នៅពេលមូលនិធិពិភពលោកដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺអេដស៍ ជំងឺរបេង និងជំងឺគ្រុនចាញ់ បានចេញផ្សាយលទ្ធផលដ៏អាក្រក់នៃការស៊ើបអង្កេតរឿងប្រាក់សូកប៉ាន់ ដែលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទទួលបានពីថវិកាជាច្រើនដុល្លារសម្រាប់ទិញមុងនោះ វាជាការសើុបអង្កេតដ៏ទូលំទូលាយគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីវប្បធម៌ពុករលួយចាក់ប្ញសនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែបណ្ដាអ្នកជំនាញខាងជំនួយលើកឡើងថា វាទំនងជាគ្មានការកែប្រើច្រើនទេ នៅមុនពេលម្ចាស់ជំនួយបរទេសរបស់កម្ពុជាសន្យាផ្ដល់មូលនិធិជាថ្មីទៀតដល់រដ្ឋាភិបាល។
សាស្ត្រាចារ្យ អៀ សុផល ដែលជាអ្នកសរសេររបាយការណ៍“ការពឹងផ្អែកលើជំនួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៖ របៀបជំនួយបរទេសបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ” បានមានប្រសាសន៍ថា “ម្ចាស់ជំនួយប្រៀបបាននឹងបិសាចជញ្ជក់ឈាមមិនថា ទង្វើរបស់មន្ត្រីកម្ពុជាអាក្រក់ប៉ុណ្ណាទេ គឺពួកគេមិនដែលមានខ្វល់ឡើយ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់បណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនត្រូវបានធ្វើឡើងដោយគ្មានការព្រមព្រៀងស្រុះស្រួលគ្នាទេ ដោយសារបណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយបានតវ៉ារឿងអំពើពុករលួយ។ល។ ហើយបានសន្យាផ្ដល់ជំនួយច្រើនជាងរដ្ឋាភិបាលបានស្នើសុំទៅទៀត”។
លោកបានលើកឡើងថា វិស័យសុខាភិបាលមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរជាងគេ។ លោកបានសួរថា “តើអ្នកនឹងធ្វើយ៉ាងណា ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋជិតដាច់ពោះស្លាប់ ហើយដៃគូដែលជួយអ្នកប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ? តើអ្នកនឹងស៊ូទ្រាំបែបនេះ ឬអ្នកនិយាយថាល្មមៗបានហើយ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ដោយមានសញ្ញាតិចតួចបង្ហាញថា វប្បធម៌ពុករលួយនឹងត្រូវលៃលកដោះស្រាយនោះ បណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយនឹងបន្តផ្ដល់ជំនួយជាច្រើនបន្ថែមទៀតដល់រដ្ឋាភិបាល។
លោកបានបន្តថា “ការិយាល័យអគ្គអធិការកិច្ច (OIG) របស់មូលនិធិពិភពលោក បានធ្វើត្រឹមត្រូវហើយដែលលាតត្រដាងរឿងនេះ។ វាអាចនឹងមានន័យថា វិស័យសុខាភិបាលមានថវិកាតិចជាងមុន ប៉ុន្តែថា មិនធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់មន្ត្រីទាំងនោះឡើយ។ ពួកគេគិតថា ខ្លួនមានជំនួយនិងការវិនិយោគរបស់ប្រទេសចិន”។
ជាការពិតណាស់ ប្រទេសចិនបានក្លាយជាវិនិយោគិនធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ហើយតែងតែទទួលបានការកោតសរសើរពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចំពោះការមិនសួរសំណួរដេញដោលច្រើនពេលផ្ដល់ជំនួយ។
យោងតាមការស៊ើបអង្កេតរបស់មូលនិធិពិភពលោកបានឲ្យដឹងថា គ្រាន់តែប្រធានចាស់របស់មជ្ឈមណ្ឌលជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺគ្រុនចាញ់ ប៉ារ៉ាស៊ីតសាស្ត្រ បាណកសាស្ត្រ ដែលស្ថិតក្រោមចំណុះរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលម្នាក់ឯង ទទួលបានប្រាក់សូកប៉ាន់ចំនួន៣៥១.០០០ដុល្លារសម្រាប់ការប្រគល់ជំនួយមូលនិធិប្រមាណ១២លានដុល្លារឲ្យទៅក្រុមហ៊ុនបរទេសចំនួនពីរ ដែលផ្គត់ផ្គង់មុងដល់រដ្ឋាភិបាល។
ក្រុមមន្ត្រីសុខាភិបាលជាន់ខ្ពស់បានជំទាស់នឹងការលាតត្រដាងការពិតដោយមូលនិធិពិភពលោក រឿងអំពើពុករលួយដ៏ធំក្នុងជួរមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ហើយបាននិយាយសម្រាលការពាក់ព័ន្ធរបស់ខ្លួន។
លោក សឿង សារឿន ប្រធានកម្មវិធីប្រចាំនៅគណៈកម្មាធិការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា (CCC) ជាសម្ពន្ធអង្គការធំមួយដែលតំណាងឲ្យសហគមន៍អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកភាគច្រើន នៅពេលរដ្ឋាភិបាលនិងម្ចាស់ជំនួយបរទេសរបស់ខ្លួនជួបប្រជុំ បានមានប្រសាសន៍ថា មិនថា រដ្ឋាភិបាលធ្វើការស៊ើបអង្កេតលើមន្ត្រីដែលមានរាយនាមនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់មូលនិធិពិភពលោក ឬក៏អត់នោះទេ គឺបណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយនឹងនៅតែបន្តផ្ដល់ជំនួយតទៅទៀត ហើយមន្ត្រីនឹងនៅតែទទួលការសូកប៉ាន់ ព្រោះវាជាទម្លាប់ទៅហើយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “វានឹងគ្មានប្រសិទ្ធភាពឡើយ ពីព្រោះអំពើពុករលួយបានចាក់ប្ញសនៅក្នុងប្រទេសនេះជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ”។
លោក អៀ សុផល បានយល់ស្របតាម។ លោកបានលើកឡើងថា “វាគ្រាន់តែជាភាពអាម៉ាស់មួយប៉ុណ្ណោះក្នុងចំណោមភាពអាម៉ាស់យ៉ាងច្រើន ដែលមានជាយូរមកហើយ” ពេលលោកមានប្រសាសន៍សំដៅដល់សម័យអ៊ុនតាក់ ដែលបានរៀបចំការបោះឆ្នោតប្រជាធិបតេយ្យលើកដំបូងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍នាទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០។ លោកមានប្រសាសន៍ថា នៅពេលរថយន្តឡង់គ្រីស័ររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានចាប់ផ្ដើមបាត់ ស្ថាប័នពិភពលោកមួយនេះបានលាតត្រដាងពីអំពើចោរកម្មច្បាស់ក្រឡែត។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា នៅក្នុងកែវភ្នែករបស់ម្ចាស់ជំនួយគេមើលឃើញថា “មន្ត្រីកម្ពុជាល្បីខាងពុករលួយ”។
ខណៈដែលកេរ្តិ៍ឈ្មោះអាក្រក់នោះទំនងជាគ្មានការកែប្រែក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ លោក សឿង សារឿន មកពីគណៈកម្មាធិការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា លោកបានសង្កេតឃើញឥទ្ធិពលមួយចំនួន ដែលនាំឲ្យមានការកែប្រែ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យុវជនកាន់តែសកម្មជាងមុននៅក្នុងការចោទសួររដ្ឋាភិបាលនិងស្ថាប័ននានា”។ លោកបានបន្តថា បូករួមនឹងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ដែលកើតឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័ស “ មានសាធារណជនបានជំរុញឲ្យមានតម្លាភាពជាងមុន”។
លោក ព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា ដែលជាអង្គការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានមានប្រសាសន៍ថា លោកមើលឃើញរដ្ឋាភិបាលប្រឹងប្រែងតិចតួចណាស់ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ។ លោកបានបន្តថា ហើយខណៈដែលរឿងអាស្រូវថ្មីបំផុតនេះប្រហែលជាមិនធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ចំនួនជំនួយបរទេសជួយដល់រដ្ឋាភិបាលនោះ “ម្ចាស់ជំនួយនឹងត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នជាងមុន ពួកគេនឹងត្រូវចំណាយដោយមានការពិនិត្យពិច័យ”។
លោក ព្រាប កុល បានមានប្រសាសន៍ថា មូលហេតុដែលនាំឲ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្ននេះ គឺមិនមែនចេញពីរដ្ឋាភិបាលនៃបណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយនោះទេ ប៉ុន្តែទំនងជាចេញពីអ្នកបង់ពន្ធនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេស ដែលនឹងត្បិតត្បៀតការចំណាយទៅលើជំនួយ និងគម្រោងនានា។
មន្ត្រីមកពីប្រទេសជប៉ុនបានលើកឡើងយ៉ាងច្រើនអំឡុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ស៊ីនហ្សូ អាបេ នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនកាលពីសប្ដាហ៍មុន។ ប្រទេសជប៉ុនគឺជាម្ចាស់ជំនួយដែលជួយដល់ប្រទេសកម្ពុជាច្រើនជាងគេបំផុត។
លោក តូម៉ូហ៊ីកុ តានីគុឈិ មន្ត្រីក្រុមប្រឹក្សាខុទ្ទកាល័យ និងជាអ្នកសរសេរសុន្ទរកថាសម្រាប់លោក ស៊ីនហ្សូ អាបេ បានមានប្រសាសន៍ថា អ្នកបង់ពន្ធនៅក្នុងប្រទេសជប៉ុនដឹងកាន់តែច្រើនអំពីការផ្ដល់កម្ចីដល់បណ្ដាប្រទេសពុករលួយ ហើយថា អ្នកបង់ពន្ធមួយចំនួនថែមទាំងបញ្ចុះបញ្ចូលនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស៊ីនហ្សូ អាបេ កុំឲ្យធ្វើទស្សនកិច្ចមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញទៀតផង។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “រដ្ឋាភិបាលជប៉ុនត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះប្រជាជាតិផ្ទាល់ខ្លួន។ ប្រសិនបើអស់លោកគ្រោងនឹងយកប្រាក់របស់អ្នកបង់ពន្ធទៅជួយរដ្ឋាភិបាលដែលពុករលួយ អស់លោកត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះរឿងនោះ។ រដ្ឋាភិបាលជប៉ុនកំពុងត្រូវប្រជាជនរបស់ខ្លួនឃ្លាំមើលកាន់តែច្រើន”។
ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ដែលបច្ចុប្បន្នកាន់មុខតំណែងជាប្រធានផ្លាស់វេនជាប្រធានដៃគូម្ចាស់ជំនួយជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបដិសេធមិនឆ្លើយបំភ្លឺទេចំពោះអត្ថបទចុះផ្សាយនេះ។
លោក អេរីក ស៊ិតវីក ប្រធានធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាសីុប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា ធនាគារនេះមិនពាក់ព័ន្ធនឹងមូលនិធិពិភពលោកទេ ហើយ “មិនអាចឆ្លើយបំភ្លឺជួសមុខឲ្យអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងៗទៀត” ស្ដីពីប្រធានបទអំពើពុករលួយនេះបានទេ។
កាលពីពេលកន្លងមក ស្ថាប័នម្ចាស់ជំនួយឈានមុខគេដូចជាធនាគារពិភពលោកជាដើម បានធ្វើអត្ថាធិប្បាយជួសមុខឲ្យដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងៗទៀតស្ដីពីប្រធានបទជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងជំនួយបរទេសនិងរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសអភិបាលកិច្ចល្អ និងកំណែទម្រង់។ ជាធម្មតាមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកំពូលៗជួបប្រជុំជាមួយបណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយរបស់ខ្លួនដែលភាគច្រើនជាប្រទេសលោកខាងលិច រៀងរាល់១៨ខែម្ដង ដោយអំឡុងពេលនោះបណ្ដាម្ចាស់ជំនួយមានឱកាសប្រកាសផ្ដល់ជំនួយថ្មីបំផុតរបស់ខ្លួនជាសាធារណៈ។ កិច្ចប្រជុំនេះក៏ជាឱកាសមួយសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលចុះហត្ថលេខាលើបញ្ជីធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍នានាផងដែរ។ លើកចុងក្រោយដែលរដ្ឋាភិបាលបានកោះប្រជុំបែបនេះ គឺកាលពីចុងឆ្នាំមុន ដោយយឺតជាងសព្វដងរយៈពេល១០ខែ៕ សុខុម