បេសកជនរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិ សេរីភាព ប្រមូលផ្តុំ កាលពីថ្ងៃអង្គារ បានបង្ហាញរបាយការណ៍មួយទៅដល់អង្គមហាសន្និបាតរបស់ខ្លួន ដែលអំពាវនាវឲ្យមានវិធីសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតដែលសំឡឹងឲ្យបានឆ្ងាយជាងថ្ងៃបោះឆ្នោត ដើម្បីវាយតម្លៃថា តើការបោះឆ្នោតនៅប្រទេសផ្សេងៗ ដូចជាប្រទេសកម្ពុជា ជាដើម ប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ដែរឬយ៉ាងណា។ របាយការណ៍ចងក្រងដោយលោក ម៉ៃ ណា គិអៃ (Maina Kiai) ប្រេសិតពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិ សេរីភាពប្រមូលផ្ដុំដោយសន្តិវិធីនេះ បានបង្ហាញថា ការសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតដែលផ្ដោតសំខាន់តែទៅលើសេរីភាពនៅថ្ងៃបោះឆ្នោតអាចផ្ដល់ចំណាប់អារម្មណ៍ខុសអំពីការបំពេញមុខងាររបស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
របាយការណ៍នេះបង្ហាញថា ការគោរពសិទ្ធិគណបក្សប្រឆាំងក្នុងការប្រមូលផ្ដុំប្រកបដោយសុវត្ថិភាព និងមិនមានការភ័យខ្លាច គឺមានសារៈសំខាន់ក្នុងការសម្រេចឲ្យបាននូវទំនៀមទម្លាប់នៃថ្ងៃបោះឆ្នោត ដែលជាគុណតម្លៃពិត។
របាយការណ៍នេះមានខ្លឹមសារថា “ សិទ្ធិក្នុងការ…រៀបចំ និងចូលរួមក្នុងសកម្មភាពប្រមូលផ្ដុំដោយសន្តិវិធីទាំងក្នុងនិងក្រៅអគារ គឺជាគន្លឹះដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងបរិបទនៃការបោះឆ្នោត។ សិទិ្ធនេះផ្ដល់លទ្ធភាពដល់បេក្ខជនឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតធ្វើចល័តភាពរបស់អ្នកគាំទ្រខ្លួន និងផ្ដល់ឥទ្ធិពលគាំទ្រ និងទិដ្ឋភាពឆ្លុះបញ្ចាំងយ៉ាងច្បាស់ដល់សារនយោបាយរបស់បេក្ខជនទាំងនោះ”។
នៅក្នុងអត្ថបទអមមួយដែលត្រូវបានចេញផ្សាយតាមសារព័ត៌មាន ឌឹ ហ្គាឌៀន (The Guadian) នៅចក្រភពអង់គ្លេស កាលពីថ្ងៃអង្គារ លោក គិអៃ បានសរសេរអំពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងការភ្ជាប់លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទៅនឹងបទចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ ដែលនាំឲ្យប្រធានគណបក្សរូបនេះធ្វើនិរទេសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេសរហូតដល់ពេលពីរសប្ដាហ៍មុនថ្ងៃបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា។
លោកបានសរសេរថា “ ព្រះរាជទានលើកលែងទោសនៅនាទីចុងក្រោយបានខកខានក្នុងការស្ដារស្ថានភាពសិទ្ធិរបស់លោកក្នុងការទទួលបានតំណែង ហើយការបោះឆ្នោតត្រូវបានធ្វើឲ្យមានបញ្ហា ដោយសារតែមានសេចក្ដីរាយការណ៍អំពីបញ្ហាចុះឈ្មោះលើសក្នុងចំនួនដ៏ច្រើននៅក្នុងមណ្ឌលសំខាន់ៗ និងការប៉ុនប៉ងក្នុងបំណងមិនល្អ ដើម្បីដាក់សម្ពាធទៅលើការធ្វើបាតុកម្មមានការគាំទ្រច្រើន”។
របាយការណ៍នេះមានខ្លឹមសារបន្តទៀតថា ”អំពើរំលោភបែបនេះគួរតែត្រូវបានថ្កោលទោសជាចំហសម្រាប់ទង្វើដែលធ្វើឲ្យមានការរំលោភយ៉ាងច្បាស់ទៅលើសិទ្ធិមនុស្ស ដែលធ្វើឲ្យអន្តរាយភាពស្របច្បាប់នៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ”។
លោក គិអៃ បានសរុបសេចក្ដីថា អ្នកសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតគួរតែផ្ដោតអារម្មណ៍យកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៅលើហេតុការណ៍ដែលបានកើតឡើងទៅលើការបោះឆ្នោតមុនពេលប្រកាសថា វាប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុុត្តិធម៌។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ប្រជាធិបតេយ្យគឺជាកិច្ចការវិលជុំរយៈពេលពេញមួយឆ្នាំ មិនមែនគ្រាន់តែជាការងារដែលត្រូវធ្វើនៅក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោតនោះទេ”។
លោក ជាម យៀប អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កាលពីម្សិលមិញបានច្រានចោលសេចក្ដីអះអាងដែលថា រដ្ឋាភិបាលមិនគោរពសិទ្ធិ សេរីភាពចងក្រងជាក្រុម ដោយលើកឡើងពី មហាបាតុកម្មរយៈពេលបីថ្ងៃចំនួនពីរលើករបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលប្រព្រឹត្តទៅកាលពីខែមុន និងកាលពីខែកញ្ញា ។
លោក ជាម យៀប បានមានប្រសាសន៍ថា “ក្នុងការធ្វើបាតុកម្ម ពួកគេបានជេរ និងរិះគន់គណបក្សឈ្នះឆ្នោត ហើយយកគណបក្សឈ្នះឆ្នោតធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង។ ឥឡូវនេះ តើពួកគេចង់បានអ្វី?”៕ សុធា