ្លួនដើម្បីផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋាភិបាល”។
លោក ប្រាក់ សុខុន រដ្ឋលេខាធិការនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ដែលជាសមាសភាពមួយរូបចូលរួមនៅក្នុងការចរចាដែរនោះ បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទេដែលជាអ្នកកំពុងរង់ចាំគណបក្សប្រឆាំងចាប់ផ្ដើមការចរចាឡើងវិញ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានដាក់សំណើមកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានឆ្លើយតបរួចហើយនៅក្នុងជំនួបចរចាកាលពីថ្ងៃអង្គារ។ សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានជូនដំណឹងទៅគណបក្សសង្គ្រោះជាតិថា នេះគឺជាការឆ្លើយតបរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដូច្នេះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិអាចយកទៅពិចារណាបាន”។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា “ពេលនេះបាល់កំពុងស្ថិតនៅលើទីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ យើងបានទាត់បាល់ឲ្យពួកគេហើយ ដូច្នេះពេលនេះយើងកំពុងរង់ចាំឲ្យពួកគេទាត់បាល់មកឲ្យយើងវិញ”។
ពេលនេះគណបក្សទាំងពីរមិននិយាយច្រើនទេអំពីខ្លឹមសារនៃជំនួបចរចារបស់ខ្លួន។ ពួកគេបានលើកឡើងថា ខ្លួនបានព្រមព្រៀងគ្នាឲ្យបង្កើតគណៈកម្មាធិការមួយដែលមានសមាសភាពគណបក្សពីរចូលរួម ដែលនឹងពិភាក្សាស៊ីជម្រៅពីកំណែទម្រង់បោះឆ្នោត។ ប៉ុន្តែ ពួកគេនៅតែខ្វែងគំនិតគ្នាជុំវិញការទាមទាររបស់គណបក្សប្រឆាំងឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យលើការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែកក្កដា ដែលរៀបចំឡើងដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ដែលមានសមាសភាពសុទ្ធសឹងជាអតីតសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោក ប្រាក់ សុខុន បានអះអាងថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតទាំង៦៨រូបរបស់ខ្លួននឹងចូលរួមបើកសម័យប្រជុំសភាដំបូង មិនថាការចរចានឹងបន្តធ្វើឡើងនៅថ្ងៃច័ន្ទទៀត ឬថា តើគណបក្សប្រឆាំងជ្រើសរើសមិនចូលរួមសម័យប្រជុំសភា ឬយ៉ាងណានោះឡើយ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា “យើងមិនផ្លាស់ប្ដូរជំហររបស់យើងឡើយ ហើយយើងនឹងគោរពតាមព្រះមហាក្សត្រ ដែលនឹងចូលរួមធ្វើជាអធិបតីក្នុងសម័យប្រជុំនោះ”។
គណបក្សប្រជាជនអះអាងថា ខ្លួនអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិបន្ទាប់បានដោយមិនចាំបាច់មានគណបក្សប្រឆាំង ហើយបានគំរាមយកអាសនៈរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចែកឲ្យបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្របម្រុងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រសិនបើគណបក្សនេះធ្វើពហិការ ជាអ្វីដែលបណ្ដាអ្នកវិភាគ និងមេធាវីលើកឡើងថា ខុសច្បាប់។
កាលពីថ្ងៃអង្គារ អគ្គលេខាធិការដ្ឋានរដ្ឋសភា បានផ្ញើលិខិតទៅបណ្ដាស្ថានទូតបរទេស អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និង “ឥស្សរជនសំខាន់ៗ ” ផ្សេងទៀត ដើម្បីអញ្ជើញពួកគេឲ្យចូលរួមក្នុងពិធីបើកសម័យប្រជុំសភាដំបូងនៅថ្ងៃច័ន្ទ។
ដូចគណៈប្រតិភូបស្ចិមប្រទេសភាគច្រើនប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាអ៊ីចឹងដែរ សហភាពអឺរ៉ុបដែលមិនទាន់ប្រកាសគាំទ្រលទ្ធផលផ្លូវការនៃការបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដា នៅឡើយទេ និងដែលបានអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតអព្យាក្រឹតលើការបោះឆ្នោតនោះ បានលើកឡើងថា ខ្លួនមិនទាន់ទទួលបានលិខិតអញ្ជើញទេ។ ភ្លាមៗ ស្ថានទូតផ្សេងៗទៀត មិនបានឆ្លើយតបសំណើសុំការបំភ្លឺពាក់ព័ន្ធនឹងការចូលរួមរបស់ពួកគេក្នុងករណីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិធ្វើពហិការទេ។
នៅក្នុងអត្ថបទបញ្ចេញទស្សនចុងក្រោយបំផុតរបស់ខ្លួន លោក វីលៀម ថត (William Todd) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក ជាថ្មីម្ដងទៀតបានបង្ហាញពីបំណងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ចង់ឃើញការស៊ើបអង្កេត ដោយមានតម្លាភាពលើការបោះឆ្នោត ហើយបានគាំទ្រការអំពាវនាវរបស់គណបក្សប្រឆាំងឲ្យធ្វើកំណែទម្រង់វិធាន និងសមាសភាពរបស់ គ.ជ.ប.។ លោកមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋសភាមួយដែលអាចដំណើរការទៅបានគឺត្រូវការទាំងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង “ដើម្បីដើរតួនាទីសំខាន់រៀងៗខ្លួន” ។
លោក សុក សំអឿន មេធាវីល្បីឈ្មោះមួយរូបដែលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតបានមានប្រសាសន៍ថា ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី នៅតែអាចពន្យារពេលបើកសម័យប្រជុំសភាដំបូងបាន។ ទោះបីជារដ្ឋធម្មនុញ្ញ កំណត់ឱសានវាទ៦០ថ្ងៃ ក្រោយពីការបោះឆ្នោតក៏ដោយ ក៏លោកបានមានប្រសាសន៍ថា គ្មានទោសពៃរ៍អ្វីឡើយចំពោះការខកខានឱសានវាទនេះ។
ស្របពេលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងតែជំរុញឲ្យបើកសម័យប្រជុំសភាដំបូងឲ្យបានឆាប់តាមលទ្ធភាពដែលអាចធ្វើទៅបាននោះ លោក សុក សំអឿន បានមានប្រសាសន៍ថា ព្រះមហាក្សត្រទំនងជាមិនពន្យារពេលទេ “ពីព្រោះព្រះមហាក្សត្រមិនចង់បដិសេធសំណើណាមួយឡើយ” ជាពិសេសសំណើពីគណបក្សកាន់អំណាច។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏បានដាក់សម្ពាធដែរលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមិនចង់បដិសេធការកោះអញ្ជើញរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ដោយសារការគោរពទ្រង់។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ប្រសិនបើពួកគេធ្វើពហិការ “វាជារឿងល្អសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ពីព្រោះពួកគេអាចនិយាយបានថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនគោរពព្រះមហាក្សត្រ”។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកនៅមានក្ដីសង្ឃឹមខ្លះថា គណបក្សទាំងពីរនឹងឈានដល់ការសម្រុះសម្រួលគ្នាមុនថ្ងៃបើកសម័យប្រជុំនេះ ព្រោះរយៈពេលតែប៉ុន្មានថ្ងៃដែលនៅសល់នេះ គឺគ្រប់គ្រាន់ល្មមសម្រាប់តែឲ្យគណបក្សទាំងពីររៀបចំកិច្ចព្រមព្រៀងទូទៅ ដែលគណបក្សទាំងពីរយល់ថា បង្កភាពងាយស្រួលជាងការរៀបចំផែនការធ្វើកំណែទម្រង់លម្អិតប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានលើកឡើងថា ត្រង់ថាតើគណបក្សប្រឆាំងអាចប្រែក្លាយកិច្ចព្រមព្រៀងទូទៅនេះឲ្យទៅជាកំណែទម្រង់ពិតប្រាកដបានឬអត់ក្រោយពេលចូលកាន់តួនាទីជាសមាជិកសភានោះ គឺជារឿងមួយផ្សេងទៀត៕
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម