ការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីក្រុងភ្នំពេញនិងតំបន់ផ្សេងទៀតនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ គឺជាពេលវេលាប្រែប្រួលដ៏ធំមួយ ដែលបន្ទាប់ពីនោះមក បានធ្វើឲ្យប្រជាជនខ្មែររាប់លាននាក់រងគ្រោះដោយនឹកស្មានមិនដល់នៅពេលរបបខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចអស់រយៈពេលបីឆ្នាំ ប្រាំបីខែ និងម្ភៃថ្ងៃ ហើយកាលពីម្សិលមិញសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានជំនុំជម្រះពីរឿងនេះ នៅពេលចាប់ផ្តើមសវនាការធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានបិទបញ្ចប់ការពិភាក្សាដេញដោលលើសំណុំរឿង០០២/០១។
មេធាវីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីដែលតំណាងឲ្យជនរងគ្រោះចំនួន៣.០៦៥នាក់ នៅក្នុងរបបនេះ ដែលបានដាក់ពាក្យសុំចូលរួមនៅក្នុងសំណុំរឿង០០២ បានក្លាយជាភាគីផ្លូវច្បាប់លើកទី១ ដើម្បីទាមទារឲ្យមានការផ្តន្ទាទោសសហចុងចោទ និងជាអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមគឺ នួន ជា អាយុ៨៧ឆ្នាំ និង ខៀវ សំផន អាយុ៨២ឆ្នាំ ពីបទចេញសេចក្តីសម្រេចជម្លៀសប្រជាជនទាំងបង្ខំនៅទូទាំងប្រទេសក្នុងដំណាក់កាលពីរផ្សេងគ្នា ព្រមទាំងការផ្តោតគោលដៅទៅលើជនជាតិភាគតិច ដោយបង្ខំឲ្យប្រជាជនប្តេជ្ញាជាមួយគ្នា(រៀបការ) និងបញ្ជាឲ្យគេសម្លាប់ទាហាន លន់ នល់ នៅមណ្ឌលសន្តិសុខមួយក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់។
ក្រុមមេធាវីទាំងនេះបានរៀបរាប់ម្នាក់ម្តងៗ ពីដំណើររឿងរងគ្រោះរបស់កូនក្តីខ្លួន ហើយបានបន្ទោសទៅលើចុងចោទទាំងពីរ ដោយចោទពួកគេថា ស្ថិតនៅពីក្រោយរឿងនេះ ដូចដែលសហមេធាវី អេលីហ្សាបេត សៃម៉ុនណូ ហ្វត បានលើកឡើងថា ជាហេតុការណ៍ដែលផ្ទុយពីការគិត និងគ្មានហេតុផល ព្រមទាំងហួសពីសមត្ថភាព។
លោក ពេជ្រ អង្គ សហមេធាវីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី បានមានប្រសាសន៍នៅពេលថ្លែងទៅកាន់អង្គសវនាការ ដែលមានការចូលរួមច្រើនពីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី សាធារណជន សិស្ស និស្សិត និងព្រះសង្ឃថា “ ជនរងគ្រោះរាប់លាននាក់បានក្លាយជាជនរងគ្រោះដោយសាររបបខ្មែរក្រហម ត្រូវរស់នៅក្រោមសង្គមកសិកម្មមហាអស្ចារ្យមហាលោតផ្លោះមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលមិនមានការគោរពប្រជាពលរដ្ឋ”។ “របបនេះ ត្រូវបានគាំទ្រដោយគោលនយោបាយឃោរឃៅ ដែលមានបំណងធ្វើឲ្យរីកចម្រើនមហាអស្ចារ្យ មហាលោតផ្លោះ។ ប៉ុន្តែ ការអនុវត្តដោយគ្មានការអត់ឱនលើផែនការទាំងនេះ បានធ្វើឲ្យមនុស្សជាច្រើនស្លាប់ និងរងការឈឺចាប់យ៉ាងខ្លាំង។ ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ត្រូវបង្ខំឲ្យចាកចេញពីផ្ទះទៅធ្វើការនៅតាមវាលស្រែ”។ “ នួន ជា និង ខៀវ សំផន ដែលជាមេដឹកនាំរបបនេះត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងនេះ ពួកគេមានទោសពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ពីបទសម្លាប់មនុស្ស និងទង្វើអមនុស្សធម៌ផ្សេងៗទៀត ពីបទជម្លៀសមនុស្សទាំងបង្ខំ និងអំពើប្រឆាំងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។ ពួកគេជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសហឧក្រិដ្ឋកម្មរួម”។
ជនជាប់ចោទទាំងពីរបានចូលរួមនៅក្នុងសវនាការនេះ ប៉ុន្តែ នួន ជា បានស្នើសុំឲ្យគេនាំទៅបន្ទប់ឃុំឃាំងវិញ បន្ទាប់ពីការបើកសវនាការបានតែ១៧នាទីតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលកាម៉េរ៉ាងាកទៅរក ខៀវ សំផន ពេញមួយថ្ងៃនោះ គាត់មិនសប្បាយចិត្តទេ។
លោក ពេជ្រ អង្គ បានមានប្រសាសន៍ថា សក្ខីកម្មដែលដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីចំនួន៥៦៧នាក់ផ្តល់ឲ្យនោះ មានការពាក់ព័ន្ធគ្នា និងមានតម្លៃសម្រាប់អង្គបុរេជំនំុជម្រះ នៅពេលខ្លួនងាកទៅពិចារណាអំពីសាលក្រមក្នុងរឿងក្តីនេះ។ សម្រាប់ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីទាំងនោះ ជាភាគីដែលបានដាក់ពាក្យចូលរួមមុនគេនៅក្នុងសំណំុរឿងនេះ កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧នោះ ការវិនិច្ឆ័យនេះបានចំណាយពេលជាយូរមកហើយ។
លោក ហុង គឹមសួន មេធាវីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីបានមានប្រសាសន៍ថា ការប្តេជ្ញារបស់បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាដើម្បីបង្កើតសង្គមនិយមមហាលោតផ្លោះ មហាអស្ចារ្យមួយ ត្រូវតែអនុវត្តតាមគ្រប់មធ្យោបាយចាំបាច់ទាំងអស់ ហើយគ្មានការគោរពសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលខ្លួនពឹងផ្អែកដើម្បីសម្រេចគោលដៅរបស់ខ្លួនឡើយ។
លោក ហុង គឹមសួន បានមានប្រសាសន៍ថា គម្រោងនេះរួមមានការបង្កើតសហករ និងកន្លែងធ្វើការ កន្លែងអប់រំមនុស្សអាក្រក់ ហើយចុងក្រោយគឺការសម្លាប់ជាប្រព័ន្ធលើមនុស្សណាដែលគេចាត់ទុកថាជាសត្រូវ។ ក្រុមមនុស្សជាក់លាក់មួយចំនួន ដូចជា ខ្មែរឥស្លាម ព្រះសង្ឃ និងជនជាតិវៀតណាម គឺជាគោលដៅរបស់គេ ព្រមទាំងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ មន្ត្រីយោធា និងគ្រួសាររបស់ពួកគេ។
ប៉ុន្តែ សង្គមដ៏ទំនើបនេះបានចំណាយកម្លាំងមនុស្សជាច្រើនធ្វើការធ្ងន់នៅតាមកន្លែងធ្វើការនានា នៅទូទាំងប្រទេស។ លោក គឹមសួន បានមានប្រសាសន៍ថា “នេះមានន័យស្មើនឹងគុកឥតជញ្ជាំង ដែលនៅ ទីនោះគេឲ្យកុមារទៅយកការណ៍ពីឪពុកម្តាយរបស់ខ្លួន”។ “បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាបានដកស្បៀងអាហារជាមធ្យោបាយក្នុងការគ្រប់គ្រង។ មនុស្សឈឺមិនអាចមានកម្លាំងឡើងវិញបានទេ ហើយត្រូវបានគេបង្អត់អាហារ។ គេឲ្យមនុស្សធ្វើការពី១៥ ទៅ១៩ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ។ ស្ត្រីត្រូវបានបង្ខំឲ្យធ្វើការភ្លាមៗបន្ទាប់ពីសម្រាលកូនរួច។ គ្មាននរណាម្នាក់អាចតវ៉ាបានទេ”។
លោក គឹមសួន បានមានប្រសាសន៍ថា នួន ជា និង ខៀវ សំផន មិនត្រូវបានប្រាប់អំពីការអនុវត្តគោលនយោបាយនេះទេ ប៉ុន្តែ បានបង្កើត និងត្រួតពិនិត្យគោលនយោបាយនេះនៅពេលដែលពួកគេចុះទៅមើលសហករ និងកន្លែងធ្វើការជាប្រចាំនោះ”។
លោកថ្លែងថា ខៀវ សំផន ចុះទៅពិនិត្យមើលតាមវាលស្រែ និងជួបជាមួយមេសហករ រីឯ នួន ជា បានចុះទៅទំនប់១មករា ដែលគេដឹងថា នៅទីនោះគាត់បានឃើញមនុស្សជាច្រើនកំពុងរែកដី ធ្វើទំនប់។ ប៉ុន្តែ នួន ជា ចង់ដឹងតែរឿងរ៉ាវពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើទំនប់ប៉ុណ្ណោះ មិនចង់ដឹងពីសុខភាពរបស់មនុស្សដែលកំពង់ធ្វើការនៅចំពោះមុខគាត់ទេ។
លោក គឹមសួន បានមានប្រសាសន៍ថា “ខៀវ សំផន និង អៀង សារី ដែលស្លាប់ទៅហើយនោះ បានពិភាក្សាអំពីការជម្លៀសប្រជាជនជាមួយ ប៉ុល ពត។
លោកបានមានប្រសាសន៍ដោយលើកឡើងជាឧទាហរណ៍អំពីស្ត្រីជនជាតិចាម ដែលត្រូវបានគេបង្ខំឲ្យប្តេជ្ញា (រៀបការ) ជាមួយបុរសខ្មែរកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធ ហើយព្រះសង្ឃត្រូវបានផ្សឹក និងបង្ខំឲ្យប្តេជ្ញានោះថា ការសម្លាប់មនុស្សទាំងគ្រួសារ និងការបំផ្លាញវប្បធម៌មាននៅគ្រប់ទីកន្លែង។ “ពួកគេត្រូវធ្វើយ៉ាងណាដើម្បធានាថា ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវប្តេជ្ញាជាមួយគ្នា។ ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីម្នាក់បាននិយាយថា កងឈ្លបមកស៊ើបការណ៍មើលថា តើពួកគេរួមភេទគ្នាឬអត់បន្ទាប់បីប្តេជ្ញារួច។ ពួកគេបានព្រមានប្រជាជនថា ពួកគេនឹងសម្លាប់ចោលប្រសិនបើអ្នកទាំងនោះមិនដេកជាមួយគ្នាទេ។ ដៃរបស់គាត់ត្រូវបានគេចងជាប់គ្នា ហើយគាត់ត្រូវគេរំលោភតែម្តង”។
លោក សំ សុគុណ មេធាវីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីបានប្រាប់តុលាការថា ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីជាច្រើននាក់ ក៏បានរៀបរាប់ប្រាប់ពីការបង្ខំឲ្យប្រជាជនខ្មែរសម្លាប់ប្តី ឬប្រពន្ធជនជាតិវៀតណាមរបស់ខ្លួនដែរ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ស្ត្រីវៀតណាម គឺជាគោលដៅនៃការរំលោភផ្លូវភេទ នេះបើតាមការបង្ហាញប្រាប់ពីភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ខៀវ សំផន ក្នុងនាមជាប្រធានរដ្ឋ និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សបានចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចប្រជំុធ្វើសេចក្តីសម្រេចនានា ដែលនៅក្នុងនោះការសម្រេចកម្ទេចសត្រូវគឺជាអាទិភាព។ នួន ជា ដែលនៅពេលនោះជាប្រធានរដ្ឋសភា “ មានអំណាចធ្វើសេចក្តីសម្រេចពាក់ព័ន្ធគោលយោបាយ ដែលមានការបញ្ជាក់នៅក្នុងកំណត់ហេតុនៃកិច្ចប្រជុំនានា។ គោលនយោបាយទាំងនេះរួមមានការយកមនុស្សទៅអប់រំ និងការសម្លាប់សត្រូវ”។
សហមេធាវីលោកស្រី ទី ស្រ៊ីណា បានស្នើឲ្យតុលាការដាក់ទោស នួន ជា និង ខៀវ សំផន ដែលបានឡើងកាន់អំណាចមិនស្របតាមឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន ប៉ុន្តែតាមរយៈការប្រើកម្លាំង ហើយហេតុផលរបស់គាត់ក្នុងការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីក្រុងភ្នំពេញ ដោយសារខ្លាចមានការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីអាមេរិកនោះមិនសមហេតុផលទាល់តែសោះ។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា មិនមានភ័ស្តុតាងបង្ហាញថា មានការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីទាហានអាមេរិកទេ លើកលែងតែការបាញ់កាំភ្លើងពី ទាហានខ្មែរក្រហម ដើម្បីបង្ខំឲ្យប្រជាជនចេញពីទីក្រុង និងការសម្លាប់មនុស្សនៅតាមផ្លូវ។ បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាយកលេសជាឃោសនាខ្លាច អាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែក ដើម្បីអនុវត្តគោលនយោបាយដ៏ឃារឃៅរបស់ខ្លួន”។
មេធាវីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីលោកស្រី គ្រីសស្ទីន ម៉ាទីណូ បានមានប្រសាសន៍ថា លោកស្រីនៅតែមានចម្ងល់គ្រប់ពេលបើកសវនាការ។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ការ ជម្លៀសប្រជាជនដំបូងបង្ហាញពីការបាត់បង់ភាពជាមនុស្សរបស់មនុស្សទាំងនេះ”។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា ខៀវ សំផន បានតាំងខ្លួនជាជនរងគ្រោះក្នុងរបបនេះ ដោយប្រើព័ត៌មានសម្ងាត់ និងការឆបោក ប៉ុន្តែ គាត់និង នួន ជា ស្ថិតនៅជាមួយ ប៉ុល ពត រហូតដល់ថ្ងៃចុងក្រោយរបស់ ប៉ុល ពត និងមិនដែលដកខ្លួនចេញពី ប៉ុល ពត ឡើយ។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា នួន ជា គឺជាមនុស្សជំនិតរបស់ ប៉ុល ពត។
ប៉ុន្តែ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា ដល់ពេលដែលត្រូវពិចារណាហើយ ហើយបានជំរុញឲ្យអង្គបុរេជំនុំជម្រះគិតគូរពីការឈឺចាប់របស់ភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។ “នៅក្នុងសវនាការនេះ ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីបានមកចូលរួមទាំងលំបាក។ វាជានិមិត្តរូបនៃការរស់ឡើងវិញបន្ទាប់ពីបានស្លាប់។ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងយុត្តិធម៌ស្ថិតនៅជាមួយគ្នានៅក្នុងបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ ចៅក្រម អស់លោកត្រូវតែធ្វើសេចក្តីសម្រេចដោយប្រុងប្រយ័ត្ន”។
ប៉ុន្តែ ប្រហែលជាពាក្យសម្តីដ៏ខ្លាំងៗ និងពោរពេញដោយអារម្មណ៍រំជើបរំជួលនៅថ្ងៃនោះចេញមកពីលោកស្រី សៃម៉ុនណូ ហ្វត ដែលបានក្រើនរំឮកចៅក្រមជាលើកចុងក្រោយ អំពីសារៈសំខាន់នៃការធ្វើសេចក្តីសម្រេច នៅចំពោះមុខពួកគេ។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំបានគិតអំពីអ្នករួចជីវិត ដែលបានអង្គុយនៅពីក្រោយយើងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយពួកគាត់កាន់តែចាស់ទៅៗ ដូចចុងចោទអ៊ីចឹងដែរ។ ខ្ញុំបានប្រាប់ខ្លួនខ្ញុំថា ពួកគាត់នេះហើយដែលយើងត្រូវគោរពបំផុត អាណិតស្រឡាញ់បំផុត និងត្រូវរកយុត្តិធម៌ឲ្យពួកគាត់”។ “ខ្ញុំគិតអំពីមនុស្សទាំងអស់នេះ ដែលបានមកជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជួនកាលខំទប់ទឹកភ្នែក ទ្រាំស្តាប់កិច្ចពិភាក្សាផ្លូវច្បាប់ ប៉ុន្តែ តែងតែរំពឹងថា នឹងទទួលបានអ្វីមួយដែលពួកគេដឹងថា មានសារៈសំខាន់។ ខ្ញុំនិយាយជំនួសឲ្យពួកគេ ស្វែងរកការពិត និងចម្លើយ។ ប៉ុន្តែ មិនទាន់បានល្អ និងចប់សព្វគ្រប់ទេ”។ “ខ្ញុំនិយាយជំនួសឲ្យអ្នកដែលបានស្លាប់ និងអ្នកដែលបានរួចជីវិត តាមរយៈពាក្យសម្តីរបស់អ្នកផ្សេងទៀត ដូចជាភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា សវនាការនេះ នឹងប្រគល់សេចក្តីថ្លៃថ្នូរពេញលេញដល់អ្នកស្លាប់វិញ”។
លោកស្រី សៃម៉ុនណូ ហ្វត បានមាន ប្រសាសន៍ថា ការសម្លាប់ទាហាន លន់ នល់ នៅទួលពោធិ៍ជ្រៃបង្ហាញពីឧទាហរណ៍នៃការឆបោក ការសម្ងាត់ និងការសម្លាប់សត្រូវរបស់ខ្មែរក្រហម។ “សាកសពនៅគលើគ្នាគ្មាននរណាយកទៅកប់ ហើយពួកគេបានយកគ្រឿងចក្រឈូសឆាយទៅរុញដីកប់ភ័ស្តុតាងដែលគេមើលឃើញច្បាស់នេះ ហើយសាកសពទាំងនោះមានក្លិនអាក្រក់ណាស់”។
លោកស្រីបានលើកឡើងជាពាក្យសមី្តខ្លាំងៗថា លោកស្រីចង់ឲ្យគេស្រមើលស្រមៃឃើញមនុស្សប្រុស ស្រី កុមារ មនុស្សចាស់ និងអ្នមានជំងឺដើរតាមផ្លូវដែលមានការស្រេកឃ្លាន និងអស់កម្លាំង ហើយភាគច្រើនដើររហូតដល់ស្លាប់។ “ពីព្រោះនេះគឺជាការពិតដែលបង្ហាញភ័ស្តុតាងដល់សវនាការនេះ ហើយជនជាប់ចោទទាំងពីរនេះដឹងរឿងនេះ។ ពួកគេដឹងតាំងពីថ្ងៃដំបូងម៉្លេះពីព្រោះពួកគេរៀបចំរឿងនេះ ពួកគេបង្កើតរឿងនេះនៅទូទាំងប្រទេសគឺដើម្បីតែបម្រើបដិវត្តដ៏ល្បីឈ្មោះរបស់ខ្លួន។ខ្ញុំសង្ឃឹមថា យុត្តិធម៌នឹងថ្កោលទោសពួកគេចំពោះការបង្កើតរឿងទាំងអស់នេះ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន