ខណៈពេលដែលនគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្មរាប់រយនាក់កំពុងជាប់រវល់ហាត់សមបង្ក្រាបបាតុកម្មនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីព្រឹកម្សិលមិញ នៅឯភូមិគ្រឹះរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលស្ថិតនៅចំកណ្ដាលរាជធានីភ្នំពេញ ក៏បានក្លាយជាចំណុចដៅនៃការតវ៉ាមួយធ្វើឡើងដោយកម្មករកម្មការិនីរោងចក្រកាត់ដេរប្រមាណ២.០០០នាក់។
នគរបាលរាជធានីភ្នំពេញអមដោយរថយន្តពន្លត់អគ្គិភ័យចំនួន១៦គ្រឿង ដែលបំពាក់ដោយកាណុងបាញ់ទឹក ត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់ទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ជាទីធ្លាតែមួយគត់នៅក្នុងរាជធានី ដែលទុកសម្រាប់បាតុកម្មអហិង្សានៅមុនម៉ោង៧ និង៣០នាទីព្រឹក ខណៈពេលដែលអង្គការ Cambodian Grassroots Cross Sector Network មានគម្រោងចាប់ផ្ដើមការជួបជុំតូចមួយនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីអំពាវនាវឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលទទួលខុសត្រូវ។
នៅម៉ោងប្រហែល៨ព្រឹក ខណៈពេលនគរបាលរាប់រយនាក់ ដែលពាក់ឯកសណ្ឋានការពារខ្លួនប្រដាប់ដោយខែល និងដំបងកំពុងហាត់សមដំណឹងស្ដីពីអ្នកតវ៉ាមកកាន់ភូមិគ្រឹះរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានឮដល់លោក ជួន សុវណ្ណ ស្នងការរាជធានីភ្នំពេញ ដែលកំពុងពិនិត្យមើលការហាត់សមបង្ក្រាបបាតុកម្មនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ។ “ខ្ញុំសូមបញ្ជាឲ្យអស់លោកចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំទំនើងមកពីរោងចក្រកាត់ដេរ អេសអ៊ិលទាំងនេះ” នេះជាអ្វីដែលលោក ជួន សុវណ្ណ បានស្រែកដាក់អនុប្រធានរបស់លោកនៅក្បែរនោះ ឲ្យបញ្ជូនរថយន្តដឹកនគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្ម ដែលបានបើកតាមមហាវិថីព្រះ នរោត្តម ដើម្បីប្រឈមតតាំងនឹងអ្នកតវ៉ានៅជិតរបងភូមិគ្រឹះរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
ពេលកម្មករនៅរោងចក្រកាត់ដេរអេសអ៊ីល ដែលផលិតសម្លៀកបំពាក់សម្រាប់ក្រុមហ៊ុន ហ្គែប (Gap) របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងក្រុមហ៊ុនអេច អែន អឹម (H&M) របស់ស៊ុយអែតបានធ្វើកូដកម្មអស់រយៈពេលជិត៣ខែមកហើយ។ កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែកញ្ញា កម្មករជាង២.០០០នាក់បានព្យាយាមហែក្បួនទៅកាន់ភូមិគ្រឹះរបស់លោក ហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែត្រូវបានមន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថរាប់រយនាក់រារាំង។
នៅពេលនគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្មទៅដល់កន្លែងតវ៉ានៅពេលកម្លាំងនគរបាលប្រហែល២០០នាក់ត្រូវបានដាក់ពង្រាយ ពួកគេបានប្រើប្រាស់ខែល ដើម្បីរុញកម្មករកាត់ដេរទាំងនោះឆ្ពោះទៅសួនច្បារនៅទល់មុខភូមិគ្រឹះរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ អ្នកតវ៉ាមួយចំនួនបានរឹងទទឹង ជាហេតុធ្វើឲ្យនគរបាលប្រើដំបងឈើ និងដំបងជ័រវាយពួកគេធ្វើឲ្យអ្នកតវ៉ាទាំងនោះភ័យស្លន់ស្លោរត់ប្រសាចពេញសួនច្បារ និងឆ្ពោះទៅវិមានព្រះបរមរូបសម្ដេចឪ នរោត្តម សីហនុ។
នគរបាលបានដេញតាម វាយអ្នកតវ៉ាពីក្រោយខ្នង និងទាត់ធាក់អ្នកដែលជំពប់ជើងដួល។ អ្នកតវ៉ាមួយក្រុមតូចបានតបតវិញ ដោយការចោលដបទឹកសុទ្ធសល់ទឹកពាក់កណ្ដាល និងស្បែកជើងផ្ទាត់ដាក់នគរបាល ដែលកំពុងដេញតាមពួកគាត់។
អ្នកស្រី សំរឹទ្ធ ស្រីតូច អាយុ៣២ឆ្នាំ ដែលត្រូវដំបងយ៉ាងដំណំត្រង់កែងដៃ និងភ្លៅរបស់គាត់បាននិយាយថា “នគរបាលសាហាវណាស់។ ពួកគេចាត់ទុកយើងដែលជាកម្មករដូចជាសត្វធាតុអ៊ីចឹង”។
អ្នកស្រី ហួរ ស្រីដែន អាយុ៣៥ឆ្នាំបាននិយាយថា “យើងគ្រាន់តែមកស្វែងរកដំណោះស្រាយពីសម្ដេច ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះ។ យើងមិនមែនជាអ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំងនោះទេ”។ ស្ដ្រីរូបនេះរួមជាមួយនឹងកម្មករធ្វើការជាមួយគ្នារាប់ពាន់នាក់នៅរោងចក្រ អេសអ៊ីល នៅខណ្ឌមានជ័យបានធ្វើការតវ៉ារាប់ខែមកហើយ ទាមទារឲ្យក្រុមហ៊ុននេះផ្ដល់ប្រាក់ថ្លៃអាហារប្រចាំថ្ងៃដល់ពួកគាត់ ឲ្យផ្ដល់ការងារវិញដល់មេដឹកនាំសហជីពដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញ និងទាមទារឲ្យដកទីប្រឹក្សាម្នាក់ ដែលគ្មានអ្នកចូលចិត្តរបស់ម្ចាស់រោងចក្រនេះ។
ដោយអ្នកតវ៉ា និងនគរបាលប្រឈមតតាំងដាក់គ្នានៅលើសួនច្បារជិតព្រះបរមរូបសម្ដេចឪ នរោត្តម សីហនុ លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញក៏បានទៅដល់ទីនោះនៅម៉ោងប្រហែល៩ព្រឹក។ លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស បានថ្លែងទៅកាន់បណ្ដាអ្នកយកព័ត៌មានថា “ខ្ញុំសូមឲ្យកម្មករទាំងអស់ចាកចេញទៅកាន់វត្តបុទុម ហើយបានស្នើសុំឲ្យតំណាងកម្មកររោងចក្រជួបជាមួយខ្ញុំ និងលោក អីត សំហេង រដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងការងារ”។
ទោះបីជាកម្មករកាត់ដេរទាំងនោះមិនព្រមចាកចេញទៅកាន់វត្តបទុម ដែលនៅក្បែរនោះក្ដី ក៏លោក អាត់ ធន់ ប្រធានសម្ពន្ធសហជីពប្រជាធិបតេយ្យកម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ស៊ីខៅឌូ ដែលជាអ្នករៀបចំការតវ៉ានេះឡើងបានទទួលយកសំណើរបស់អភិបាលរាជធានី ហើយលោកទាំងពីរបានចាកចេញពីសួននេះនៅម៉ោង១០ព្រឹក ដើម្បីពិភាក្សាជាលក្ខណៈឯកជន។ លោក អាត់ ធន់ បានមានប្រសាសន៍ក្រោយពីជួបជាមួយអភិបាលរាជធានីអស់រយៈពេល៣ម៉ោងថា “ការជួបចរចាមិនទាន់ចប់ទេ។ យើងនឹងបន្ត [ពិភាក្សាចរចាអំពីការតវ៉ារបស់កម្មកររោងចក្រទាំងនេះ] នៅក្រសួងការងារនៅថ្ងៃស្អែក”។
អ្នកតវ៉ាទាំងនេះបានចូលទៅភូមិគ្រឹះរបស់លោក ហ៊ុន សែន គៀកជាងរាល់លើក ដែលពួកគាត់ធ្លាប់ព្យាយាមចូលទៅទីនោះក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ ដោយគ្មានគ្រោះថ្នាក់អ្វីកើតឡើង។
លោក ស៊ាង យ៉ូត មន្ត្រីផ្នែកច្បាប់នៅអង្គការ ស៊ីខៅឌូ បានមានប្រសាសន៍ថា “យើងមានយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីមួយ ដែលទទួលបានជោគជ័យ”។ មុនពេលហែក្បួនទៅកាន់ភូមិគឹ្រះរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក យ៉ូត បានមានប្រសាសន៍ថា “កម្មករបានក្រោកឡើងពីយប់ដូចជាម៉ោង៤ ឬម៉ោង៥ទៀបភ្លឺ បន្ទាប់មកពួកគាត់ជិះកង់ ម៉ូតូ និងធុកធុករៀងៗខ្លួនមកដល់វត្តបទុម”។
ខណៈពេលដែលអ្នកតវ៉ាទាំងនេះកំពុងជួបជុំគ្នានៅវត្តបទុម សមាជប្រជាជនកម្ពុជា (Cambodia Grassroots People’s Assembly) ដែលសំណើសុំធ្វើបាតុកម្មរបស់ខ្លួននៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានច្រានចោលនោះ បានចាប់ផ្ដើមបាតុកម្មរបស់ខ្លួននៅលើសួនច្បារប៉ែកខាងកើតនៃស្ពាននាគតាមបណ្ដាយមហាវិថីព្រះនរោត្តម និងបន្ទាប់មកឆ្ពោះទៅកាន់រូបសំណាកលោក មហាត្មះ គន្ធី។ មនុស្សប្រហែល៤០០នាក់មកពីអង្គការសហគមន៍ និងអង្គការពលកម្មនានាទូទាំងប្រទេសបានធ្វើដំណើរមកជួបជុំគ្នាដើម្បីអំពាវនាវឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ធ្វើតាមការសន្យារបស់ខ្លួនដូចក្នុងពេលធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាមុនការបោះឆ្នោត និងដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លី និងបញ្ហាការងាររុំារ៉ៃនៅតាមមណ្ឌលបោះឆ្នោតរបស់ខ្លួន។
រយៈពេលកន្លឹះម៉ោងក្រោយពីការជួបជុំគ្នា នគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្មប្រហែល៤០នាក់បានចេញពីទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ទៅដល់ទីនោះ ហើយបានចាប់ផ្ដើមកញ្ឆក់ស្លាកសញ្ញា ទង់ជាតិ និងបដាពីដៃអ្នកតវ៉ាទាំងនេះ។ ដោយមិនអើពើនឹងសកម្មភាពបែបហិង្សារបស់នគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្ម អ្នកដឹកនាំការជួបជុំនេះបានជំរុញឲ្យបាតុករ ដែលជួបជុំគ្នាកុំតបតដោយការអង្គុយចុះ ហើយអំពើហិង្សាណាមួយបង្កឡើងដោយនគរបាល និងត្រូវអ្នកកាសែត និងអ្នកសង្កេតការសិទ្ធិមនុស្សដែលមានវត្តមាននៅទីនោះមើលឃើញ។
មន្ត្រីនគរបាលមួយចំនួនបានលើកវេទិកាធ្វើពីឈើ ដែលអ្នករៀបចំការតវ៉ាប្រើប្រាស់ ហើយបានលើកវេទិការនោះបោកផ្ទុបទៅនឹងចិញ្ចើមផ្លូវ ហើយបានរុញទៅមុខពីរបីម៉ែត្រទៅលើអ្នកតវ៉ា។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីការរុញគ្នានិងការចរចាគ្នាដ៏តានតឹងរយៈពេលពីរបីនាទីមក នគរបាលបានសម្រេចចិត្តមិនព្យាយាមប្រើកម្លាំងបាយបណ្តេញអ្នកតវ៉ា ភាគច្រើនជាស្ត្រី ដែលបានចាប់ផ្ដើមច្រៀងនោះទេ។ បន្ទាប់មកនគរបាលទាំងនេះបានចំណាយពេលពីរម៉ោងទៀតជ្រកក្រោមម្លប់ដើមឈើនៅជុំវិញសួននោះ ហើយអ្នកតវ៉ា ដែលបែកញើសជោគខ្លួនចាប់ផ្ដើមជក់បារី។
លោក លឹម ហុង អធិការរងខណ្ឌដូនពេញបានបដិសេធថា នគរបាលមិនបានប្រើកម្លាំងលើអ្នកចូលរួមការជួបជុំនេះទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងមិនបានប្រើអំពើហិង្សាលើអ្នកទាំងនោះទេ។ យើងគ្រាន់តែរុញពួកគេឲ្យឡើងលើសួន ដើម្បីបើកផ្លូវសម្រាប់ការធ្វើចរាចរណ៍ប៉ុណ្ណោះ ពីព្រោះពួកគាត់ឈរលើផ្លូវ”។
តាមពិតអ្នកចូលរួមការជួបជុំគ្នានេះមិនបានឈរលើផ្លូវទេ ហើយនគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្មបានដើរឡើងទៅលើសួន ដើម្បីដណ្ដើមយកបដា នឹងឆាករបស់អ្នកតវ៉ា។
អ្នកស្រី លី ពិសី ជាអ្នករៀបចំការជួបជុំម្នាក់នៅអង្គការ Cambodian Grassroots Cross Sector Network បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើនគរបាលប្រើអំពើហិង្សាក្នុងបំណងរារាំងបណ្ដាញអង្គការនេះមិនឲ្យរៀបចំបាតុកម្មបន្ថែមទៀតនោះ មិនបានផលឡើយ។ អ្នកស្រីបានមានប្រសាសន៍តាមទូរស័ព្ទ បន្ទាប់ពីការជួបជុំគ្នានេះបានបញ្ចប់ថា “វាគ្រាន់តែជាយុទ្ធសាស្ត្រមួយ ដើម្បីបន្លាចសហគមន៍ទាំងនេះប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែជាសំណាងអាក្រក់ [សម្រាប់ពួកគេ] យើងយល់ថា នេះមិនមែនជារឿងថ្មី [ឥរិយាបថរបស់អាជ្ញាធរ] ហើយយើងនឹងប្រកាន់ជំហរ និងតម្លៃរបស់យើង”។
អ្នកស្រី គុន សុធារី សមាជិកម្នាក់នៃបណ្ដាញនេះបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយចេញផ្សាយកាលពីរសៀលម្សិលមិញថា “យើងមានជម្រើសដ៏ពិបាក គឺត្រូវតស៊ូដោយកម្លាំងបាយដើម្បីធ្វើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់យើង ឬក៏ត្រូវការពារសុវត្ថិភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយនៅតែប្រកាន់ភ្ជាប់តាមគោលជំហរអហិង្សាដ៏សកម្មរបស់យើង។ នេះមិនមែនជាជម្រើសដែលយើងគួរធ្វើនោះទេនៅក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ”។
ដោយគណបក្សប្រឆាំងគ្រោងនឹងធ្វើបាតុកម្មរយៈពេលបីថ្ងៃនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្ងៃស្អែកនោះ លោកស្រី មូរ សុខហួរ តំណាងរាស្ត្រជាន់ខ្ពស់ជាប់ឆ្នោតរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានថ្កោលទោសពីការកាន់កាប់របស់នគរបាលលើទីធ្លាសាធារណៈក្នុងរាជធានីភ្នំពេញសម្រាប់ការតវ៉ា ប៉ុន្តែបានមានប្រសាសន៍ថា ការធ្វើបែបនេះមិនអាចរារាំងគណបក្សលោកស្រីមិនឲ្យបន្តធ្វើមហាបាតុកម្មជាថ្មីម្ដងទៀតបានឡើយ។
លោកស្រីបានចោទសួរថា “តើគោលបំណងនៃទីលានប្រជាធិបតេយ្យនេះគឺដើម្បីអ្វី? ប្រសិនបើការបង្ហាញកងកម្លាំងក្នុងបំណងគំរាមកំហែង និងបំភិតបំភ័យពួកយើងមិនឲ្យធ្វើបាតុកម្មនៅថ្ងៃទី២៣ ទេនោះ គឺមិនត្រឹមត្រូវឡើយ និងខុសច្បាប់ទាំងស្រុង។ ហើយវាផ្ទុយពីអ្វី ដែលប្រជាពលរដ្ឋបាននាំគ្នានិយាយ នោះគឺការផ្លាស់ប្ដូរ”។
ឧត្តមសេនីយ៍ឯក គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យនគរបាលជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា នគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្ម ដែលពីមុនបានប្រើប្រាស់ពហុកីឡាដ្ឋានអូឡាំពិកសម្រាប់ធ្វើការហាត់សមគ្រប់គ្រងក្រុមមនុស្សនោះ បានប្ដូរទៅធ្វើការហាត់សមនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យវិញ ដោយសារតែមានបញ្ហាផ្នែកភ័ស្ដុភានៅនាទីចុងក្រោយ។
លោកបានទទួលស្គាល់ថា នគរបាលមិននឹកស្មានដល់ថា មានការតវ៉ានៅខាងមុខភូមិគ្រឹះរបស់លោក ហ៊ុន សែន នោះទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងមិនបានដឹង [ថា កម្មករធ្វើកូដកម្មមកកាន់ផ្ទះសម្ដេច] ទេ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា យើងនឹងត្រូវការកម្លាំងនគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្មបន្ថែមទៀតនៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃ និងប៉ុន្មានឆ្នាំទៅមុខទៀត។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ចំនួននគរបាលបង្ក្រាបបាតុកម្មមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ទប់ទល់ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននេះទេ ដូច្នេះយើងត្រូវការនគរបាលបន្ថែមទៀត ពីព្រោះពេលនេះមានបាតុកម្មច្រើន”។
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Ben Woods និង Colin Meyn)
ប្រែសម្រួលដោយ តែម សុខុម