ប្រេសិតពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំប្រទេស កម្ពុជា លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី (Surya Subedi) កាលពីម្សិលមិញ បានដាក់របាយការណ៍មួយជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Council) នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ហើយលោកបានលើកឡើងពីកង្វល់យ៉ាងខ្លាំងរបស់លោក អំពីអំពើហិង្សានៅក្រោយការបោះឆ្នោត និង ការខកខានរបស់រដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ដែលមិនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានត្រឹមត្រូវលើករណីនៃការលួចបន្លំក្នុងការបោះឆ្នោតនៅទូទាំងប្រទេស។
របាយការណ៍របស់លោក ស៊ូបេឌី ដែលបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈកាលពីខែសីហា នោះ ត្រូវបានផ្ញើជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស នៅមុនថ្ងៃបោះឆ្នោតជាតិថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដា ដែលបានបណ្តាលឲ្យមានការជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយដោយសារមានការតវ៉ានឹងលទ្ធផលបោះឆ្នោតដែលបានធ្វើឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិធ្វើពហិការមិនចូលរួមក្នុងការបើកសម័យប្រជុំសភាលើកដំបូងកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ។
ផ្អែកតាមបេសកម្មមួយកាលពីខែធ្នូឆ្នាំ២០១២ និងមួយទៀតកាលពីខែឧសភា ក្នុងឆ្នាំនេះ របាយការណ៍សង្ខេបរបស់លោក ស៊ូបេឌី បានលើកឡើងថារដ្ឋាភិបាល មិនបានធានានូវសេរីភាពដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ ហើយកាន់តែមិនមានភាពអត់ធ្មត់ចំពោះការរិះគន់ស្ថាបនា។
ថ្លែងទៅកាន់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវ លោក ស៊ូបេឌី បានបន្ថែមពាក្យផ្ទាល់មាត់មួយចំនួនទៀត ទៅលើរបាយការណ៍អង្កេតរបស់លោក ហើយបានបញ្ជាក់ថា ខណៈដែលការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសន្តិវិធីនោះ សុទិដ្ឋិនិយមរបស់លោក ត្រូវបានធ្វើឲ្យបរាជ័យដោយសារការចោទប្រកាន់ពីភាពមិនប្រក្រតីយ៉ាងច្រើនក្នុងការបោះឆ្នោត ហើយការខកខានរបស់រដ្ឋាភិបាល និងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមិនបានជួយសម្របសម្រួលក្នុងការស៊ើបអង្កេតដោយមិនលម្អៀង តម្លាភាពអាចជឿទុកចិត្តបាន និងឲ្យបានហ្មត់ចត់លើការចោទប្រកាន់ពីភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា “សេចក្តីសង្ឃឹមដ៏មុតមាំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋសម្រាប់សន្តិភាពនោះ ត្រូវរលាយទៅវិញនៅពេលកងកម្លាំងសន្តិសុខបានប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយក្រុមបាតុករ ហើយបានសម្លាប់អ្នកឈរមើលស្លូតត្រង់ម្នាក់ កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា បន្ទាប់ពីការធ្វើបាតុកម្មបានមួយថ្ងៃក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ”។ លោក ស៊ូបេឌី បានបន្ថែមថា “ខ្ញុំមានក្តីកង្វល់យ៉ាងខ្លាំងដោយសារថា អ្វីដែលបានកើតឡើងនោះទំនងជាមានការរើសអើង និងការប្រើប្រាស់កងកម្លាំងយ៉ាងច្រើនលើសលប់ប្រឆាំងនឹងក្រុមអ្នកតវ៉ានៅក្នុងហេតុការណ៍នេះ។ ជាពិសេសខ្ញុំមានក្តីបារម្ភចំពោះរបាយការណ៍ដែលលើកឡើងថា កងកម្លាំងសន្តិសុខបានបើកការបាញ់ប្រហារដោយប្រើគ្រាប់ពិតទៅលើក្រុមមនុស្សនៅក្នុងហេតុការណ៍ខ្លះ ហើយថា ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើន រួមទាំងក្រុមយុវជនផងដែរ បានរងបួសដោយសារការវាយនឹងដំបងឆក់”។
លោកមានប្រសាសន៍បន្តថា លោកក៏មានក្តីបារម្ភផងដែរ ចំពោះ “ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ” លើករណីព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ ចេញពីរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ អំឡុងពេលពិធីបួងសួងដោយសន្តិវិធីមួយនៅយប់នោះ ដែលនៅទីនោះព្រះអង្គបានធ្វើកូដកម្មអត់អាហារ និងមានការព្រួយបារម្ភចំពោះការវាយប្រហារពីសំណាក់កងកម្លាំងនគរបាលមកលើក្រុមសកម្មជនប្រឆាំងនឹងការបណ្ដេញចេញពីដីធ្លីមួយក្រុម ដែលក៏បានធ្វើកូដកម្មដោយអត់អាហារផងដែរ និងអ្នកយកព័ត៌មានដែលមានវត្តមាននៅពេលនោះ កាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យ។
លោក ស៊ូបេឌី បានប្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សថា “នៅក្នុងការជំរុញអាជ្ញាធរ ដោយប្រើពាក្យសំដីខ្លាំងៗ ឲ្យមានការអត់ធ្មត់កុំប្រើអំពើហិង្សាបន្ថែមទៀតនោះ ខ្ញុំសង្កត់ធ្ងន់ថា ការជួបជុំគ្នាដោយសន្តិវិធីគឺជាសិទ្ធិមនុស្ស ដែលត្រូវតែគោរពជាចាំបាច់នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ”។ លោកបានថ្លែងបន្តទៀតថា “ដោយសង្កេតឃើញថា អាជ្ញាធរដែលបានអត់ធ្មត់អស់រយៈពេលជាច្រើនសប្តាហ៍កន្លងមក ជាថ្មីម្តងទៀតបានងាកទៅរកវិធីសាស្ត្រចាស់ដែលរំលោភលើសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋជាមូលដ្ឋាន កាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃកន្លងមកនេះ ខ្ញុំជឿថា វាបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះសម្រេចចិត្តធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អនាគតរបស់ខ្លួន”។
លោកបានបន្ថែមថា លោកមានបំណងបន្តអាណត្តិរបស់លោកដែលបានចាប់ផ្ដើមកាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០០៩ បន្តវេនពីលោក យ៉ាស់ស្កាយ ជនជាតិកេនយ៉ា និងសាស្ត្រាចារ្យច្បាប់លោក ភីតធើ ឡឺព្រីច ដែលបានលាលែងពីតំណែងបន្ទាប់ពីទទួលរងការវាយប្រហារជាបន្តបន្ទាប់ពីសំណាក់លោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក។
គណៈប្រតិភូជប៉ុនមួយក្រុមនៅឯក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សបានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា ខ្លួនបានព្រៀងសេចក្ដីសម្រេច ដែលស្នើឲ្យមានការបន្តអាណត្តិសម្រាប់លោក ស៊ូបេឌី ដើម្បីត្រួតពិនិត្យសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាជាថ្មី ជាសំណើមួយត្រូវបានគាំទ្រដោយគណៈប្រតិភូមកពីប្រទេសអូស្ត្រាលី។
ជាការឆ្លើយតបវិញ លោក ស៊ុន សួន ឯកអគ្គរាជទូតកម្ពុជាប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ បានមានប្រសាសន៍ថា ការបន្តអាណត្តិជាថ្មីរបស់លោក ស៊ូបេឌី កំពុងតែពិចារណា។ លោកក៏បានថ្លែងសម្រាលអំពីការបង្ក្រាបដោយហិង្សាមកលើក្រុមបាតុករអហិង្សាកាលពីពីរសប្តាហ៍កន្លងមកដោយអះអាងថា បរិយាកាសនៅពេលមុន និងក្រោយពេលបោះឆ្នោតគឺមានភាពស្ងប់ស្ងាត់ច្រើន។
លោកថ្លែងបន្តថា “អ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកពីបណ្ដាប្រទេសនានា បានបន្តការស្វាគមន៍របស់ខ្លួនចំពោះការបោះឆ្នោតនេះ” ដោយបន្ថែមថា ប្រទេសផ្សេងទៀតបានអំពាវនាវឲ្យភាគីជាប់ពាក់ព័ន្ធដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា”។ លោក ស៊ុន សួន បានថ្លែងបន្ថែមថា “យើងក៏មានការសោកស្តាយផងដែរ ដែលមានឧបទ្ទវហេតុអាក្រក់បានកើតឡើងជាពិសេសនៅតំណាក់កាលចុងក្រោយនេះ”។ លោកថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងពិចារណាពីការបន្តអាណត្តិថ្មីរបស់លោក ស៊ូបេឌី ថា ប្រសិនបើមានការយល់ព្រមមែន នឹងបង្ហាញពីឆន្ទៈរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងការបន្តកិច្ចពិភាក្សារបស់ខ្លួនជាមួយការិយាល័យនៃឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស។
វត្តមានរបស់លោក ស៊ូបេឌី នៅចំពោះមុខក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស និងបន្តដល់ថ្ងៃនេះ ដែលនៅពេលនោះ នឹងមានការដាក់ជូនសេចក្ដីប្រកាសមួយរបស់់សហសម្ព័ន្ធអន្តរជាតិសម្រាប់សិទ្ធិមនុស្ស និងអង្គការក្នុងស្រុកលីកាដូ និងអាដហុក ដែលរៀបរាប់ពីក្តីកង្វល់របស់ខ្លួន”អំពីការរំលោភលើសិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លី និងផ្ទះសម្បែងដែលកំពុងកើតមានឡើងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងជាប្រព័ន្ធ ការបំភិតបំភ័យ ការយារយីមកលើអ្នកការពារសិទ្ធិកម្ពុជានិងការបំបិទសំឡេងឯករាជ្យក្នុងប្រទេសតាមរយៈការរិតបន្តឹងសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងការជួបជុំដោយសន្តិវិធី”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ឃិន ណៃ