លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញបានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ទៅគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ប្រាប់ឲ្យគណបក្សនេះបញ្ឈប់ការប្រមូលស្នាមមេដៃនៅតាមទីសាធារណៈសម្រាប់ធ្វើញត្តិ ជាសំណើមួយដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងអ្នកជំនាញខាងច្បាប់និយាយថា រំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃបានលើកឡើងនៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយនៅក្រសួងមហាផ្ទៃកាលពីម្សិលមិញថា បទបញ្ជាពីសាលារាជធានីឲ្យបញ្ឈប់ការធ្វើញត្តិរបស់គណបក្សប្រឆាំង ដើម្បីបដិសេធភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល ក្រោយពីការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែកក្កដានេះ ទទួលបានការអនុញ្ញាតពីរូបលោកមុននឹងចេញ។
លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស បានលើកឡើងនៅក្នុងលិខិតចុះកាលបរិច្ឆេទថ្ងៃអង្គារនេះ ថា “ខ្ញុំសូមជូនដំណឹងទៅលោកប្រធាន [សម រង្ស៊ី] ឲ្យបានជ្រាបថា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃថ្មីៗនេះ សកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានដើរប្រមូលស្នាមមេដៃនៅគ្រប់ផ្សារ កន្លែងសាធារណៈ និងតាមលំនៅដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងរាជធានី។ ទង្វើនេះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការរស់នៅ និងការរកទទួលទានប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ សាលារាជធានីភ្នំពេញសង្ឃឹមថា លោកប្រធាន នឹងសហការអនុវត្តតាមខ្លឹមសារនៃលិខិតនេះឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព”។
ពេលសាកសួរថា តើសាលារាជធានីមានគម្រោងអនុវត្តសេចក្ដីណែនាំឲ្យបញ្ឈប់ការដើរប្រមូលស្នាមមេដៃធ្វើញត្តិនេះដោយរបៀបណានោះ លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស បានមានប្រសាសន៍តាមទូរស័ព្ទថា លោកនឹងក្រើនរំព្ញកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិយ៉ាងហោចណាស់ម្ដងទៀត មុនពេល “ចាត់វិធានការ”។
លោកថ្លែងថា “ខ្ញុំនឹងព្យាយាមណែនាំ [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ពីរឬបីដង ប៉ុន្តែប្រសិនបើពួកគេនៅតែបន្ត យើងនឹងចាត់វិធានការ ដើម្បីបញ្ឈប់ពួកគេ” ប៉ុន្តែលោកបានបដិសេធមិនបញ្ជាក់ថា តើវិធានការនោះជាអ្វីទេ។ អភិបាលរាជធានីរូបនេះបានមានប្រសាសន៍អំពីញត្តិនេះថា “ស្នាមមេដៃគ្មានប្រយោជន៍ទេ ហើយពួកគេធ្វើនេះដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយ។ ខ្ញុំក៏ចង់ប្រើកម្លាំងដែរ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនប្រើ យើងនឹងរង់ចាំមើលតើ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិគោរពតាមសេចក្ដីណែនាំរបស់យើងឬអត់”។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សរបស់លោកនឹងបន្តការខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួន ដើម្បីប្រមូលស្នាមមេដៃឲ្យបាន៣លាន ដើម្បីធ្វើញត្តិតវ៉ាថា រដ្ឋាភិបាលឯកបក្សនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺខុសច្បាប់ និងមិនស្របតាមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍អំពីសេចក្ដីណែនាំរបស់អភិបាលរាជធានីនេះថា “យើងទទួលបានលិខិតនេះហើយ ហើយវាផ្ទុយនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ យើងមិនបានធ្វើអ្វីខុសទេ យើងនឹងបន្តអ្វីដែលយើងកំពុងតែធ្វើ”។ លោកបានប៉ាន់ប្រមាណថា សកម្មជនបក្ស និងអ្នកស្ម័គ្រចិត្តប្រហែល៤០០នាក់កំពុងដើរប្រមូលស្នាមមេដៃក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានគម្រោងដាក់ញត្តិ ដែលប្រមូលនៅទូទាំងប្រទេសនេះ ទៅអង្គការសហប្រជាជាតិនៅថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ដើម្បីឲ្យស្របនឹងថ្ងៃខួបលើកទី២២ នៃការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពក្រុងប៉ារីស។
លោក សុក សំអឿន នាយកប្រតិបត្តិក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា ជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ជំនួយផ្នែកច្បាប់ឥតគិតថ្លៃបានមានប្រសាសន៍ថា សេចក្ដីណែនាំរបស់សាលារាជធានីនេះមិនបានពន្យល់ពីមូលហេតុ ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិអាចនឹងបង្កការគំរាមកំហែងដល់សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈដោយរបៀបណានោះទេ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រជាពលរដ្ឋយល់ព្រមផ្ដិតមេដៃ [លើញត្តិ] ដោយស្ម័គ្រចិត្ត…។ ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបង្ខំប្រជាពលរដ្ឋឲ្យធ្វើបែបនេះផ្ទុយពីឆន្ទៈរបស់ពួកគាត់នោះ វាប្រហែលជារំលោភសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍សំដៅដល់សម័យកុម្មុយនិស្ដអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ នៅពេលប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប្រទេសវៀតណាមថា “ខ្ញុំគិតថា សាលារាជធានីប្រហែលជាកំពុងតែប្រើប្រាស់របៀបដឹកនាំចាស់គំរឹល ដូចមុនឆ្នាំ១៩៩៣”។
លោក ហួន ជុនឌី នាយកកម្មវិធីនៃមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍បានយល់ស្របនឹងភាពខុសច្បាប់នៃការគំរាមប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីប្រមូលឈ្មោះរបស់ពួកគាត់ដាក់នៅក្នុងញត្តិ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “គ្មានច្បាប់ណាហាមឃាត់មិនឲ្យពលរដ្ឋព្យាយាមដោយសន្ដិវិធី ដើម្បីសុំការគាំទ្រនៅតាមទីសាធារណៈបែបនេះឡើយ វាមិនមែនជាការប្រមូលផ្ដុំគ្នាឯណា”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “យើងអាចមើលឃើញពាណិជ្ជករភាគច្រើនចែកចាយខិត្តប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយផលិតផលរបស់ខ្លួននៅតាមទីសាធារណៈ ដើម្បីទាក់ទាញអតិថិជន។ ពួកគាត់ធ្វើបានដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែកពីនរណាម្នាក់ឡើយ រួមទាំងអាជ្ញាធរផងដែរ”។ ខណៈពេលអភិបាលរាជធានីរូបនេះនិងលោក ស ខេង ដែលសុទ្ធតែជាសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងតែជំទាស់នឹងកិច្ចខំប្រឹងប្រែងរបស់គណបក្សប្រឆាំង ដើម្បីប្រមូលឈ្មោះដាក់នៅក្នុងញត្តិ ជាយុទ្ធនាការស្រដៀងគ្នាមួយធ្វើឡើងដោយគណបក្សប្រជាជននៅមុននេះនោះ គ្មានអ្នករារាំងច្រើនទេ។
កាលពីខែសីហា សកម្មជនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានធ្វើញត្តិសុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគាំទ្រជ័យជម្នះរបស់គណបក្សលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្រោយពីការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាស ធ្វើឲ្យអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានារិះគន់ថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបានបំពានមុខតំណែងរបស់ខ្លួន ដើម្បីបង្ខំប្រជាពលរដ្ឋឲ្យគំាទ្រលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ។
នៅទីបំផុតលោក ស ខេង បានអំពាវនាវឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈប់ធ្វើញត្តិនោះ ដើម្បីធានាឲ្យបាននូវ “អព្យាក្រឹតភាពរបស់មន្ត្រីសាធារណៈគ្រប់ជាន់ថ្នាក់”។
លោក អ៊ូ វីរៈ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា ការធ្វើញត្តិរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនខុសគ្នាពីការធ្វើញត្តិរបស់គណបក្សប្រជាជនទេ ពីព្រោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគ្មានអំណាចលើអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួនឡើយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា សកម្មភាពរបស់សាលារាជធានីបង្ហាញថា គណបក្សកាន់អំណាចខ្វាយខ្វល់ចំពោះមតិរបស់សាធារណជន ទោះបីជាខ្លួនមិនព្រមស្ដាប់ក៏ដោយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ពួកគេពិតជាខ្វាយខ្វល់ ហើយពួកគេគួរតែខ្វាយខ្វល់ [មតិរបស់សាធារណជនចំពោះរដ្ឋាភិបាល]។ នេះជាឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាអ្វីដែលពួកគេគួរតែស្ដាប់”។
អាជីវករមួយចំនួននៅផ្សារធំថ្មីក្នុងរាជធានីភ្នំពេញបាននិយាយថា សកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានព្យាយាមចូលជួបពួកគាត់កាលពីម្សិលមិញ ដើម្បីស្នើសុំឲ្យពួកគាត់ផ្ដិតមេដៃលើញត្តិ។ តែទោះជាយ៉ាងណាប្រធានផ្សារបានលើកឡើងថា សន្ដិសុខរបស់គាត់ប្រហែល១០០នាក់បានធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងសកម្ម ដើម្បីរារាំងអ្នកធ្វើញត្តិគណបក្សប្រឆាំងកុំឲ្យចូលទៅក្នុងផ្សារនេះ។
លោកស្រី ប៊ុន ដានី ប្រធានផ្សារធំថ្មីបានមានប្រសាសន៍បន្ទាប់ពីសន្ដិសុខអមអ្នកកាសែតចូលទៅក្នុងការិយាល័យរបស់លោកស្រីថា “យើងបានសម្រេចថា ប្រសិនបើយើងអនុញ្ញាតឲ្យពួកគាត់ [អ្នកធ្វើញត្តិគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ចូលមកខាងក្នុង ពួកគាត់នឹងបង្កបញ្ហាដល់អាជីវករនៅទីនេះ”។ លោកស្រី ប៊ុន ដានី បានមានប្រសាសន៍នៅក្នុងការិយាល័យរបស់លោកស្រី ដែលមានរូបថតលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានយោធាព្យួរនៅលើជញ្ជាំងថា ការសម្រេចចិត្តរបស់លោកស្រីមិនឲ្យអ្នកធ្វើញត្តិចូលទៅក្នុងផ្សារមិនមែនជារឿងនយោបាយទេ។ លោកស្រីបានថ្លែងថា “ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់ជម្រាបអស់លោកថា ទីនេះជាកន្លែងរកស៊ី មិនមែនកន្លែងសម្រាប់បញ្ហានយោបាយទេ”។
អ្នកស្រី នួ ថុល ជាអាជីវករលក់ចានឆ្នាំងនៅផ្សារនេះបាននិយាយថា អ្នកស្រីបានផ្ដិតមេដៃលើញត្តិរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅព្រឹកនោះ។ អ្នកស្រីនិយាយថា “សន្ដិសុខមិនបានដេញសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចេញក្រៅទេ ប៉ុន្តែពួកគេបានដើរតាមសកម្មជនទាំងនោះ ហើយពួកគេបានចុចឈ្មោះគ្រួសាររបស់ខ្ញុំថា ជាសមាជិករបស់គណបក្សប្រឆាំង”។ អ្នកស្រីបានលើកឡើងទៀតថា សន្ដិសុខក៏បានប្រាប់គាត់ដែរថា លើកក្រោយកុំផ្ដិតមេដៃលើញត្តិដូចនេះទៀត។ អ្នកស្រីនិយាយថា “ខ្ញុំភ័យខ្លាច ពីព្រោះពួកគេស្អប់ពួកយើងនៅពេលពួកគេដឹងថា យើងគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង។ យើងគ្រាន់តែចង់ផ្លាស់ប្ដូររបបចាស់ ដើម្បីទទួលបានរបបថ្មីមួយប៉ុណ្ណោះ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម