អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកឲ្យដឹងកាលពីម្សិលមិញថា ជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយប្រហែល៥០គ្រួសារក្នុងស្រុកអូរយ៉ាដាវ ខេត្ត រតនគិរីបានលក់ដីស្រែចម្ការរបស់ខ្លួន និងផ្នែក ព្រៃឈើដែលជាវប្បធម៌របស់ពួកគេពឹងផ្អែកលើនោះ ទៅឲ្យប្អូនស្រីរបស់លោក គាត ឈន់អតីតរដ្ឋមន្ត្រីសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ។
កាលពីឆ្នាំមុន ជនជាតិភាគតិចចារ៉ាយនៅក្នុងស្រុកនេះត្រូវបានជំរុញឲ្យទទួលប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីឯកជនជាជាងទទួលប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍ ពីព្រោះអាជ្ញាធរបានប្រាប់ពួកគេថា ការទទួលបាននូវប័ណ្ណសហគមន៍មួយនឹងប្រើពេលយូរណាស់ ហើយប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដី សហគមន៍ ប្រហែលជាបានការពារព្រៃអារក្ខអារក្សអ្នកតារបស់ខ្លួន និងប្រហែលជាបាន ទប់ស្កាត់មិនឲ្យមានការលក់ដីធ្លី។
ឈ្មោះ សាល់ ជាំង អាយុ២៥ឆ្នាំជាប្រជាជននៅឃុំប៉ាកញ៉ៃ បានឲ្យដឹងថា គាត់បានលក់ដីស្រែចម្ការ ៤,៥ហិកតារបស់គាត់ទៅឲ្យឈ្មួញកណ្តាលម្នាក់ឈ្មោះ ឃិន សុផល តម្លៃ៥.៨៥០ដុល្លារកាលពីសប្តាហ៍មុន។
លោក សាល់ ជាំង បានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំបានលក់ដីរបស់ខ្ញុំក្នុងតម្លៃ១.៣០០ដុល្លារក្នុងមួយហិកតា ក៏ប៉ុន្តែ មកទល់ពេលនេះខ្ញុំទទួលបានតែ៣.៥០០ដុល្លារតែប៉ុណ្ណោះ ។ លោកបានបន្ថែមថា កិច្ចសន្យាត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយសាក្សីពីររូប មានឈ្មោះ លោក ដក ស អភិបាលស្រុកអូរយ៉ាដាវ និងលោក រ៉ូជុំ លេច ជាមេឃុំ។
លោក សាល់ ជាំង បានលើកឡើងថា គាត់នឹងយកប្រាក់នេះទៅសង់ផ្ទះឈើមួយខ្នងនៅលើដីស្រែចម្ការទំហំមួយហិកតាដែលគាត់នៅមាន។
បើទោះជាលោក ដក ស អភិបាលស្រុកបានបដិសេធថា លោកមិនបានចុះហត្ថលេខាលើឯកសារណាក៏ដោយ ក៏កាលពីម្សិលមិញ លោកបានលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីដើមខែកញ្ញាមក ជនជាតិភាគតិចចារ៉ាយជាច្រើនគ្រួសារក្នុងភូមិឡុំ បាននិងកំពុងលក់ដីស្រែចម្ការរបស់ខ្លួន ពីព្រោះពួកគេត្រូវការប្រាក់។
លោក ដក ស បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា “យើង មិនអាចឃាត់អ្នកស្រុកមិនឲ្យលក់ដីស្រែរបស់ខ្លួនបានទេ ពីព្រោះពួកគេមានសិទ្ធិធ្វើដូច្នេះ ដោយសារតែពួកគេមានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីស្របច្បាប់”។ លោកបានបន្តថា ស្ត្រីអ្នកជំនួញម្នាក់មកពីរាជធានីភ្នំពេញបានទិញដីនេះ ក៏ប៉ុន្តែ លោកមិនស្គាល់ឈ្មោះរបស់ស្ត្រីនោះទេ។
លោក ឆាយ ធី អ្នកសម្របសម្រួលរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកអាដហុកប្រចាំខេត្តរតនគិរី បានលើកឡើងថា អ្នកស្រី គាត កុលណី គឺជាប្អូនស្រីរបស់លោក គាត ឈន់ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ និងជាភរិយារបស់លោក ច័ន្ទ សាផន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ បានទិញដីរបស់អ្នកភូមិចារ៉ាយតាមរយៈឈ្មួញកណ្តាលម្នាក់។
លោក ឆាយ ធី បានមានប្រសាសន៍ថា “អ្នកស្រី គាត កុលណី បានទិញដី [ចារ៉ាយ] ១៥០ហិកតា” ដោយលោកចោទថា អាជ្ញាធរបានសមគំនិតជាមួយអ្នកស្រី កុលណី នៅពេលដែលពួកគេជំរុញឲ្យប្រជាជនទាំងនេះជ្រើសរើសយកប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិឯកជនកាលពីឆ្នាំមុន។ ជនជាតិភាគតិចចារ៉ាយនៅក្នុងភូមិគងយុនិងភូមិគងធំ ដែលនៅក្បែរខាងបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះដីធ្លីមួយជាមួយអ្នកស្រី កុលណី អស់រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកហើយ ហើយពួកគេបានចោទអ្នកស្រី កុលណី ថា បានកេងបន្លំយកព្រៃ និងដីស្រែចម្ការរាប់រយហិកតា ដោយយកលេសថា ដីនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយរដ្ឋាភិបាល។ បើទោះជា អ្នកភូមិបានចំណាយពេលច្រើនឆ្នាំ ដើម្បីប្តឹងអ្នកស្រី កុលណី តាមរយៈតុលាការក៏ដោយ ក៏តុលាការខេត្តរតនគិរីនៅតែមិនចាត់ការរឿងក្តីរបស់ពួកគេដែរ។
លោក ឆាយ ធី បានបន្តថា “ខ្ញុំយល់ឃើញថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបង្ខំអ្នកភូមិឲ្យចុះបញ្ជីប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីឯកជនរបស់ខ្លួន ពីព្រោះវាងាយស្រួលសម្រាប់ [អាជ្ញាធរ] ដើម្បីទិញដីពីអ្នកភូមិ”។ លោក ឆាយ ធី បានថ្លែងថា ព្រៃដែលប្រពៃណី និងជីវភាពរបស់ជនជាតិភាគតិចចារ៉ាយពឹងផ្អែកនោះ កំពុងត្រូវរានរួចទៅហើយ។ លោកបានបន្តថា “ យើងបារម្ភ ពីព្រោះ [អ្នកស្រី កុលណី] កំពុងតែប្រើកម្មករ២០នាក់កាប់ដើមឈើនៅក្នុងព្រៃសហគមន៍នេះដោយប្រើរណារ។ ព្រៃនោះនៅក្បែរដីស្រែចម្ការដែលអ្នកភូមិបានលក់ ហើយបន្ទាប់ទៀត ពួកគេនឹងប្រើគ្រឿងចក្រ ដើម្បីរានដីនោះ”។
លោក ឈិត សំអាត នាយកប្រតិបត្តិវេទិកាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ស្តីពីកម្ពុជា (NGO Forum)បានលើកឡើងថា លោកបារម្ភថា វប្បធម៌របស់ជនជាតិភាគតិចចារ៉ាយនឹងត្រូវបាត់បង់ទាំងស្រុងនៅក្នុងស្រុកអូរយ៉ាដាវ។ លោក ឈិត សំអាត បានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រសិនបើពួកគេមានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍ ពួកគេនឹងមិនអាចលក់ដីនេះបានឡើយ។ ពេលនេះដីដែលពួកគេពឹងផ្អែកនោះ នឹងត្រូវបាត់បង់”។
លោក ប៉ាវ ហមផាន អភិបាលខេត្តរតនគិរី បានលើកឡើងថា លោកមិនដឹងថា អ្នកស្រី កុលណី បានទិញដីរបស់ជនជាតិភាគតិចនៅក្នុងខេត្តនេះទេ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំមិនដឹងថា អ្នកស្រី គាត កុលណី ជាអ្នកទិញនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ គ្មានអ្វីខុសទេ ប្រសិនបើជាអ្នកស្រីទិញដីក្នុងតម្លៃសមរម្យនោះ”។ លោក ប៉ាវ ហមផាន បានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ បើពួកគេលក់ដីរបស់ខ្លួន មានន័យថា ពួកគេកំពុងតែសម្លាប់ខ្លួនឯងហើយ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនដឹងធ្វើយ៉ាងម៉េចសម្រាប់ពួកគេទេ ពីព្រោះពួកគេត្រូវការប្រាក់”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Denise Hruby)
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវ ប៊ុននី